Sześć lat protestów w sprawie liberalizacji prawa aborcyjnego

W październiku minęły dwa lata od wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie aborcji. TK uznał przerywanie ciąży w sytuacji dużego prawdopodobieństwa ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu za sprzeczne z Konstytucją. W wyniku tego wydarzenia doszło do fali protestów pod hasłem Ogólnopolskiego Strajku Kobiet.

To nie był pierwszy taki zryw. We wrześniu 2016 roku Sejm odrzucił obywatelski projekt ustawy komitetu „Ratujmy Kobiety”, którego celem była liberalizacja prawa aborcyjnego. W konsekwencji w dużych polskich miastach doszło do manifestacji pod nazwą „Czarny Protest„.

Joanna Scheuring-Wielgus stwierdziła w wywiadzie dla TOK FM, że wytrwała praca ruchu na rzecz liberalizacji aborcji ma sens i skutecznie przeciwstawia się konserwatywnej polityce rządu. Zaznaczyła, że w ciągu ostatnich sześciu lat, a szczególnie po wyroku Trybunału, znacząco wzrósł odsetek Polaków popierających zmiany w ustawie aborcyjnej.

CBOS: w 2016 roku większość badanych przeciwnych liberalizacji

Tuż po pierwszych manifestacjach Czarnego Protestu Centrum Badania Opinii Społecznej przeprowadziło sondaż, w ramach którego pytano respondentów o zdanie na temat dopuszczalności aborcji. Na początku respondentom przypomniano obowiązujące wówczas przesłanki dla legalnego przerwania ciąży.

W październiku 2016 roku większość Polaków popierała obowiązujący tzw. kompromis aborcyjny. Wiele osób popierało dopuszczalność aborcji w sytuacji zagrożenia życia (86 proc.) lub zdrowia matki (77 proc.). 4 na 5 Polaków zgadzało się z aborcją, w sytuacji gdy ciąża pochodziła z czynu zabronionego, np. z gwałtu. Nieco mniejsze poparcie, ale wciąż wysokie odnotowano w przypadku aborcji z powodu poważnego uszkodzenia płodu (60 proc.).

Poglądy polityczne i wiara wiążą się z opinią na temat aborcji

Postulat liberalizacji prawa o przerywaniu ciąży miał najwięcej zwolenników wśród osób nieuczestniczących w praktykach religijnych (46 proc.) i określających swoje poglądy polityczne jako lewicowe (35 proc.). Badani uważający się za głęboko wierzących zdecydowanie najczęściej opowiadają się za zaostrzeniem przepisów (24 proc.).

CBOS podkreśliło, że w kwestii przyzwolenia na aborcję od lat był obserwowany trend spadkowy. Jeszcze w 2012 roku „za” liberalizacją było 34 proc. osób.

IPSOS: Niemal połowa badanych w 2016 roku nie popierała zmian w ustawie

W sondażu IPSOS przeprowadzonego dla OKO.press we wrześniu 2016 roku zapytano badanych, co należałoby zrobić z działającym wówczas kompromisem aborcyjnym, jednocześnie przypominając respondentom, w jakich przypadkach była wówczas dozwolona aborcja. Do wyboru były trzy odpowiedzi:

• zaostrzyć ustawę, zakazać aborcji całkowicie,
• złagodzić, dopuszczać przerywanie ciąży także z powodu trudnej sytuacji kobiety,
• nie zmieniać.

Niemal połowa badanych odpowiedziała wtedy, że ustawy nie należy zmieniać (47 proc.). Trochę ponad 1⁄3 odpowiedziała, że ustawę należy złagodzić (37 proc.), a 11 proc. była zdania, że ustawę należy zaostrzyć.

CBOS: po wyroku TK co czwarty Polak za liberalizacją

CBOS w badaniu z 2020 roku podzielił respondentów na 4 grupy:

• dopuszczających aborcję w węższym zakresie, niż obecnie zezwala na to prawo (40 proc.),
• dopuszczających przerwanie ciąży, jeżeli zachodzą okoliczności ustawowe (36 proc.),
• dopuszczających aborcję w szerszym zakresie niż ustawowy (23 proc.),
• udzielających odpowiedzi mieszanych (1 proc.).

W porównaniu do wcześniejszych pomiarów z bieżącej dekady umocniło się poparcie dla kompromisu aborcyjnego, a także – w stosunku do wyników z lat 2012–2016 – zwiększył się nieco odsetek opowiadających się za liberalizacją prawa. Jednocześnie najmniejszy w tym dziesięcioleciu okazał się odsetek badanych, którzy sytuowali się wśród zwolenników zaostrzenia obowiązujących przepisów.

Badanie przeprowadzono już po wyroku Trybunału Konstytucyjnego, jednak przed jego wejściem w życie, do którego doszło dopiero w styczniu 2021 roku. W związku z tym w sondażu CBOS przez kompromis aborcyjny należy rozumieć obowiązujące do tego czasu trzy przesłanki.

Kompromis popierały osoby centrowe

Na liberalizację aborcji wyraźnie częściej zgadzali się badani popierający Lewicę oraz Polskę 2050, deklarujący lewicową orientację polityczną oraz nieuczestniczący w praktykach religijnych. Wyróżniają się pod tym względem także kobiety, najmłodsi respondenci i mieszkańcy największych aglomeracji. Do grupy popierającej zaostrzenie kompromisu aborcyjnego częściej zaliczali się potencjalni wyborcy Zjednoczonej Prawicy oraz Konfederacji, respondenci zaangażowani w praktyki religijne (zwłaszcza uczestniczący w nich kilka razy w tygodniu) oraz ankietowani powyżej 65. roku życia, osoby najmniej wykształcone i mieszkańcy wsi.

Ówczesny kompromis aborcyjny miał relatywnie najwięcej zwolenników wśród wyborców Koalicji Obywatelskiej, wśród osób o centrowej orientacji politycznej oraz mniej zaangażowanych w praktyki religijne.

IPSOS: Większość za aborcją do 12. tygodnia ciąży

W sondażu IPSOS dla OKO.press z maja 2022 roku aż 80 proc. osób w wieku od 18 do 29 lat odpowiedziało „tak” na pytanie o prawo do aborcji do 12. tygodnia. W 2019 roku było to tylko 48 proc.

Poparcie było tym większe, im młodsi byli respondenci. W grupach wiekowych od 30 do 39 lat i od 40 do 49 lat poparcie wynosiło powyżej 70 proc. (odpowiednio 74 proc. i 71 proc.). Grupa badanych w wieku od 50 do 59 wykazywała poparcie w 66 proc. Najrzadziej prawo do aborcji popierały osoby w wieku powyżej 60 lat.

Zauważmy jednak, że w powyższym sondażu ankietowani nie byli pytani o przesłanki i przyczyny, przy których aborcja powinna być dopuszczalna. Z tego powodu nie możemy wyciągnąć wniosku na temat poparcia Polaków dla liberalizacji ustawy.

United Surveys: W 2022 roku 44 proc. badanych chce liberalizacji ustawy względem kompromisu aborcyjnego

United Surveys przeprowadziło w bieżącym roku badanie dla DGP i RMF FM. Celem sondażu było zbadanie m.in. wpływu orzeczenia TK z 2020 roku na chęć posiadania dzieci. Ponadto zapytano ankietowanych o opinie na temat prawa aborcyjnego.

Obecnie przez liberalizację należy rozumieć rozszerzenie katalogu dwóch przesłanek legalnej aborcji (zagrożenie życia lub zdrowia matki oraz ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego). Taką zmianę popiera 3⁄4 Polaków, jednak dużą część z nich (32 proc.) stanowią zwolennicy powrotu do kompromisu sprzed 2020 roku. Tym samym nie możemy tego odsetka porównywać do grupy ludzi, którzy popierali liberalizację w 2016 roku.

Względem sondażu z 2021 roku widoczne są głównie zmiany w przypadku zwolenników złagodzenia (wzrost o 7,5 proc.) oraz powrotu do kompromisu aborcyjnego (spadek o 10,8 proc.). W pozostałych grupach zmiany wynosiły mniej niż 5 proc.

Ponad połowa badanych (52 proc.) w 2022 roku stwierdziła, że orzeczenie TK zmniejszyło chęć Polaków do posiadania dzieci. Kolejne 32 proc. uważało, że decyzja nie miała wpływu, a pozostali twierdzili, że zwiększyło chęć posiadania dzieci (7 proc.), lub nie miało zdania (9 proc.).