W Wielkiej Brytanii oraz Austrii prawo od kilku lat nie pozwala na hodowanie zwierząt w celu produkcji futer. W Holandii zakaz został wprowadzony w 2012 roku, obecnie jednak (do 2024 roku) panuje tam okres przejściowy. W Belgii zakaz hodowli futerkowej obowiązuje obecnie w dwóch regionach z trzech, a w ostatnim – podobnie jak w Holandii – trwa okres przejściowy. Natomiast w Niemczech utrzymywanie ferm futerkowych dozwolone jest jedynie przy zachowaniu bardzo rygorystycznych norm, co w praktyce doprowadziło do zlikwidowania wszystkich tego typu obiektów na terenie kraju. W związku z tym wypowiedź Waldemara Budy oceniamy jako prawdziwą.

Gdzie w Europie wprowadzono zakaz hodowli futerkowej?

Pierwszym krajem, który zdecydował się na ten krok, była Wielka Brytania. Stało się to w 2000 roku za sprawą dokumentu Fur Farming (Prohibition) Act 2000, czyli, jak czytamy we wstępie, „ustawy zakazującej przetrzymywania zwierząt wyłącznie lub głównie do uboju ze względu na wartość ich futra”. Projekt ogłoszony został w 1998 roku, po tym, jak przeprowadzone przez rząd konsultacje publiczne wykazały ogromne poparcie społeczne dla zakazu tego typu praktyk. Ustawa z 2000 roku obejmuje tylko Anglię i Walię. W Szkocji i Irlandii Północnej zakaz hodowli zwierząt na futra został ustanowiony dwa lata później.

Jako kolejna działalność ferm futrzarskich powstrzymała Austria. Zgodnie z Bundesgesetz über den Schutz der Tiere, czyli federalną ustawą o ochronie zwierząt z 2004 roku: „Trzymanie zwierząt futerkowych do produkcji futer jest zabronione” (art. 25 ust. 5). Prawny zakaz obowiązuje od początku 2005 roku.

Trzecia w kolejności była Bośnia i Hercegowina, która w art. 43 ust. 5 ustawy o ochronie i dobrostanie zwierząt z 2009 roku (Zakon o zaštiti i dobrobiti životinja) zobowiązała się do wprowadzenia zakazu hodowli zwierząt w celu produkcji futer w 2018 roku. Okres przejściowy przedłużono jednak o kolejne 10 lat. W zawierającej ten zapis nowelizacji dodano również przepis, zgodnie z którym w Bośni zabronione jest wprowadzanie do obrotu, import lub eksport futer psów i kotów.

Również w 2009 roku krok w stronę zakazu hodowli futerkowej zrobiła Dania. Uczyniła to jednak tylko częściowo, wprowadzając ustawę o zakazie trzymania lisów (Bekendtgørelse af lov om forbud mod hold af ræve).

Następnym krajem, w którym prawnie uregulowano kwestię legalności ferm futrzarskich, była Holandia. Od początku 2013 roku obowiązuje tam ustawa o zakazie hodowli zwierząt futerkowych (Wet verbod pelsdierhouderij). Jej artykuł 2 głosi, że „Przetrzymywanie, zabijanie lub zabijanie zwierząt futerkowych jest zabronione”. Jako że Holandia jest jednym z największych producentów futer norek w Unii Europejskiej, przepisy ustawy odnoszą się przede wszystkim do tych zwierząt. Zakaz hodowli norek w celu pozyskiwania z nich futer zacznie w pełni obowiązywać od 2024 roku. Do tego czasu przepis nie dotyczy osób, które zaraz po wejściu w życie ustawy poinformowały odpowiednie władze o prowadzonej przez siebie działalności, a także trzymają norki w warunkach domowych, w tym samym miejscu, na które otrzymały zezwolenie na początku obowiązywania nowego prawa. Liczba posiadanych zwierząt nie może być także większa niż ta określona w zezwoleniu na hodowlę.

Również w 2013 roku zakaz zabijania zwierząt w celu pozyskiwania futer na mocy ustawy o zmianie ustawy o ochronie zwierząt (Zakon o spremembah in dopolnitvah Zakona o zaščiti živali) wprowadzono w Słowenii. „Chów i polowanie na zwierzęta wyłącznie w celu pozyskania ich futra, skór lub piór” został wymieniony jako praktyka zakazana w art. 15 ustawy. Zakaz oficjalnie wszedł w życie z początkiem 2015 roku.

Rok później fermy futrzarskie zostały prawnie zlikwidowane w Macedonii. W art. 4 ust. 14 dekretu o prawach i dobrostanie zwierząt czytamy: „Zabrania się trzymania i rozmnażania zwierząt wyłącznie w celu produkcji futra, skóry lub piór”.

Zakaz hodowli futerkowej obowiązuje również w Belgii. Jako pierwszy na wprowadzenie takiego przepisy zdecydował się Region Waloński w 2015 roku. W styczniu tego roku na mocy nowelizacji ustawy z 1986 roku o ochronie dobrostanu zwierząt (Loi relative à la protection et au bien-être des animaux) wprowadzono zapis, zgodnie z którym „Hodowla zwierząt wyłącznie do celów produkcji futra jest zabroniona” (art. 9/1). W 2017 roku podobną poprawkę wprowadził Region Stołeczny Brukseli (art. 7). Wreszcie w roku 2019 zakaz hodowli zwierząt futerkowych został wprowadzony we Flandrii. Tam jednak ustanowiono okres przejściowy do 2023 roku.

W 2017 roku po dziesięcioletnim okresie przejściowym zakaz prowadzenia farm futrzarskich wszedł w życie w Chorwacji na mocy art. 5 ustawy o ochronie praw zwierząt (Odluku o proglašenju zakona o zaštiti životinja), a także w Czechach, gdzie kwestia ta została uregulowana w art. 5 ust. 7 ustawy Czeskiej Rady Narodowej ds. Ochrony zwierząt przed okrucieństwem (Zákon České národní rady na ochranu zvířat proti týrání). U naszych południowych sąsiadów fermy futrzarskie mogły działać jeszcze do końca stycznia ubiegłego roku.

W kolejnym roku zakaz hodowli zwierząt futerkowych został ustanowiony w Luksemburgu. Na mocy art. 12 ust 12 ustawy o ochronie zwierząt (Loi du 27 juin 2018 sur la protection des animaux) nie tylko nie można pozyskiwać ze zwierząt skór i futer, ale również wełny.

W 2019 roku na wprowadzenie zmian zdecydowała się wreszcie Norwegia, wprowadzając ustawę zabraniającą trzymania zwierząt futerkowych (Lov om forbud mot hold av pelsdyr). Do lutego 2025 roku obowiązuje tam okres przejściowy. Rok temu na podobny krok zdecydowała się także Serbia, gdzie zgodnie z art. 7 ust. 37 ustawy o dobrostanie zwierząt zabronione jest nie tylko hodowanie i zabijanie zwierząt w celu pozyskiwania skór i futer, ale również ich import i eksport.

Gdzie zamiast zakazu wprowadzono surowsze przepisy?

Jednym z takich krajów są wspomniane przez Waldemara Budę Niemcy. Od 2008 roku na mocy ustawy o wdrażaniu przepisów UE (Gesetz zur Durchführung unionsrechtlicher Vorschriften über Verbote und Beschränkungen hinsichtlich des Handels mit bestimmten tierischen Erzeugnissen sowie zu Haltungs- und Abgabeverboten in bestimmten Fällen) zwierzęta futerkowe można w tym kraju hodować tylko, jeśli posiada się zezwolenie odpowiedniego organu. Prawo przewiduje jednak liczne i trudne do spełnienia warunki uzyskania takiego zezwolenia, w tym m.in. odpowiednią wielkość klatek, nieograniczony dostęp zwierzęcia do wody i siana, czyszczenie i dezynfekowanie pomieszczeń inwentarskich czy zapewnienie zwierzęciu kontaktu z człowiekiem od urodzenia.

Tak restrykcyjne przepisy spowodowały, że wiosną 2019 roku w Niemczech zamknięta została ostatnia ferma futrzarska, znajdująca się w Rahden w Nadrenii Północnej-Westfalii. Zanim to nastąpiło, w sieci pojawił się film Niemieckiego Biura ds. Zwierząt pokazujący trudne warunki życia przebywających na fermie zwierząt. Po naciskach ze strony Biura i innych organizacji zajmujących się prawami zwierząt właściciel fermy, Nikita Bosch, poinformował, że sprzedał całą hodowlę.

Drugim krajem, który nie wprowadził pełnego zakazu hodowli zwierząt na futra, ale zdecydował się zaostrzyć związane z nią przepisy, jest Szwecja. Szczegółowo kwestię tę regulują wytyczne Szwedzkiej Rady Rolnictwa w sprawie chowu i przetrzymywania zwierząt futerkowych z 2019 roku (Statens jordbruksverks föreskrifter och allmänna rådom uppfödning och hållande av pälsdjur). Dokument, podobnie jak jego niemiecki odpowiednik, przewiduje minimalne wymiary klatek dla zwierząt, dostęp do wody i pożywienia, konieczne środki higieny itp. Przepisy odnoszą się szczegółowo do szynszyli, norek i lisów. Osobne zapisy na temat tych ostatnich znalazły się również w rozporządzeniu w sprawie dobrostanu zwierząt z 2019 roku (Djurskyddsförordning), w którym czytamy: „Lisy będą trzymane w taki sposób, aby można było zaspokoić ich potrzebę przebywania z innymi lisami, przemieszczania się, kopania i wykonywania innych czynności” (rozdz. 2 art. 2).