Niemcy pozostawili migrantów po polskiej stronie granicy

W piątek, 14 czerwca, portal lokalny Chojna24 doniósł, że policyjny radiowóz z Niemiec zostawił po polskiej stronie granicy kilka „osób pochodzenia bliskowschodniego”. W weekend również redakcje innych portali napisały o tym, że „Niemcy przywieźli Polsce migrantów” (informowały o tym m.in. DoRzeczy, Salon24 i Rzeczpospolita).

Z opublikowanego w poniedziałek komunikatu polskiej Straży Granicznej wynikało, że przewiezienie migrantów odbyło się z naruszeniem zasad współpracy polskich i niemieckich służb.

‼️🔊Przywiezienie i pozostawienie przez niemiecką Policję cudzoziemców w Polsce (Osinów Dolny) odbyło się z naruszeniem zasad współpracy obu służb i prawa regulującego kwestie przekazywania osób. Służby niemieckie nie mogą arbitralnie podejmować takich decyzji. pic.twitter.com/O7wcEGd0dg

— Straż Graniczna (@Straz_Graniczna) June 17, 2024

Do tematu odniosła się nowo wybrana europoseł Anna Bryłka. Na antenie Polsat News wyjaśniła, że zgodnie z obowiązującymi regulacjami Polska jest zobowiązana przyjmować migrantów, którzy pojawili się na jej terytorium, a później przemieścili się do innego państwa. Powołała się na procedury dublińskie. Zaznaczyła przy tym, że jej zdaniem strona niemiecka nie zachowała procedur [czas nagrania: 07:15]. Zasady wynikające z unijnego rozporządzenia opisała szerzej we wpisie na platformie X.

Ustalenia dublińskie. O czym mowa?

Konwencja dublińska to umowa podpisana przez państwa członkowskie Wspólnot Europejskich (dzisiejszej Unii Europejskiej) w 1990 roku. Dotyczyła ona zasad rozpatrywania wniosku o azyl. 

Konwencja później została zastąpiona przez kolejno: rozporządzenie Rady Wspólnot Europejskich z 2003 roku, nazywane Dublin II, a dziesięć lat później – przez rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE, określane mianem Dublin III.

Faktycznie, w art. 13 tego rozporządzenia czytamy, że jeśli cudzoziemiec dostał się na terytorium UE nielegalnie, odpowiedzialność za rozpatrzenie wniosku o ochronę międzynarodową spada na to państwo członkowskie, do którego dana osoba przybyła w pierwszej kolejności. Oznacza to, że nawet gdy cudzoziemiec przemieści się później do innego państwa, to odpowiedzialność za niego nadal spoczywa na kraju, którego granicę przekroczył w procesie migracji na samym początku.

Czy rozporządzenie Dublin III pozwala za zawracanie migrantów?

Zgodnie z art. 18 odpowiedzialne za cudzoziemca jest to państwo, w którym pojawił się w pierwszej kolejności – nawet jeżeli złożył wniosek o azyl w innym kraju. W takiej sytuacji państwo odpowiedzialne za migranta może zostać zobowiązane do przejęcia go w ramach opisanej w rozporządzeniu procedury, a następnie – do rozpatrzenia jego wniosku.

Oprócz tego rozporządzenie przewiduje „wtórne przejęcie”. Jest to procedura, w ramach której pierwsze państwo przejmuje migranta, gdy przebywa on na terytorium drugiego państwa bez zezwolenia na pobyt i gdy wniosek złożony przez cudzoziemca w pierwszym państwie jest dopiero rozpatrywany, wycofany lub nawet odrzucony (art. 18, ust. 1, lit. b-d).

Procedura przejęcia w rozporządzeniu Dublin III. Na czym ona polega?

Zgodnie z art. 21 rozporządzenia, gdy państwo członkowskie UE otrzyma wniosek o udzielenie ochrony, ale jego zdaniem za migranta odpowiedzialne jest inne państwo, ma ono prawo zwrócić się do tego państwa o przejęcie wnioskodawcy. Musi to zrobić „tak szybko jak to możliwe, i w każdym przypadku w ciągu trzech miesięcy od daty złożenia wniosku”.

Istnieje także przyspieszony tryb przejęcia (art. 21 ust. 2). Jedno państwo ma prawo poprosić drugie państwo o pilne rozpatrzenie wniosku w przypadku, gdy migrantowi odmówiono zezwolenia na wjazd lub pozostanie, gdy został aresztowany za nielegalny pobyt lub gdy doręczono mu decyzję o wydaleniu. Wniosek wymaga uzasadnienia. W tej sytuacji nadal zapewnia się drugiemu państwu minimum tydzień na odpowiedź.

Wtórne przejęcie jest szybsze. Jak ono działa?

Druga procedura dotyczy sytuacji, gdy cudzoziemiec złożył już wniosek w państwie odpowiedzialnym za jego rozpatrzenie, ale potem przemieścił się do innego kraju. Drugie państwo może zwrócić się wówczas  do pierwszego z wnioskiem o wtórne przejęcie (art. 23-24). Robi to „możliwie najszybciej”, a maksymalnie – w terminie do dwóch miesięcy.

Brak podjęcia działań lub nieudzielenie odpowiedzi na wniosek są uznawane za równoznaczne z jego zaakceptowaniem. Wówczas państwo ma obowiązek przejąć migranta (art. 25 ust 2).

Czym jest readmisja?

Zgodnie ze Słownikiem Języka Polskiego PWN readmisja to „odesłanie nielegalnego imigranta do kraju, z którego przybył”. W tym sensie wyżej opisane zasady przejmowania migrantów są zasadami readmisji.

Oprócz unijnego rozporządzenia Dublin III reguły odsyłania migrantów nielegalnie przebywających na terenie danego kraju z Niemiec do Polski reguluje umowa zawarta między obydwoma państwami w 1994 roku. W umowie przewidziano możliwość readmisji uproszczonej (par. 4) oraz readmisji pełnej (par. 5).

W innych przypadkach, np. jeśli migrant przebywa nielegalnie na terytorium jednego z państw przez dłuższy czas, potrzebna jest readmisja pełna. Różni się ona od uproszczonej tym, że państwo przekazujące migranta musi złożyć formalny wniosek o jego przyjęcie (par. 5).