Już za 40 dni kolejne wybory. 9 czerwca będziemy głosować na kandydatki i kandydatów do Parlamentu Europejskiego. Z tej okazji rozpoczynamy cykl „Cała prawda o Unii Europejskiej”. Dowiecie się z niego, jaki wypływ na nasze życie mają unijne instytucje, a w związku z tym, dlaczego to ważne, by świadomie wybrać skład nowego unijnego parlamentu.

W pierwszej części cyklu pokażemy Wam, jak wyglądał Parlament Europejski mijającej IX kadencji. 25 kwietnia zakończyła się jego ostatnia przed wyborami sesja.

Czym są grupy polityczne?

Parlament Europejski (PE) tworzą posłanki i posłowie wybierani bezpośrednio przez wyborców we wszystkich państwach członkowskich UE. W europarlamencie reprezentują oni obywateli wszystkich krajów UE (art. 10 ust. 2 Traktatu o Unii Europejskiej). Tak to przedstawia w krótkim filmie sam PE:

W kraju politycy dzielą się na partie. Tak samo w Parlamencie Europejskim nie stanowią spójnej grupy. Nie tworzą oni tam jednak kół i klubów partii krajowych. Zamiast tego mogą działać w ramach grup politycznych zrzeszających osoby o podobnych poglądach.

Zgodnie z art. 33 ust. 2 regulaminu PE, aby mogła powstać nowa grupa polityczna, wymagane jest, aby tworzyło ją minimum 25 posłów, którzy reprezentują co najmniej ¼ państw członkowskich (czyli obecnie minimum 7 państw).

Jakie grupy działają w PE?

W Parlamencie Europejskim mijającej kadencji jest 7 grup politycznych: 4 z nich (EPP, S&D, ECR, Greens/EFA) działają pod niezmienioną nazwą od 2009 roku.

Podział grup w europarlamencie, w kolejności od obecnie największej do najmniejszej, wygląda następująco:

• Europejska Partia Ludowa (EPP): 177 europosłów,
• Postępowy Sojusz Socjalistów i Demokratów (S&D): 140 europosłów,
• Odnówmy Europę (Renew): 102 europosłów,
• Zieloni – Wolny Sojusz Europejski (Greens/EFA): 72 europosłów,
• Europejscy Konserwatyści i Reformatorzy (ECR): 68 europosłów,
• Tożsamość i Demokracja (ID): 59 europosłów,
• Lewica (The Left): 37 europosłów.

Niektórzy deputowani nie należą do żadnej z grup. W kwietniu 2024 roku w PE zasiadało 50 niezrzeszonych europosłów i europosłanek. 

Co zmieniło się po wyjściu Wielkiej Brytanii z UE?

Na początku IX kadencji, czyli w 2019 roku, do Parlamentu Europejskiego zostało wybranych 751 osób z 28 krajów. Jednak w związku z wyjściem Wielkiej Brytanii z UE od 1 lutego 2020 roku w europarlamencie jest 705 posłów i posłanek. Jak pokazuje poniższy schemat, wpłynęło to na podział miejsc.

Tylko jedna grupa polityczna – mimo Brexitu – na koniec IX kadencji miała więcej posłów w europarlamencie: to Europejscy Konserwatyści i Reformatorzy. Niezmiennie jednak to Europejska Partia Ludowa była i jest największą grupą w PE.

Gdzie była największa frekwencja?

W poprzednich wyborach w 2019 roku największą frekwencję (s. 8) zanotowano w Belgii: 88,5 proc. Jednakże należy pamiętać, że głosowanie w tym kraju jest obowiązkowe. Tak wyglądała frekwencja we wszystkich państwach UE:

Spośród państw, w których nie wprowadzono obowiązku głosowania, największą frekwencję zanotowała Malta (72,7 proc.). Z kolei najmniejszą frekwencję odnotowano w Słowacji (22,7 proc.). W Polsce frekwencja wyniosła 45,7 proc. Dla porównania średnia frekwencja w całej Unii Europejskiej była na poziomie 50,6 proc.

Które państwo ma najwięcej europosłów?

Zgodnie z art. 14 ust. 2 Traktatu o Unii Europejskiej liczba mandatów w europarlamencie przysługujących danemu państwu zależy od liczby ludności zamieszkującej w tym kraju. Obowiązuje tu zasada (s. 9) degresywnej proporcjonalności. Z jednej strony – państwo z większą liczbą ludności ma więcej miejsc w PE, z drugiej – w takich państwach jeden poseł reprezentuje większą liczbę ludności.

Bez względu na liczbę ludności minimalna reprezentacja wynosi (art. 14 ust. 2) sześć osób (tyle mają Cypr, Luksemburg i Malta), z kolei maksymalna możliwa liczba mandatów to 96 (tyle mają Niemcy). Polska ma obecnie 52 mandaty. A tak wygląda podział mandatów we wszystkich państwach UE.

We wrześniu 2023 roku Parlament Europejski zatwierdził decyzję Rady Europejskiej, na mocy której w nadchodzących wyborach zostanie wybranych 720 europosłów i europosłanek. Dzięki tej decyzji Polska zyska jeszcze jeden mandat, tym samym będzie ich miała 53.

Gdzie wybrano najwięcej nowych europarlamentarzystów?

Jak wynika z opracowania Parlamentu Europejskiego, na koniec IX kadencji najwięcej zasiadających w PE po raz pierwszy pochodziło ze Szwecji. W kraju tym aż 86 proc. członków europarlamentu zostało wybranych po raz pierwszy (18 z 21). Najmniejszy odsetek (43 proc.) nowych eurodeputowanych odnotowano w Finlandii (6 z 14) i na Węgrzech (9 z 21). 

Tak wyglądał podział na początkujących i doświadczonych europarlamentarzystów poszczególnych państw UE:

Jeśli chodzi o Polskę, to członków europarlamentu, którzy pełnili tę funkcję po raz pierwszy, było 34. Dla kolejnych 18 osób nie była to pierwsza kadencja. Oznacza to, że 2/3 reprezentantów Polski pełniło tę funkcję po raz pierwszy.

Kto jest najmłodszy, a kto najstarszy w europarlamencie?

Tylko w trzech państwach członkowskich Unii Europejskiej (Szwecja, Malta i Węgry) średni wiek członków i członkiń Parlamentu Europejskiego był niższy niż 50 lat. Najniższą średnią wieku zanotowano w Szwecji – wynosiła ona 47 lat.  Najwyższą średnią wieku wynoszącą 65 lat odnotowano wśród przedstawicieli i przedstawicielek Litwy.

Najmłodszą członkinią PE jest Dunka Kira Marie Peter-Hansen, która w momencie zakończenia IX kadencji będzie miała 26 lat. Z kolei najstarszym europosłem jest Polak Jerzy Buzek, który w tym roku skończy 84 lata.

Kto ma największą reprezentację kobiet?

Z art. 2 i 3 Traktatu o Unii Europejskiej wynika, że UE opiera się m.in. na równości kobiet i mężczyzn i ją wspiera. Jednocześnie w wyborach do PE na poziomie unijnym nie obowiązują (s. 4) parytety płci, więc odsetek kobiet w reprezentacji poszczególnych państw jest różny. 

Okazuje się, że w kwietniu 2024 roku tylko 6 z 27 państw miało w Parlamencie Europejskim reprezentację kobiet większą lub równą reprezentacji mężczyzn. Tyle kobiet w PE miały poszczególne państwa.

Największy odsetek europosłanek na koniec IX kadencji miał Luksemburg (66,67 proc.). Najmniej kobiet reprezentowało Rumunię (15,15 proc.). W przypadku Polski do kobiet należało 34,62 proc. mandatów. Dla porównania: w polskim Sejmie kobiet jest 138, co stanowi niewiele ponad 30 proc. wszystkich mandatów.

Ogólny procentowy udział kobiet w Parlamencie Europejskim rośnie (s. 4). W 1979 roku, podczas I kadencji europarlamentu, procentowy udział kobiet wynosił 16,6 proc. Gdy Polska w 2004 roku wchodziła do Unii, było to 31,3 proc., a na koniec obecnej kadencji wyniósł 39,7 proc.

Co w kolejnych częściach cyklu?

Ten artykuł to dopiero początek naszego cyklu „Cała prawda o Unii Europejskiej”. Kolejne części będziemy publikować w czwartki, a niekiedy także w inne dni tygodnia.

W następnych tekstach wyjaśnimy m.in., skąd wziął się pomysł stworzenia Unii Europejskiej, na co ma wpływ Parlament Europejski i co może regulować unijne prawo. Niezmiennie sprawdzamy w trakcie kampanii fałszywe informacje oraz wypowiedzi kandydatów i kandydatek do europarlamentu. 

Śledź naszą stronę i media społecznościowe, aby nie przegapić kolejnych tekstów. Poznaj całą prawdę o Unii Europejskiej, by przygotować się dobrze do głosowania 9 czerwca.