Program koalicji – jakie obszary obejmuje współpraca?

Część pierwsza umowy przewiduje 24 obszary, których będzie dotyczyła współpraca.  Nie zawierają one projektów ustaw, a jedynie ogólnie opisują stanowisko wobec danego obszaru. Dotyczą takich kwestii jak: bezpieczeństwo (pkt. 1), przywrócenie porządku prawnego po zachwianiu go przez poprzedni rząd (pkt. 2), podwyżki dla budżetówki (pkt. 3). 

W umowie poruszono także temat praw kobiet (pkt. 6). Jednym z zapowiedzianych działań w kierunku ich wzmocnienia jest unieważnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 2020 roku, co spowodowałoby powrót do kompromisu aborcyjnego.
Obecnie można jedynie spekulować, jaką formę będą przybierać zmiany w  poszczególnych obszarach. Przybliżony ich kierunek  można próbować określić poprzez analizę programów wyborczych ugrupowań wchodzących w skład koalicji (1,2,3). Jednak co do tego, jaki kształt ostatecznie przybierze zmiana, nie można być pewnym na żadnym etapie procesu legislacyjnego.

Rozliczenie rządów Zjednoczonej Prawicy

Druga część umowy dotyczy rozliczenia rządów Zjednoczonej Prawicy. Została ona uzasadniona w następujący sposób: 

„Bezprawie, którego wszyscy byliśmy świadkami w trakcie rządów naszych poprzedników, musi zostać nazwane i rozliczone. Bez rozliczenia patologii i przestępstw poprzedniej władzy nie ma i nie będzie sprawiedliwej i praworządnej Polski. Konstytucyjna zasada, że wszelkie działania władz publicznych muszą się mieścić w granicach prawa i znajdować w nim oparcie będzie fundamentem zarówno procesu rozliczeń, jak i działań rządu utworzonego przez Koalicję”.

Koalicja jest zgodna co do tego, że rozliczone powinny zostać osoby odpowiedzialne za usiłowanie bezprawnej zmiany ustroju państwa oraz za naruszenia konstytucji, ustaw i praworządności, a także za upartyjnienie instytucji publicznych, za sprzeniewierzenie pieniędzy publicznych i za ich bezprawne, niecelowe i niegospodarne wydatkowanie.

Dodatkowo zapowiedziano powołanie komisji śledczych, a także postawienie przed sądem i prokuraturą osób winnych: 

• przekroczenia uprawnień i niedopełnienia obowiązków przez urzędników i innych funkcjonariuszy publicznych, a także nakłaniania do takiego działania,
• sprzeniewierzenia środków publicznych na cele partyjne i osobiste,
• nepotyzmu w instytucjach publicznych i w spółkach Skarbu Państwa oraz korupcji politycznej, w tym powoływania się na wpływy,
• zorganizowanego systemu siania nienawiści w mediach rządowych i w innych środkach masowej komunikacji, skierowanego przeciwko obywatelom, działaczom opozycji i organizacji pozarządowych,
• wykorzystywania środków i instytucji publicznych, takich jak media i spółki Skarbu Państwa, do wpływania na decyzje wyborcze społeczeństwa,
• fałszerstw dokumentów i fałszerstw urzędniczych.

Kiedy będzie stosowana dyscyplina partyjna?

W trzeciej i zarazem w ostatniej części określono zasady funkcjonowania koalicji. Decyzje w ramach koalicji mają być podejmowane w drodze konsensusu, a więc osiągane dzięki dyskusji i kompromisom. 

Co więcej, kluby parlamentarne, których dotyczy umowa, będą zobowiązane do przestrzegania dyscypliny głosowania w przypadku ustaw i uchwał przygotowanych przez koalicyjny rząd. 

Dyscyplina głosowań będzie obowiązywać również w przypadku projektów poselskich, co do których kluby to uzgodnią.

Kluczowe stanowiska zawarto w umowie

Trzecia część umowy wstępnie rozdziela również podstawowe i jednocześnie kluczowe funkcje dla działania parlamentu i rządu.

Dowiadujemy się, że kandydatem koalicji na premiera jest Donald Tusk. Dodatkowo rolę pierwszego wicepremiera będzie piastował Władysław Kosiniak-Kamysz, a wicepremiera Krzysztof Gawkowski. 

W przypadku stanowiska marszałka Sejmu i marszałka Senatu przewidziano, że w pierwszej kolejności – do jesieni 2025 roku – funkcje te będą pełnić odpowiednio: Szymon Hołownia i Małgorzata Kidawa-Błońska, co zostało już rozstrzygnięte w czasie pierwszego posiedzenia Sejmu i Senatu.

Po jesieni 2025 roku na obydwu stanowiskach marszałków ma dojść do zmiany. W przypadku marszałka Sejmu zostanie nim Włodzimierz Czarzasty, a w przypadku marszałka Senatu wiadomo jedynie, że będzie to osoba z Koalicji Obywatelskiej.