Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (ang. Intergovernmental Panel on Climate Change, IPCC) to ciało doradcze ONZ, działające od 1988 roku. IPCC opublikowało już 6 raportów ogólnych (w latach 1990, 1995, 2001, 2007, 2014 oraz 2021) oraz 12 szczegółowych raportów tematycznych. Najnowszy raport techniczny pochodzi z 9 sierpnia. Celem dokumentu jest przedstawienie przywódcom państw kierunków działań przed szczytem klimatycznym ONZ w Glasgow w listopadzie br. Postanowiliśmy mu się przyjrzeć.

Analiza podzielona jest na dwie części. W pierwszej z nich przedstawiamy najważniejsze wnioski dotyczące zmian klimatu płynące z podsumowania raportu. W drugiej części zbieramy i obalamy popularne mity i fake newsy dotyczące globalnego ocieplenia. Przy każdej informacji podajemy informację o tym, w jakim miejscu raportu IPCC można znaleźć więcej danych dotyczących wybranego zagadnienia.

Najważniejsze konkluzje raportu

I. Zastosowanie nowych narzędzi badawczych pozwoliło jednoznacznie ustalić, że ocieplenie klimatu jest efektem ludzkiej działalności. Wzrost globalnej temperatury jest najwyższy od 2 tys. lat. Dane wyraźnie wskazują, że zasadniczy wzrost nastąpił w 1850 roku (czyli w czasach rewolucji przemysłowej) i trwa po dziś dzień [s. 7].

II. Do powstrzymania ocieplenia klimatu konieczne jest zupełne zakończenie emisji CO₂ (dwutlenku węgla), którego stężenie w 2019 roku było wyższe niż kiedykolwiek w ciągu ostatnich 2 mln lat. Konieczne jest również zasadnicze ograniczenie emisji innych gazów cieplarnianych – CH₄ (metan) i N₂O (tlenek diazotu). Ich aktualnie stężenie jest najwyższe od 800 tys. lat. Wzrost ten przypomina zmiany klimatyczne, jakie zachodziły pomiędzy okresem glacjalnym (zlodowaceniem) i interglacjalnym (międzylodowcowym) – te jednak trwały kilka milionów lat [s. 9].

III. Zmiana klimatu już teraz wpływa na wszystkie zamieszkałe obszary poprzez powstawanie ekstremalnych zjawisk pogodowych: fal upałów, nawalnych deszczów i jednocześnie suszy w środowisku naturalnym i agrarnym. Zjawiska te wzmagają się od lat 50. XX wieku [s. 12].

IV. Ocieplenie klimatu wpływa na temperaturę, opady i wilgotność gleby w każdym regionie. Nie ma obszarów, gdzie negatywne skutki ocieplenia nie byłyby odczuwalne – dotyczy to zarówno ekstremalnych fal ciepła, zmian w częstotliwościach opadów, jak i susz rolniczych i ekologicznych (okresów z niedoborem wilgoci w glebie, który wynika z połączonego niedoboru opadów i nadmiernego parowania wody z gleby, a w okresie wegetacji rzutuje na produkcję roślinną i ogólne funkcjonowanie ekosystemu) [s. 12-13]. Każdy wzrost globalnej temperatury wpływa na częstość i intensywność ekstremów pogodowych.

V. Zdolność naturalnych absorbentów CO₂ (na lądach i w oceanach) do pochłaniania tej substancji maleje wraz ze wzrostem jej stężenia [s. 27]. Dzieje się tak dlatego, że oceany zwiększają swoją średnią temperaturę, zakwaszają się i odtleniają [s. 28]. Również okrywa leśna (zmniejszana wskutek deforestacji) przyjęła już krańcową ilość dwutlenku węgla i nie jest w stanie skumulować więcej. Nadmierna kumulacja dwutlenku węgla w atmosferze ma pochodzenie antropogeniczne, co oznacza, że jest ona wynikiem działalności człowieka. 

VI. Niektóre efekty ocieplenia klimatu (np. zanik arktycznej pokrywy lodowej) widoczne będą w ciągu dekad, inne, jak wzrost poziomu morza rzędu kilku-kilkunastu metrów, będą skutkować w ciągu stuleci [s. 29].

VI. Nie ma bezpiecznego poziomu wzrostu CO₂. Każda dodatkowa emisja skutkuje dalszym ogrzewaniem klimatu. W raporcie autorzy analizują pięć scenariuszy w perspektywie do końca wieku. Optymistyczny (natychmiastowe zatrzymanie emisji CO₂) również prowadzi do negatywnych zjawisk, ale daje szansę na powstrzymanie zmian do końca bieżącego wieku. Najbardziej pesymistyczny, bez istotnych zmian w emisji gazów cieplarnianych, prowadzi do katastrofalnych zdarzeń w perspektywie już 20 lat [s. 37].

VII. Przewidywany wzrost średniej temperatury globalnej w ciągu najbliższych dwóch dekad – niezależnie od scenariusza – wynosi 1,5°C.

Jak reagować na Ekologiczne mity, w które wierzy zbyt wielu z nas? Krótki przewodnik

Mimo że dane i wiedza naukowa na temat postępujących zmian klimatu są na wyciągnięcie ręki, wciąż zbyt wiele osób szerzy fałszywe i zmanipulowane informacje, jakoby zagrożenie wcale nie było tak duże. Poniżej przedstawiamy kilka najpopularniejszych mitów oraz wskazujemy, jak łatwo można je obalić po zetknięciu z nimi w życiu codziennym.

Klimat się nie ociepla. Jeśli gdzieś jest cieplej, to gdzie indziej zimniej, temperatura jest czasem wyższa, a czasem niższa – FAŁSZ i MANIPULACJA.

Dane o ociepleniu klimatu to uśrednione wartości z ponad 40 tys. stacji pomiarowych [rozdz. 1, s. 36] i obserwacji satelitarnych. Okresowe spadki temperatury w niektórych punktach pomiarowych są kompensowane z naddatkiem przez wzrost w innych punktach. Na tym polega uśrednianie wartości pomiarowych. Ekstremalne zjawiska są częścią zmian klimatu. Z różną częstotliwością będą powtarzały się fale ekstremalnych upałów, suszy i opadów. Nie wyklucza to pojawiania się również fal zimna, choć statystycznie są one rzadsze [streszczenie, s. 10]. 

Za ocieplenie klimatu odpowiadają czynniki naturalne – FAŁSZ

Wpływ czynników naturalnych (aktywności Słońca i wulkanów) na zmianę klimatu nie przekroczył ±0,1°C w ciągu ostatniego wieku [rozdz. 7, s. 183].

Jeżeli nawet klimat się ociepli, to skutki będą odczuwane dopiero w dalekiej przyszłości – FAŁSZ

Skutki globalnego ocieplenia będą narastać z czasem, ale niektóre efekty (np. fale upałów) są widoczne już obecnie, inne objawią się w ciągu najbliższych lat (jak np. zanik stałego lodu w Arktyce). Jeszcze inne, np. wzrost poziomu mórz, będą narastać przez dekady i stulecia [rozdz. 4, s. 150].

Pewną ilość dwutlenku węgla można emitować bez wpływu na klimat, bo zostanie on zaabsorbowany w naturalny sposób – FAŁSZ

Tylko ten dwutlenek węgla, który jest zawarty w atmosferze, powoduje efekt cieplarniany. Zaabsorbowany przez rośliny lub rozpuszczony w wodzie nie daje takiego efektu. Zasadniczym problemem jest fakt, że okrywa roślinna już przyjęła tyle CO₂, ile mogła. Wyczerpała się również możliwość wchłaniania dwutlenku węgla przez ocean. Niemal cały CO₂, który jest obecnie emitowany, pozostaje w atmosferze, wzmagając efekt cieplarniany [rozdz. 5, s. 203].

Ocieplenie klimatu dotyczy przede wszystkim krajów tropikalnych – FAŁSZ

Według opracowanych modeli klimatycznych, opierających się na dokładnych i długoletnich obserwacjach, w przypadku wzrostu średniej temperatury na świecie o 2°C (dotychczasowy wzrost to ponad 1°C) temperatura w strefie subarktycznej wzrośnie o 4-5°C, a w strefie równikowej o 1-2°C [rozdz. 4, s. 168]. Podobne proporcje będą zachowane również przy wyższych wzrostach temperatury średniej. Jednakże to strefa równikowa w większym stopniu będzie dotknięta przez zmianę katastrofalnymi ulewami i suszami [rozdz. 10, s. 214].

W celu lepszego zrozumienia tego, czym są zmiany klimatyczne oraz tego, w jakiej skali działalność człowieka na Ziemi wpłynęła na środowisko, polecamy książkę Tatiany Schlossberg, amerykańskiej dziennikarki i reporterki piszącej m.in. dla „The Washington Post”, „The Atlantic” czy„Bloomberg”, pt. „Ukryta konsumpcja. Wpływ na środowisko, z którego nie zdajesz sobie sprawy”.

Artykuł powstał w ramach projektu „Fakty w debacie publicznej”, realizowanego z dotacji programu „Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy”, finansowanego z Funduszy EOG.