Ostatnio w mediach pojawiło się wiele doniesień dotyczących potencjalnej szkodliwości tamponów (np. 1, 2, 3, 4). Temat ten był również poruszany w mediach społecznościowych (np. 1, 2, 3, 4). Reakcje te wynikały z publikacji pracy naukowej, która ukazała się 11 czerwca na łamach „Environment International”. Jej autorzy wykazali, że w składzie tamponów mogą się znajdować metale, w tym metale ciężkie.

W tym artykule poruszamy nieco inną kwestię. Sprawdzimy, jak wyglądają obecne regulacje dotyczące składu i bezpieczeństwa tamponów, a także czy są one wystarczająco restrykcyjne.

Jak sprawdzić, czy dawka metali zawartych w tamponach jest bezpieczna?

Największe wątpliwości budzą nie same wyniki omawianych badań, ale ich kontekst oraz ewentualne konsekwencje. W sytuacji, w której występuje potencjalne zagrożenie dla zdrowia konsumentów, powinien istnieć prosty sposób umożliwiający ustalenie, czy normy (np. metali w tamponach) zostały przekroczone, czy nie. A jeśli tak, to jakie są tego zdrowotne i prawne konsekwencje.

Takich danych czy regulacji niestety nie ma lub są one zbyt niedokładne i za mało restrykcyjne. Na terenie Unii Europejskiej produkcja tamponów oraz ich skład podlegają zasadniczo jednej ogólnej regulacji (s. 7). Jest nią Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów (General Product Safety Directive, 2001/95/EC).

Regulacje dotyczące bezpieczeństwa tamponów są bardzo ogólne i mało restrykcyjne

Dyrektywa ta ujmuje kwestię bezpieczeństwa bardzo ogólnie. Odnosi się jedynie do kodeksu „rzetelnej praktyki w odniesieniu do bezpieczeństwa” (s. 4, 10). Nie uściśla natomiast, jak to bezpieczeństwo oceniać, nie wymaga też jego kontroli ani nie wskazuje sposobów egzekwowania przepisów.

Ta kwestia już kiedyś budziła pewne wątpliwości, ponieważ potraktowanie tamponów, które aplikowane są na kilka godzin do pochwy, na równi z podpaskami czy wacikami kosmetycznymi, wydaje się niesłuszne.

Tampon ma kontakt z błoną śluzową, a nie ze skórą. Należy się spodziewać, że skóra stanowi szczelniejszą barierę, niż wnętrze pochwy (s. 7–8). Dlatego niewykluczone, że produkty, które kontaktują się z błoną śluzową przez dłuższy czas, powinny być bardziej rygorystycznie oceniane i objęte bardziej restrykcyjnymi regulacjami.

Producenci tamponów nie mają obowiązku podawać ich składu

Parlament Europejski już kiedyś udzielał odpowiedzi na wskazane powyżej wątpliwości. W 2016 roku przekazał, że:

Regulacje unijne dają duży kredyt zaufania producentom. Być może zbyt duży

Jak ocenić powyższą odpowiedź Parlamentu Europejskiego? Trudno przystać na zaprezentowany w niej tok myślenia. Można go bowiem sparafrazować w następujący sposób: dyrektywa nakazuje producentom wypuszczać na rynek tylko bezpieczne produkty, więc nie ma potrzeby kontrolowania, jaki jest ich skład. Na pewno jest bezpieczny, bo przecież dyrektywa tak każe.

Czy w związku z tym Unia planuje wprowadzenie jakichś zmian i zaostrzenie regulacji? Odpowiedź udzielona w 2016 roku brzmi: „Komisja nie rozważa obecnie dalszych środków regulacyjnych dotyczących tamponów”.

Jak powinny wyglądać dalsze kroki regulacyjne w sprawie tamponów?

Powstaje więc pytanie: co powinno się teraz wydarzyć, jakie kolejne kroki powinny zostać podjęte po publikacji takiego badania, jak to, które omówiliśmy w naszej analizie? Przede wszystkim, konieczne są dalsze badania i wzrost zainteresowania tematem.

Aby ocenić poziom bezpieczeństwa tamponów, trzeba bowiem najpierw ustalić, czy i w jakim stopniu składniki tych produktów przenikają do ustroju. Jeśli przenikają, wskazane byłoby ustalenie norm bezpieczeństwa, a także idących za nimi regulacji.

Jak powinny postępować i reagować osoby stosujące tampony?

Na chwilę obecną warto przestrzegać podstawowych zaleceń dotyczących stosowania tamponów, np. tych publikowanych przez Food and Drug Administration (FDA):

• „Umyj ręce przed użyciem i po użyciu tamponu. Pomoże to ograniczyć rozprzestrzenianie się bakterii.
• Używaj tamponów tylko wtedy, gdy masz okres. Tampony nie są przeznaczone do użycia w żadnym innym czasie ani z żadnego innego powodu.
• Zmieniaj każdy tampon co 4–8 godzin. Nigdy nie noś jednego tamponu jednorazowo dłużej niż 8 godzin.
• Użyj tamponu o najniższej chłonności. Jeśli możesz nosić jeden tampon do ośmiu godzin bez jego zmiany, chłonność może być zbyt wysoka.
• Jeśli odczuwasz ból, gorączkę lub inne nietypowe objawy, skontaktuj się ze swoim lekarzem. […]
• Zapoznaj się z objawami zespołu wstrząsu toksycznego (TSS) i dowiedz się, jak zmniejszyć jego ryzyko”.

To może się wydawać oczywiste, ale szczególnie istotne (zwłaszcza w kontekście tematu tej analizy) jest stosowanie tamponów wyłącznie w dni menstruacji: nie tuż przed nią i nie po jej zakończeniu.

Warto też pamiętać, że produkty te są skonstruowane w taki sposób, by wchłaniać substancje, a nie by je uwalniać (1, 2). Dlatego należy się spodziewać, że tampon będzie przede wszystkim absorbował związki znajdujące się w jego otoczeniu i zatrzymywał je w środku, a nie uwalniał swoją zawartość na zewnątrz. Czy założenia te są zgodne ze stanem faktycznym? Aby się tego dowiedzieć, należy przeprowadzić dokładniejsze badania.