Nauczyciele i nauczycielki deklarują, że zarówno ich uczniowie i uczennice, jak i oni sami muszą się uczyć, w jaki sposób korzystać ze źródeł dostępnych w Internecie, by nie paść ofiarą dezinformacji – czytamy w podsumowaniu raportu na s 29. Potrzebują oni wsparcia udzielanego w wielu formach – od szkoleń aż po scenariusze zajęć i konkretne narzędzia pracy. Dzięki wnioskom z raportu będziemy mogli jeszcze lepiej dopasować materiały dydaktyczne, które przygotowujemy w ramach Akademii Fact-checkingu, do potrzeb i realnych możliwości nauczycieli, a także do zainteresowań uczniów.

Dwie perspektywy na dezinformację: nauczycielska i uczniowska

W raporcie autorstwa Katarzyny Dębskiej znajdują się wnioski z pogłębionych wywiadów przeprowadzonych z nauczycielami różnych przedmiotów oraz z uczniami szkół średnich, jak również z ankiety skierowanej do nauczycieli.

Część pierwsza raportu dotyczy punktu widzenia nauczycieli, a w szczególności:

1.  postrzegania dezinformacji przez nauczycieli,
2.  tematu dezinformacji w pracy dydaktycznej nauczycieli,
3.  barier i wyzwań we wprowadzaniu edukacji o dezinformacji do szkół średnich,
4.  oczekiwań w kwestii wsparcia nauczycieli w edukacji na temat dezinformacji,
5.  rekomendacji w zakresie przyszłych materiałów edukacyjnych o dezinformacji dla nauczycieli.

Z kolei w części drugiej raportu można przeczytać o perspektywie młodzieży. Omówione zostały kwestie takie jak:

1.  korzystanie przez uczniów i uczennice szkół średnich z mediów społecznościowych,
2.  korzystanie przez uczniów i uczennice szkół średnich z mediów tradycyjnych,
3.  źródła informacji, z których uczniowie i uczennice korzystają,
4.  sposoby weryfikacji informacji znajdowanych w mediach,
5.  preferencje uczniów i uczennic w zakresie dostępu do materiałów edukacyjnych o dezinformacji.

Nauczyciele wiedzą, czym jest dezinformacja i chcą się kształcić

Z raportu wynika, że nauczyciele i nauczycielki znają pojęcie dezinformacji i w większości definiują je jako celowe rozprzestrzenianie fałszywych informacji. Dezinformacja w opinii badanych nie musi oznaczać upowszechniania wyłącznie nieprawdziwych informacji, ale może polegać także na istotnej zmianie akcentów przez autorów i autorki publikacji.

Osoby uczestniczące w badaniu wyraziły chęć rozmawiania z uczniami na temat dezinformacji. Nauczyciele zauważali, że uczniowi sami wychodzili z inicjatywą dyskusji – przykładowo w związku z wojną w Ukrainie.

Rozmawiać o dezinformacji w szkole? Szereg przeszkód

Bariery i wyzwania utrudniające wprowadzanie do szkół elementów krytycznego myślenia i edukowaniu o dezinformacji to zdaniem nauczycieli zbyt przeładowana podstawa programowa oraz brak wsparcia i inicjatywy ze strony szkoły w kwestii prowadzenia zajęć dotyczących dezinformacji. Nauczyciele wyrażali też obawę przed negatywnymi reakcjami ze strony rodziców i władz.

Nauczyciele opisywali podstawę programową jako zbyt obszerną i pełną treści, które nie są niezbędne dla edukacji uczniów. Z tego też miałby wynikać brak swobody w kształtowaniu swoich zajęć i włączaniu do nich nowych elementów. Tymczasem nauczyciele specjalizujący się w tematyce edukacji medialnej podkreślali, że podstawy programowej nie należy mylić z podręcznikiem, dlatego z pewnych treści można zrezygnować bez szkody dla jakości nauczania. Tworzy to przestrzeń na podejmowanie na lekcjach tematu dezinformacji. W opinii badanych obecny klimat polityczny w Polsce sprawiał, że mieli oni wątpliwości co do możliwości organizowania zajęć dla grup uczniowskich i nauczycielskich w zakresie dezinformacji. Badani nauczyciele wątpili, czy byłoby to w interesie rządzących.

Trzy sposoby na walkę z dezinformacją w szkole

Zakres możliwych odpowiedzi na wyzwania związane z dezinformacją jest szeroki. Nauczyciele z jednej strony wskazywali na potrzebę przeprowadzenia zmian systemowych (zmiana relacji między szkołą a władzami oświatowymi, zwiększenie autonomii nauczycieli i nauczycielek, poprawa warunków pracy nauczycieli i nauczycielek, ograniczenie zakresu podstawy programowej). Z drugiej strony badani wyrażali przekonanie o możliwości wprowadzania zmian za pomocą niewielkich przedsięwzięć, takich jak korzystanie z konkretnych narzędzi podczas lekcji czy uczestniczenie w szkoleniach. Nauczyciele wyrazili także chęć korzystania z przygotowanych przez specjalistów scenariuszy zajęć na temat dezinformacji.

Akademia Fact-checkingu

Wykorzystując wieloletnie doświadczenie w fact-checkingu, analitycy Demagoga prowadzą warsztaty i szkolenia, w trakcie których wyjaśniają, w jaki sposób wyszukiwać i weryfikować informacje, oceniać wiarygodność źródeł, korzystać z użytecznych narzędzi online oraz jak walczyć z fake newsami.

Materiały edukacyjne, które przygotowaliśmy, można znaleźć na platformie edukacyjnej Demagoga w zakładkach „Kursy online” i „Wiedza”.