Podczas szóstego sezonu serialu trafia się „dłużyzna”, więc chwytasz za telefon, by odpisać na wiadomości na Messengerze. W tle włączony dłuższy film na YouTubie, a ty scrollujesz Instagram. Oglądasz mecz i w międzyczasie sprawdzasz wyniki pozostałych drużyn w tabeli. Wybrałeś się pobiegać, w słuchawkach masz puszczony najnowszy odcinek ulubionego podcastu i zatrzymujesz się tylko na chwilę, bo właśnie wyskoczyło powiadomienie z Tindera.

Kiedy ostatnio oglądałeś reklamy w telewizji i dokładnie przyglądałeś się scenografii, przysłuchując się padającym słowom? Kiedy robiąc zakupy online, miałeś otwartą wyłącznie jedną kartę w przeglądarce? I kiedy byłeś w toalecie bez telefonu?

Zostaliśmy oszukani! Multitasking to mit

Multitasking, inaczej wielozadaniowość, to umiejętność wykonywania kilku czynności równocześnie. W teorii. W praktyce, jak wynika z badań, dla zdecydowanej większości osób to niemożliwe. Dr Cynthia Kubu stwierdza w komentarzu dla Cleverland Clinic, że jesteśmy „zaprogramowani” na jednozadaniowość. Oznacza to, że ​​nasz mózg może skupić się w danym momencie tylko na jednym zadaniu.

Mimo że może nam się wydawać, że robimy dwie czynności równocześnie, to w istocie wymuszamy na naszym mózgu wykonywanie nieustannych „skoków” między poszczególnymi czynnościami (s. 37).

Za każdym razem, gdy odrywamy wzrok od artykułu na portalu internetowym, by sprawdzić wiadomości w telefonie, nasz mózg zatrzymuje na moment wykonywanie jednej czynności, by móc przystąpić do drugiej (s. 37). Każdorazowo, gdy zerkamy na memy podczas oglądania serialu, nasz umysł odrywa się od seansu.

Multitasking wiąże się ze spadkiem wydajności – choć myślimy, że tak nie jest

Jak podkreślają dr Anthony Wagner i dr Kevin Madore, autorzy publikacji „Multicosts of Multitasking”, nasz mózg został „zaprojektowany” do wykonywania jednego zadania, lecz ludzie mają skłonności do zawyżania swoich umiejętności w kontekście wykonywania wielu czynności równocześnie. 

Multiscreening to norma – korzystamy z wielu ekranów naraz

Jeśli mowa o wielozadaniowości w kontekście korzystania z mediów, współczesne badania najczęściej odnoszą się do multiscreeningu. Polega on na korzystaniu z wielu ekranów równocześnie – coraz rzadziej bowiem korzystamy z tradycyjnych form przekazu medialnego. Jak czytamy w raporcie opublikowanym przez Związek Pracodawców Branży Internetowej (IAB Polska):

Badania zarówno te w Polsce, jak i na świecie, wskazują, że korzystanie z wielu ekranów równocześnie staje się już normą. W artykule opublikowanym na łamach „Scientific Reports” czytamy, że przyczyniła się do tego m.in. pandemia COVID-19. W związku z pozostaniem wielu osób na dłuższy czas w domach gwałtownie wzrosła konsumpcja wielu mediów naraz. Podobnych wniosków dostarcza polski raport przygotowany przez IAB Polska (s. 7).

Młode osoby częściej konsumują media, gdy używają wielu ekranów równocześnie

Już w 2021 roku ponad 70 proc. Amerykanów przyznawało, że podczas relaksu regularnie korzysta z wielu ekranów naraz. Badania wykazują, że starsze pokolenia rzadziej używają kilku mediów równocześnie, a zdolność do korzystania z wielu ekranów spada z wiekiem.

Młodsze pokolenia szybciej dostosowują się do nowych platform, nie jest więc zaskoczeniem, że to właśnie młodzi konsumenci treści łatwiej przyzwyczajają się do regularnego korzystania z wielu urządzeń jednocześnie. Andy Robertson, ekspert ds. technologii dla rodzin, podkreśla:

Poszukiwanie wrażeń, reakcja na nudę, FOMO. Z czego wynika multiscreening?

Jak czytamy w publikacji wydanej przez NASK pt. „Mniej znaczy więcej – o multiscreeningu i wielozadaniowości”, młode osoby angażują się w wieloekranową aktywność w poszukiwaniu dodatkowych wrażeń, „aby wzmocnić działanie bodźców docierających do nich z otoczenia” (s. 17). Wiąże się z tym też chęć uniknięcia nudy. 

Multiscreening niewątpliwie odpowiada także na zapotrzebowanie młodych osób na informację (s. 20). Pozwala przy tym, choć częściowo, uniknąć tzw. FOMO (z. ang. fear of missing out).

Multiscreening a dezinformacja. Wielozadaniowość ma negatywny wpływ na funkcje poznawcze

W przeglądzie systematycznym, wykonanym przez dr Emmę Beuckels i in., czytamy: „różne badania neuropsychologiczne wykazały, że wielozadaniowość jest bardzo obciążająca psychicznie i ma szkodliwy wpływ na funkcje poznawcze, takie jak pojemność pamięci roboczej, pamięć długoterminowa, przełączanie zadań i filtrowanie nieistotnych wiadomości”.

Jak wynika z badania opublikowanego przez „PNAS”, osoby często korzystające z wielu mediów równocześnie podchodzą do podstawowych czynności związanych z przetwarzaniem informacji inaczej niż użytkownicy rzadziej korzystający z kilku ekranów. Ta pierwsza grupa ma większe trudności z odfiltrowaniem nieistotnych bodźców ze swojego otoczenia.

Odrywanie się od czynności utrudnia rozpoznawanie fałszywych informacji

Mówiąc krótko: gdy korzystamy z wielu ekranów równocześnie, trudniej nam się skoncentrować. Pogłębione analizy, starające się przedstawić szerszy kontekst danego zagadnienia, wymagają skupienia. Tymczasem użytkownicy mediów zgłaszają zwiększoną niezdolność do koncentracji podczas czytania długich artykułów lub oglądania długotrwałych treści wideo.

Z badań przeprowadzonych przez dr Kristen Lynch dowiadujemy się, że obciążenie poznawcze użytkowników mediów wzrasta wraz z korzystaniem z wielu urządzeń równocześnie. Mimo to uczestnicy eksperymentu przeprowadzonego przez badaczkę potrafili – nawet przy takim obciążeniu – rozpoznać fałszywe przekazy w mediach (s. 107). 

Oznacza to, że ludzie wykazują do pewnego stopnia zdolność do wieloekranowej konsumpcji mediów. Co jednak ważne, w miarę dokładania dodatkowych zadań zdolność do trafnego przetwarzania informacji przez uczestników badania malała (s. 108).

Gdy multiscreeningujemy, wyżej oceniamy swoje umiejętności. Ale wcale nie mamy racji

Ciekawych wniosków, które można również odnieść do kwestii wiary w dezinformujące treści, dostarcza publikacja z „The International Journal of Press/Politics”. Wynika z niej, że multiscreening wiąże się z wyższym poziomem myślenia o polityce i ze zwiększoną pewnością co do swojej wiedzy, lecz z niższym poziomem faktycznych kompetencji.

Co więcej, wyniki badania opublikowanego w czasopiśmie „PLOS One” wskazują, że  gdy korzystamy z kilku urządzeń równocześnie, negatywne informacje prezentowane na drugim ekranie przyciągają większą uwagę niż pozytywne przekazy. To właśnie fałszywe wiadomości są nierzadko przepełnione emocjami i negatywnie wartościującym językiem.

Multitasking w sieci a przyswajanie wiedzy

Jeśli mowa o młodych osobach, a to wśród nich multiscreening jest najbardziej rozpowszechniony, trzeba wspomnieć też o konsekwencjach tego zjawiska w kontekście przyswajania wiedzy. Jak wskazano w publikacji NASK pt. „Mniej znaczy więcej – o multiscreeningu i wielozadaniowości”, multitasking w sieci wpływa na proces uczenia się.

Skutki zdrowotne „zatopienia” w wielu ekranach

Autorzy badania opublikowanego w „Acta Paediatrica” zauważają, że multitasking może mieć negatywne skutki w zakresie zdrowia. Przeprowadzili analizę dotyczącą dorastających kobiet i doszli do wniosku, że wielozadaniowość w kontekście ekranów wiąże się z mniejszą aktywnością fizyczną i z mniejszą ilością snu – co ma wpływ na zdrowie.

Inne badanie wykazało, że wielozadaniowość ekranowa ma przełożenie także na wzorce konsumpcji żywności i na ryzyko otyłości. Multitasking wpływa również na zdrowie psychiczne. Jak czytamy w publikacji „Mniej znaczy więcej – o multiscreeningu i wielozadaniowości”:

Zmienia się sposób korzystania z mediów, a reklamodawcy nie śpią

W związku z powszechnością multiscreeningu zmienia się model konsumpcji mediów, co nie pozostaje bez znaczenia dla twórców treści medialnych. Reklamodawcy starają się wykorzystać ten trend na swoją korzyść.

Podsumowanie – „szewc bez butów”, czyli co robiłam w trakcie pisania

Dziewięciu na dziesięciu polskich internautów powyżej 15. roku życia to multiscreenersi (s. 13). Obrażanie się na rzeczywistość nie ma najmniejszego sensu – młode osoby korzystają z wielu ekranów równocześnie i nic nie zapowiada, by ten trend miał ulec zmianie. Ważne, by zdawać sobie sprawę z tego, jakie niesie to konsekwencje i nie oceniać zbyt optymistycznie swoich umiejętności w opieraniu się negatywnych skutkom multitaskingu w sieci.

W trakcie pisania tego artykułu wielokrotnie sprawdzałam maile, łączyłam się na spotkania online, odpisywałam na wiadomości. Zdarzyło mi się robić wszystkie te rzeczy „równocześnie”.