Z każdym rokiem coraz więcej dzieci ma swój własny smartfon. W badaniu konsumenckim dzieci i rodziców z 2022 roku prawie wszyscy 13-latkowie posiadali telefon. Wiele dzieci (38,8 proc.) zaczyna korzystać z internetu w wieku 7–8 lat, czyli będąc w drugiej lub trzeciej klasie szkoły podstawowej.

Obecnie gdy uczniowie szukają odpowiedzi na swoje pytania, w pierwszym odruchu nie kierują się już do nauczyciela, lecz do internetu. To na TikToku szukają ciekawostek o Cesarstwie Rzymskim, a o napisanie wypracowania nt. „Króla Maciusia Pierwszego” proszą ChatGPT. Problem pojawia się wtedy, gdy nie potrafią ocenić, z jakimi informacjami się stykają – czy jest to fake news, rzetelna informacja czy oszustwo?

Internet dobry czy zły?

Dla wielu młodych ludzi media społecznościowe są jednym z najważniejszych źródeł informacji. Z badań i raportów wiemy, że są one również głównym źródłem dezinformacji. W najnowszym raporcie NASK „Nastolatki 3.0. Raport z ogólnopolskiego badania uczniów i rodziców”, czytamy, że 40,7 proc. młodych osób nie weryfikuje prawdziwości zdjęć napotkanych w sieci.

Z tym może się wiązać nieświadome rozpowszechnianie przez uczniów i uczennice fake newsów lub przyjmowanie znalezionych w internecie informacji jako prawdziwe. W efekcie nastolatki mogą przestać ufać wiedzy nauczycieli i szukać sensacyjnych wyjaśnień w internecie, zaglądając na strony pełne pseudonauki i teorii spiskowych.

Nieświadome zagrożenia młode osoby mogą również sięgać po narzędzia wykorzystujące sztuczną inteligencję, np. podczas odrabiania prac domowych, nie wiedząc, że chatboty AI nie zawsze opierają się na wiarygodnych źródłach i niekoniecznie dysponują aktualnymi informacjami – niosą więc istotne ryzyko związane z dezinformacją. Aby nie uwierzyć w nieprawdziwe informacje, uczniom potrzebna jest umiejętność krytycznego myślenia.

Smartfony i dezinformacja w polskiej szkole?

W 2022 roku wspólnie z Purpose Climate Lab przeprowadziliśmy wśród uczniów i nauczycieli szkół średnich badanie, z którego jednoznacznie wybrzmiała opinia, że w polskim systemie szkolnictwa brakuje edukacji na temat dezinformacji.

Jednocześnie grono pedagogiczne uważa, że umiejętności krytycznego myślenia, w tym sprawdzania faktów i rozpoznawania dezinformacji, są kluczowymi kompetencjami przyszłości i prawdziwym celem edukacji. Badani zgodnie twierdzą, że program każdego przedmiotu szkolnego powinien zawierać elementy wzmacniające uczniów w tym obszarze.

Nowy kurs dla nauczycieli o krytycznym myśleniu

Postanowiliśmy odpowiedzieć na wymienione wyżej problemy i przygotowaliśmy kurs dla nauczycieli o dezinformacji i nauczaniu krytycznego myślenia. Nasza nowa propozycja ma za zadanie pomóc nauczycielom nie tylko poznać zasady korzystania z treści w sieci, ale i wesprzeć uczniów w dbaniu o siebie na co dzień w internecie. 

W kursie „Dezinformacja bez tajemnic” zebraliśmy wiedzę i kompetencje, które pomogą uchronić młodych ludzi przed dezinformacją. Z kursu skorzystają: 

• nauczyciele wszystkich przedmiotów w klasach IV–VIII szkół podstawowych,
• nauczyciele wychowawcy.

Dezinformacja bez tajemnic

Kurs rozpocznie się 29 lutego i potrwa do 29 kwietnia. Liczba osób biorących udział w kursie wynosi tylko 30, tak aby możliwa była bezpośrednia praca z mentorem Akademii Fact-checkingu. Dlatego warto już teraz zadbać o miejsce dla siebie.

Zapisani na kurs nauczyciele dowiedzą się więcej na temat fake newsów dzięki przyjrzeniu się ich nowym obliczom, jakimi są deepfake i sztuczna inteligencja (AI). Wyjaśnimy, jak uczniowie mogą szukać informacji w internecie, żeby docierać do prawdy. Wspólnie pochylimy się nad problemem zaufania do mediów i pracy dziennikarzy. Kursanci poznają psychologiczne mechanizmy sprzyjające dezinformacji. Nie ominiemy tematu scamu, czyli oszust internetowych, w tym tych promowanych przez influencerów. Na koniec przećwiczymy, jak rozmawiać o fałszywych informacjach i jak reagować na dezinformację.

Wsparcie prowadzącego

Prowadzący kurs Adam Maternik przygotował rzeczywiste przykłady dezinformacji, które odpowiadają na zainteresowania uczniów w różnym wieku. Punktem odniesienia podczas przygotowywania materiałów w kursie był pkt 8 „Podstawowych kierunków realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2023/2024”.

Nasze doświadczenie

Akademia Fact-checkingu to projekt edukacyjny Stowarzyszenia Demagog skierowany do uczniów i studentów, nauczycieli i edukatorów, seniorów, a także do organizacji pozarządowych i biznesu. Eksperci stowarzyszenia dzielą się swoim wieloletnim doświadczeniem w fact-checkingu podczas warsztatów i webinariów, w trakcie których wyjaśniają, w jaki sposób wyszukiwać i weryfikować informacje, oceniać wiarygodność źródeł, korzystać z użytecznych narzędzi online oraz jak walczyć z fake newsami.