Od kupna butów po poglądy polityczne – sieć jest pełna opinii. Często się nimi sugerujemy, ale w Internecie nie wszystkie z nich pisane są w dobrej wierze. Gdzie i w jaki sposób wykorzystuje się te fałszywe? Czy jest sposób, by się przed nimi bronić? To trudne, ale nikt z nas nie jest bezbronny – dlatego wchodzimy do świata fałszywych opinii, by na końcu analizy pokazać, jak się przed nimi chronić.

Od handlu, politycznego marketingu po działania hybrydowe. Dlaczego nie powinniśmy ufać wszystkim opiniom w sieci?

Oceny innych mogą być bardzo przydatne i jako konsumenci często się nimi sugerujemy. Pomyślmy, że pewnego dnia z nieznanej nam dotąd strony internetowej zamówiliśmy produkt z kategorii AGD, który bardzo nam się spodobał. Paczka dotarła, ale po kilku dniach urządzenie przestało działać. Sprzedawca twierdzi, że do uszkodzenia doszło z naszej winy i nie chce zwrócić pieniędzy. Zastanawiamy się, dlaczego tak się stało, bo przecież „opinie w sieci były świetne”. Może to wadliwa seria? Może. Zdarza się jednak, że wpadniemy w pułapkę fałszywych opinii.

Istnieje wiele sieci oferujących sprzedaż opinii, z czego korzysta wiele osób w celu zdobycia przewagi nad konkurencją. Taka praktyka była powszechna na Amazonie, przez co firma zabroniła publikacji fałszywych recenzji. To nie rozwiązało problemu w pełni. W 2018 roku The Washington Post wskazywał, że wiele sieci oferujących fałszywe recenzje wciąż funkcjonuje, a w niektórych kategoriach nadal nawet połowa opinii mogłaby zostać zakwestionowana: „Tak było ponad połową z 32 435 recenzji dla dziesięciu najlepszych słuchawek Bluetooth na liście” – czytamy na The Washington Post.

Na sprzedaży produktów w sieci nie koniec. Nieuczciwe praktyki marketingowe bywają wykorzystywane w walce o polityczne wpływy lub jako narzędzie wykorzystywane w procesie dezinformacji. To częste zjawisko w mediach społecznościowych. W 2019 roku od października do grudnia Facebook usunął 1,3 mld fałszywych kont. Podobnie dzieje się na Twitterze. The Guardian w kwietniu 2020 roku pisał, że na Twitterze usunięto aż 20 tys. fałszywych kont, których działalność koncentrowała się na wpływie na opinię publiczną. Usunięte konta były powiązane z rządami Arabii Saudyjskiej, Serbii i Egiptu.

W Polsce także odnotowywano podobne problemy. W 2017 roku ekspert z zakresu cyberbezpieczeństwa Robert Gorwa z Uniwersytetu Oksfordzkiego ustalił, że w Polsce funkcjonuje firma, która stworzyła 40 tys. fałszywych kont w mediach społecznościowych. W ocenie badacza fałszywe konta były wykorzystywane do atakowania politycznych przeciwników, z czego tych o charakterze prawicowym było dwukrotnie więcej niż fałszywych kont lewicowych.

Nie jest to jedyny przykład. Śledztwo przeprowadzone przez dziennikarzy z Fundacji Reporterów w 2019 roku miało wskazywać na to, że firma Cat@Net wykorzystywała konta z fałszywymi tożsamościami do promocji określonych postaw na Twitterze. Firma odcięła się od zarzutów o stosowanie technik z zakresu czarnego PR-u.

Pod koniec zeszłego roku NATO Strategic Communications Centre of Excellence opublikowało raport koncentrujący się na wykorzystywaniu fałszywych kont do promocji określonych zachowań. Z takich rozwiązań korzystają m.in. obce rządy, grupy terrorystyczne, antydemokratyczne ugrupowania oraz korporacje. W raporcie znalazł się opis eksperymentu, który polegał na wykupieniu zaangażowania kont od rosyjskich dostawców w celu zidentyfikowania profili wykorzystywanych do manipulacji. Wyniki okazały się zaskakujące:

Czy można chronić się przed wpływem fałszywych opinii? To dość trudne i zależne od przypadku, ale możliwe

Fałszywe wypowiedzi czy oceny mogą być publikowane przez konta prowadzone przez ludzi pod fałszywą tożsamością, przez co ich wpisy mogą wydawać się autentyczne. Dzieje się tak, zwłaszcza jeżeli posługują się imieniem i nazwiskiem, a obok dołączone jest zdjęcie jakiejś osoby. W takiej sytuacji zawsze powinniśmy zdawać się na własne krytyczne myślenie.

Bywają też konta nieprowadzone przez człowieka, które nazywa się botami. Są one zaprogramowane do wykonywania powtarzalnych zadań. W przypadku botów weryfikacja może być nieco łatwiejsza. Wpisy z automatycznie prowadzonych kont mogą być publikowane z nienaturalnie dużą częstotliwością. Istnieją narzędzia, które mogą pomóc nam w weryfikacji takiego profilu. Przykładem jest np. Botometr, który przeanalizuje dla nas konta na Twitterze.

Źródło: www.facebook.com

Artykuł powstał w ramach projektu „Fakty w debacie publicznej”, realizowanego z dotacji programu „Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy”, finansowanego z Funduszy EOG.