Mołdawia leży w północno-wschodniej Europie i zamieszkuje ją ponad 3 mln osób. Kraj ten sąsiaduje z Ukrainą oraz z Rumunią. Do 1991 roku Mołdawia należała do Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, a po upadku ZSRR stała się niepodległa. 20 października 2024 roku w Mołdawii miały miejsce dwa kluczowe wydarzenia: referendum w sprawie wpisania do konstytucji integracji z Unią Europejską (UE) oraz wybory prezydenckie. Obywatele poparli cel, którym jest przystąpienie Mołdawii do UE, jednak różnica pomiędzy ilością głosów na „tak” i na „nie” była minimalna.

W jakim „punkcie” znajduje się obecnie Mołdawia?

Przeprowadzone referendum dotyczyło dodania do Konstytucji Republiki Mołdawii zapisu określającego, że celem tego kraju jest przystąpienie do Unii Europejskiej. Zgodnie z oficjalnym wynikiem 50,38 proc. obywateli głosowało na „tak”, natomiast 49,62 proc. było temu przeciwnych. Władze Mołdawii, w tym prezydent kraju, Maia Sandu, oczekiwali, że społeczeństwo w przeważającej części jasno opowie się za dołączeniem Mołdawii do Unii Europejskiej. Jak podaje „The Guardian”:

Dlaczego Mołdawia chce dołączyć do Unii?

Po wybuchu pełnoskalowego konfliktu zbrojnego w Ukrainie Mołdawia zaczęła ubiegać się o wstąpienie do Unii Europejskiej. Decyzja ta była motywowana chęcią zacieśnienia relacji z Zachodem oraz obawami dotyczącymi zagrożeń ze strony rosyjskiej. 

Na stronie United States Institute of Peace czytamy:

Przebieg wyborów prezydenckich w Mołdawii

Tego samego dnia co referendum odbyły się również wybory prezydenckie. Maia Sandu, kandydatka proeuropejska i obecna prezydent Mołdawii, uzyskała 42.49 proc. głosów, które nie zapewniły jej wygranej. Konieczne okazało się przeprowadzenie II tury wyborów. Alexandr Stoianoglo, prorosyjski kontrkandydat i były prokurator generalny Mołdawii, otrzymał tylko 25.95 proc. głosów, jednak spodziewano się, że uzyska ich znacznie mniej.

Rosyjska ingerencja w referendum  

Rosja wykorzystała różne metody, aby zakłócać przebieg referendum i wyborów w Mołdawii oraz wpłynąć na ich wyniki. Maia Sandu 21 października 2024 roku we wpisie na portalu X poinformowała:

Na stronie Ambasady Stanów Zjednoczonych w Mołdawii podano, że w czasie poprzedzającym przeprowadzenie wyborów i referendum Moskwa wydała „miliony dolarów” na ingerowanie w ich wynik. Dzięki tym środkom Rosja wspierała określone partie polityczne i rozpowszechniała dezinformację.

Przykłady rosyjskich operacji wpływu 

Aby wpłynąć na wyniki wyborów i na referendum w Mołdawii, Rosja kupowała głosy wyborców (1, 2, 3). Opłacone osoby miały głosować przeciwko przystąpieniu Mołdawii do Unii Europejskiej (1, 2, 3). 

Wyborcy otrzymywali pieniądze za głosowanie

Świadkiem takiego zdarzenia był producent BBC. Jak możemy przeczytać w artykule opublikowanym na stronie korporacji, usłyszał on, jak jedna z kobiet po zagłosowaniu zapytała osobę pilnującą przebiegu wyborów, gdzie może odebrać swoje pieniądze. W odpowiedzi na pytanie producenta przyznała otwarcie, że zaproponowano jej wynagrodzenie finansowe za oddanie głosu. 

O kupowanie głosów wyborców oskarżono Ilana Shora, mołdawskiego prorosyjskiego oligarchę i polityka, który jednak zaprzecza tym zarzutom. Zgodnie z komunikatem mołdawskiej policji osoby z organizacji przestępczej prowadzonej przez Ilana Shora były szkolone, aby „werbować ludzi do udziału w wyborach w zamian za pieniądze”. Dzień przed wyborami mieli oni otrzymać poprzez aplikację Telegram informację, na jakiego kandydata powinni oddać swój głos oraz polecenie, aby w referendum zagłosować na „nie”.

Nielegalne rosyjskie szkolenia Mołdawian

Na stronie mołdawskiej policji poinformowano również o szkoleniu ponad stu młodych, mołdawskich obywateli przeprowadzonym w Moskwie przez grupę przestępczą. Jego tematyka miała dotyczyć m.in.: 

W jaki sposób Rosja wykorzystuje dezinformację, aby utrzymać swoje wpływy w Mołdawii?

Kiedy Mołdawia rozpoczęła starania o członkostwo w Unii Europejskiej, Rosja zwiększyła swoje działania dezinformacyjne. Celem tych operacji jest między innymi to, aby ten kraj ponownie znalazła się pod dominującym rosyjskim wpływem. 

Rosja za pośrednictwem różnych osób oraz grup udostępnia w mediach społecznościowych fałszywe informacje, przerobione zdjęcia oraz deepfejki z udziałem prozachodnich, mołdawskich polityków. Jak możemy przeczytać na stronie Radio Free Europe (RFE), dezinformujące przekazy rosyjskie były kiedyś rozpowszechniane w Mołdawii w języku rosyjskim. Jednak od około sześciu miesięcy tego typu treści „zaczęły pojawiać się w doskonałym języku rumuńskim, który jest używany przez większość obywateli”. 

Rosja rozpowszechnia nieprawdziwe przekazy

Wspomniany wcześniej Ilan Shor w celu ingerencji w wybory i w referendum przeprowadzone w Mołdawii przeznaczał co miesiąc miliony dolarów na organizacje non-profit. Ich zadaniem było przekazywanie treści dotyczących wyborów i zgodnych z celami Rosji. Ambasada Stanów Zjednoczonych w Mołdawii informuje, że te grupy „promowały prorosyjskie treści w tradycyjnych mediach, na lokalnych stronach internetowych i za pośrednictwem aplikacji społecznościowych”.

Dlaczego Mołdawia jest tak ważna dla Kremla?

Rosja chce utrzymać silne wpływy w Mołdawii, ponieważ jej wejście do Unii Europejskiej mogłoby osłabić reżim Władimira Putina. Mołdawia jako była republika radziecka stałaby się przykładem kraju, który wybrał demokrację i integrację z Zachodem. Jeżeli taka sytuacja okazałaby się źródłem inspiracji i motywacji do zmian dla innych państw należących w przeszłości do Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR), zmniejszyłoby to strefę wpływów Kremla.

Realizacje rosyjskich planów zdecydowanie ułatwia związek Mołdawii z autonomicznym regionem położonym przy jej wschodniej granicy, czyli z Naddniestrzem. Te tereny są szczególnie ważne dla Moskwy, ponieważ dają jej możliwość np. łatwego dostępu do Mołdawii, a co za tym idzie – sprawnego przeprowadzania akcji sabotażowych. Jaką rolę w rosyjskiej grze odgrywają te ziemie?

Naddniestrze – centrum rosyjskich wpływów

Naddniestrze to separatystyczny obszar graniczący z Ukrainą, który oddzielił się od Mołdawii i ogłosił niepodległość. Mimo to społeczność międzynarodowa nadal uznaje, że stanowi on część Mołdawii. Jednak Naddniestrze to przede wszystkim region mocno związany z Rosją. Jak czytamy na stronie Harvard International Review: