Demagog rozlicza polityków. Czas na weryfikację obietnic wyborczych

Data wyborów do Sejmu i Senatu nie jest jeszcze znana. Najpóźniej poznamy ją za dwa tygodnie. Termin zarządzenia wyborów parlamentarnych przez prezydenta Andrzeja Dudę upływa 14 sierpnia. 

Mimo że nie wiadomo jeszcze, kiedy pójdziemy do urn wyborczych, politycy wystartowali z nieoficjalną kampanią wyborczą. Okres poprzedzający głosowanie to dla Demagoga moment weryfikacji obietnic wyborczych, które zostały złożone w związku z wyborami parlamentarnymi w 2019 roku.

Gdy wybieraliśmy obietnice do weryfikacji, braliśmy pod uwagę przede wszystkim te składane w programie wyborczym PiS z 2019 roku, podczas exposé premiera Morawieckiego z 2019 roku i te złożone w planie „Polski Ład” z 2021 roku. Zdecydowaliśmy się ocenić te, które były często przywoływane przez polityków i wzbudzały dyskusję w debacie publicznej.

Reforma sądownictwa

W sprawie reformy sądownictwa pod obietnicą PiS kryły się dwa hasła: zmiana sposobu powoływania sędziów oraz przekształcenie systemu dyscyplinarnego sędziów. Obóz rządzący podjął w tym kierunku pewne kroki. Ustanowiono przepisy mówiące o tym, że sędziów Krajowej Rady Sądownictwa wybiera Sejm. Utworzono najpierw Izbę Dyscyplinarną Sądu Najwyższego, a później w jej miejsce Izbę Odpowiedzialności Zawodowej.

Zastrzeżenia do reformy miały instytucje międzynarodowe (UE, Rada Europy), a także Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO). PiS nie zrealizował w pełni założeń reformy, ale ciągle działa w kierunku jej realizacji, dlatego tej obietnicy daliśmy ocenę „w trakcie realizacji”.

Skrócenie czasu rozpatrywania spraw sądowych 

Zdaniem Mateusza Morawieckiego lepszy wymiar sprawiedliwości, to szybsze sądy. Skrócenie czasu postępowań sądowych stało się flagową obietnicą PiS, firmowaną twarzą Zbigniewa Ziobry. Okazuje się, że nieskutecznie.

Sprawy w sądach miały trwać krócej, a trwają dłużej. Według dostępnych danych między 2019 a 2021 rokiem doszło do wydłużenia średniego czasu postępowania sądowego. Po odpowiedzi Ministerstwa Sprawiedliwości nie spodziewamy się publikacji nowszych danych do końca obecnej kadencji Sejmu. Dlatego obietnicę uznaliśmy za niezrealizowaną.

Cyfryzacja wymiaru sprawiedliwości

Zdalne prowadzenie spraw cywilnych oraz elektroniczna rejestracja spółek – to zmiany wprowadzone przez PiS. Pełna cyfryzacja wymiaru sprawiedliwości jeszcze nie nastąpiła. Na ten moment obietnicę uznajemy za będącą w trakcie realizacji.

Ministerstwo Sprawiedliwości zamierza wprowadzić pełną informatyzację procesu karnego, zdalny dostęp sądów do informacji z rejestrów i ewidencji państwowych oraz sądowe usługi online na poziomie smartfona. Jednak RPO zgłasza wątpliwości w obszarze ochrony danych osobowych.

Sędziowie pokoju

Odciążanie wymiaru sprawiedliwości w „małych sprawach” poprzez powołanie sędziów pokoju – to postulat Pawła Kukiza, który zyskał aprobatę w obozie Zjednoczonej Prawicy (w zamian za głosowanie z klubem PiS). Prezydencki projekt ustawy dotyczący sędziów trafił do Sejmu, jednak nie został przez niego przyjęty.

Projekt ustawy po pierwszym czytaniu trafił do Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka, gdzie znajduje się do dzisiaj. Przeciwko projektowi w kształcie proponowanym przez prezydenta jest opozycja, a także minister sprawiedliwości Zbigniew Ziobro. Wobec tego oporu PiS nie ma szans na realizację tej obietnicy, dlatego zgodnie z naszą metodologią oceniliśmy ją jako zamrożoną.

Ograniczenie immunitetu parlamentarzystów, sędziów i prokuratorów

Za zamrożoną uznajemy również obietnicę dotyczącą ograniczenia immunitetu parlamentarzystów, sędziów i prokuratorów. Wdrożenie jej w życie będzie jeszcze trudniejsze, ponieważ zmiana konstytucji wymaga większości 2/3 głosów w Sejmie. De facto zmiana w konstytucji nie będzie możliwa bez poparcia ze strony opozycji.

Posłowie PiS złożyli projekt ustawy, jednak nie trafił on nawet do pierwszego czytania. Projekt zakłada zniesienie immunitetu posłów i niemal całkowite zniesienie immunitetu sędziów. Nie ma w nim jednak ani słowa o ograniczeniu immunitetu prokuratorów.

Zrealizowanych 0/5 – w niewielu sprawach można oczekiwać postępów

Na obecną chwilę można uznać, że PiS nie zrealizował ani jednej ze złożonych i sprawdzonych przez nas obietnic. Dwie obietnice są w trakcie realizacji, a dwie zostały zamrożone. O stanie realizacji ostatniej, czyli tej o skróceniu czasu rozpatrywania spraw, dowiemy się po opublikowaniu danych za cały 2022 rok. Dane za 2021 na skrócenie zdecydowanie nie wskazują.

Wątpliwe jest, czy wciąż niespełnione obietnice uda się zrealizować do końca IX kadencji Sejmu. 

Pełna cyfryzacja sądownictwa być może nastąpi, lecz w roku 2025 (zgodnie z założeniem program „Cyber Poland 2025”). Na razie nie zanosi się też na podpisanie przez prezydenta nowelizacji ustawy o Sądzie Najwyższym – kolejnego kroku na drodze do reformy sądownictwa. Głowa państwa wciąż czeka na wyrok Trybunału Konstytucyjnego, który ze względu na wewnętrzny spór nie może zebrać pełnego składu. Nic nie zapowiada również zmiany postawy opozycji wobec sprawy immunitetu sędziów i parlamentarzystów oraz wobec sądów pokoju.