Państwowa Komisja ds. pedofilii

Komisja została powołana na mocy ustawy z 30 sierpnia 2019 roku, a jej członków wybierano w okresie od 15 maja do 15 lipca 2020 roku. W jej skład weszło 7 osób – 3 powoływane przez Sejm większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów; 1 powoływana przez Senat w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów, 1 powoływana przez Prezydenta RP, 1 powoływana przez Prezesa Rady Ministrów oraz 1 powoływana przez Rzecznika Praw Dziecka.

Komisja ma kompetencje wchodzące w zakres władzy sądowniczej. Może prowadzić postępowania wyjaśniające również w sprawach przedawnionych oraz wydaje postanowienia o wpisie do Rejestru Sprawców Przestępstw na tle seksualnym. Zgłoszenie Komisji podejrzenia wykorzystania seksualnego małoletniego jest równoznaczne z wykonaniem obowiązku prawnego zawiadomienia organu powołanego do ścigania przestępstw. 

Działania Komisji w sprawie zgłoszeń przestępstw

Od 24 listopada 2020 roku Komisja prowadziła łącznie 349 spraw, zarówno tych zgłoszonych, jak i podjętych z własnej inicjatywy. Przekazano 137 zgłoszeń prokuraturze. Komisja monitoruje 250 spraw w toku lub sprawy uprzednio badane przez organy ścigania i zakończone decyzją o odmowie wszczęcia postępowania lub umorzone. Prowadzi również 53 sprawy, które zostały zakończone ze względu na przedawnienie.

Wśród małoletnich osób poszkodowanych było 188 dziewczynek i 173 chłopców. Liczba spraw nie zawsze odpowiadała liczbie pokrzywdzonych. Najmłodsza ofiara w chwili popełnienia czynu miała zaledwie rok, a najstarsza 16 lat. 74 proc. badanych spraw dotyczyło ofiar w wieku od 11 do 15 lat.

Badania własne Komisji

Równolegle do zajmowania się zgłaszanymi sprawami, Komisja badała zjawiska wykorzystania seksualnego małoletnich w Polsce w latach 2017–2020. Celem badania był opis zjawiska wykorzystania seksualnego dzieci poniżej 15. roku życia w Polsce w tych latach na podstawie analizy akt sądowych spraw zakończonych. Zbadano sytuację rodzinną oraz kondycję psychiczną i fizyczną pokrzywdzonych, jak również profil sprawców tych przestępstw oraz charakterystykę popełnianych czynów i procesowe aspekty udziału małoletnich w postępowaniach karnych.

Komisja przeanalizowała 345 przypadki z 245 postępowań sądowych. Spośród pokrzywdzonych największą grupę stanowiły dzieci w wieku od 13. do 15. roku życia (49 proc.). Następnie 41 proc. w wieku 7-12 lat, 8 proc. w wieku od 4 do 6 lat, 1 proc. stanowiły dzieci do 3. roku życia.

93 proc. ofiar to dziewczynki. 39 proc. pokrzywdzonych dzieci pochodziło z małych miast, 31 proc. z terenów wiejskich, pozostałe 30 proc. z miast powyżej 50 tys. mieszkańców. Wyniki badań wskazały, że najczęściej dziecko samo ujawniło informacje o czynie (121 przypadków). Jeśli dziecko nie zdecydowało się ujawnić informacji samo, to najczęściej objawy molestowania zauważał rodzic (59 przypadków).

Źródło: PKDP

Najwięcej sprawców stanowili mężczyźni, aż 98 proc. Średni wiek przestępców wyniósł 34 lata. Wśród skazanych sprawców dwóch było księżmi, dwie osoby związane były z obszarami sportu. Większość skazanych za przestępstwo wykorzystania seksualnego sprawców (aż 265) nie pełniła żadnej z przedstawionych na wykresie funkcji społecznej. Autorzy raportu uzasadniają przypuszczenie, że sprawcy posiadający wysoki status ekonomiczny z reguły pozostają bezkarni, a przestępstwa, których się dopuszczają, nie zostają wykryte lub zgłoszone odpowiednim organom.

W zdecydowanej większości sprawcy (220 osób) nie posiadali zaburzeń seksualnych, a jedynie wykorzystali dziecko, traktując je jako zastępstwo za dojrzałego partnera.

Około 35 proc. przestępstw miało miejsce w Internecie. W przypadku bezpośredniego kontaktu najczęściej było to miejsce zamieszkania sprawcy. W 156 zbadanych przypadkach sprawca był osobą znaną dziecku, a w 151 – nieznaną. 

Źródło: PKDP

Kwestia kar

Oddzielny aspekt badań stanowiły zasądzane kary dla sprawców. W analizowanych sprawach jedynie w 32 przypadkach sądy zawyrokowały o zadośćuczynienie, a w 24 o nawiązkę. Nie odnotowano przypadków zasądzenia odszkodowania w analizowanych sprawach. W 83 proc. przypadków sąd nie zawyrokował o żadnym środku kompensacyjnym.

Najczęstszym środkiem karnym wobec sprawców był zakaz kontaktowania się z określonymi osobami, co stanowi 42 proc. spośród wszystkich orzeczonych środków karnych. Ani razu sąd nie orzekł pozbawienia praw publicznych.

Kara więzienia za zgwałcenie dziecka poniżej 15. roku życia orzekana przez sąd wahała się od 3 do 10 lat, chociaż zakres ustawowy wynosi  od 2 do 12 lat (rząd planuje zaostrzyć karę do lat 15). Podobnie również ani razu nie wymierzono najwyższej możliwej kary za obcowanie płciowe z dzieckiem poniżej 15. roku życia (kary wahały się od 2 do 10 lat, przy maksymalnej karze 12 lat pozbawienia wolności).

Kara pozbawienia wolności za przechowywanie, posiadanie lub uzyskanie dostępu do treści pornograficznych z udziałem dziecka poniżej 15. roku życia orzekana przez sąd wahała się od 3 miesięcy do 2 lat. Ani razu wśród badanych spraw nie orzeknięto kary między 2 a 5 lat. Podobnie daleko od górnej granicy były wymierzane kary za prezentowanie, udostępnianie, rozpowszechnianie treści pornograficznych dzieciom. Z kolei kara pozbawienia wolności za produkowanie, utrwalanie lub sprowadzanie treści pornograficznych z udziałem dziecka poniżej 15. roku życia orzekana przez sąd wahała się od 2 do 3 lat, podczas gdy przewidziane przez ustawodawcę granice sięgają 12 lat.

Propozycje zmian w prawie karnym

Komisja ds. pedofilii wystosowała w raporcie również propozycje zmian prawa karnego. Znalazły się tam m.in. zapisy mówiące o:

• wyłączeniu możliwości zatarcia skazania za pedofilię,
• wyłączeniu przedawnienia przestępstwa seksualnego na dzieciach,
• dodaniu dwóch nowych przestępstw dotyczących: nawiązania kontaktu z małoletnim w celu seksualnego wykorzystania w cyberprzestrzeni oraz naruszenie w cyberprzestrzeni intymności seksualnej małoletniego bez jego wiedzy lub zgody poprzez udostępnienie nagiego wizerunku małoletniego w sieci  w celu zaspokojenia seksualnego sprawcy lub innych osób,
• zakwalifikowaniu zmuszania małoletniego do uprawiania prostytucji jako zbrodnię,
• podniesieniu sankcji karnej za przestępstwa: seksualnego wykorzystania stosunku zależności lub krytycznego położenia, seksualnego wykorzystania małoletniego, elektronicznej korupcji seksualnej małoletniego, propagowania pedofilii oraz publicznego prezentowania treści pornograficznych.

Artykuł powstał w ramach projektu „Fakty w debacie publicznej”, realizowanego z dotacji programu „Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy”, finansowanego z Funduszy EOG.