ANALIZA w pigułce

Trwa polsko-czeski spór o Kopalnię Węgla Brunatnego Turów, który omawialiśmy już na łamach Demagoga. 21 maja 2021 roku Trybunał Sprawiedliwości UE nakazał Polsce natychmiastowe zaprzestanie wydobycia węgla brunatnego w kopalni Turów. Polska nie wstrzymała wydobycia, dlatego 20 września TSUE nakazał Polsce zapłacić karę  w wysokości 0,5 mln euro dziennie za nieprzestrzeganie tego postanowienia.

Wynika z niego, że mieszkający w regionie kopalni Czesi i Polacy nie chcą sporu o Turów, a „80 proc. badanych ma obawy, że wraz z wygaszaniem kopalni, region przestanie się rozwijać”. Wyniki sondażu mogą być poręcznym narzędziem do krytyki władz czeskich, które – jak sugeruje badanie – na przekór poglądom swoich obywateli zaskarżyli Polskę do TSUE i nie chcą zgodzić się na propozycje polubownego rozwiązania konfliktu z polskim rządem. 

Premier Mateusz Morawiecki podczas konferencji prasowej oskarżył Czechów o brak chęci do rozwiązania sporu: „W toku ostatnich kilku miesięcy próbowaliśmy zawrzeć porozumienie z Republiką Czeską, jednak trzeba przypomnieć, że Czesi zachowywali się w sposób absolutnie bez dobrej woli” (czas nagrania 19:04). Warto zauważyć, że nawet jeśli – jak przekonują autorzy badania – Czesi nie chcą sporu o Turów, nie oznacza to, że nie popierają działań rządu Republiki Czeskiej i chcą, by kopalnia nadal działała.

Wyniki sondażu iAnswer.pl zostały opublikowane w polskich mediach, m.in. w serwisie Polskiej Agencji Prasowej (w dziale informacji partnerskich i płatnych), w internetowym wydaniu dziennika „Super Express” (z oznaczeniem – materiał prasowy i materiał partnerski) czy na portalu Niezalezna.pl (jako materiał partnera). Komunikat PGE jako materiał redakcyjny ukazał się m.in. w serwisie „Nowin Jeleniogórskich”, a także w czeskim serwisie branżowym iUhli.cz.

Jak dowiedział się Demagog, PGE próbowała zainteresować wynikami badań dziennikarzy popularnych czeskich mediów.

Na wyniki sondażu powołała się europarlamentarzystka PiS Anna Zalewska, która w rozmowie z serwisem wPolityce.pl, powiedziała: „Wykonano również badania po obu stronach granicy, jeżeli chodzi o emocje mieszkańców. Wszyscy mieszkańcy – zarówno z Czech, jak i Polski – nie chcą tego konfliktu!”.

Demagog poprosił PGE i iAnswer.pl o przesłanie pełnych informacji na temat przeprowadzonego badania. Podobnie jak w przypadku czeskiego dziennikarza Martina Ehla obiecano nam udostępnić szczegóły sondażu. Te jednak do czasu publikacji tego tekstu do nas nie dotarły. Agencja iAnswer.pl poinformowała nas o podpisanej przez nich umowie z PGE, która reguluje, że szczegóły na temat badania może nam udostępnić jedynie PGE.

Eksperci o sondażu: błędy metodologiczne, przekaz podprogowy, manipulowanie opinią publiczną

O komentarz na temat sondażu zwróciliśmy się do ekspertów: dr. hab. Radosława Marzęckiego, socjologa i politologa z Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, oraz dr. hab. Grzegorza Forysia, socjologa z Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. Obaj mają wiele uwag do przeprowadzonego badania.

Dr hab. Radosław Marzęcki zwraca uwagę na elementy, które mogą zniekształcić uzyskane wyniki, i te, które utrudniają interpretację rezultatów badania. „Nie doprecyzowano, czy próba badawcza została dobrana w sposób losowy. Nie wiadomo również, w jaki sposób docierano do respondentów – czy był to sondaż bezpośredni, telefoniczny, a może badanie internetowe. Wszystko to może mieć znaczenie dla wartości uzyskanych rezultatów” – tłumaczy dr hab. Marzęcki.

Jego zdaniem trudno ocenić, czy badanie faktycznie jest reprezentatywne dla populacji trzech społeczności przygranicznych (Polaków, Czechów, Niemców). W notce metodologicznej pojawia się stwierdzenie, że badanie zostało zrealizowane „na reprezentatywnej grupie 1000 osób”, natomiast – jak przyznaje Marzęcki – nie jest jasne, czy chodzi tu o reprezentatywność każdej z trzech grup narodowych z osobna, czy całej społeczności zamieszkującej polsko-czesko-niemieckie pogranicze. 

I dodaje:

Jednak, jak twierdzi ekspert, fundamentalnym zarzutem, jaki należy sformułować wobec badania sondażowego, jest ograniczenie próby do grupy wiekowej 18-59 lat.

Dr hab. Radosław Marzęcki zwraca także uwagę, że w komunikacie z badań nie przywołano treści pytań. „W związku z tym czytelnik może odnieść wrażenie chaosu w prezentowanych danych. Co oczywiste, nie znając treści pytań, nie wiemy, czy zostały one skonstruowane zgodnie z warsztatem badawczym, np. czy nie miały sugerującego charakteru” – dodaje.

Krytyki wobec prezentacji wyników badań nie kryje także dr hab. Grzegorz Foryś.

Ekspert zwraca także uwagę, że w komunikacie pojawia się „narracja, która nie pochodzi bezpośrednio z badań, a której celem jest odpowiednie ukazanie kontekstów sytuacji (korzystne dla rządu)”. 

Grzegorz Foryś zauważa, że w kilku miejscach mówi się enigmatycznie o mieszkańcach regionu bez wskazania, o mieszkańców którego kraju chodzi. „Ma to moim zdaniem budować wrażenie, że wszystkie nacje myślą podobnie, choć w rzeczywistości nie jest to poparte żadnymi wynikami” – uważa dr hab. Foryś.

Socjolog twierdzi, że w komunikacie stosuje się przekaz podprogowy, który ma kształtować odpowiednie przekonania czytelników:

Ekspert podsumowuje:

iAnswer.pl, czyli agencja „lorem ipsum”

Wątpliwości nie budzi jedynie metodologia przeprowadzonego badania i sposób prezentacji ich wyników, ale także firma, która za nimi stoi. Na stronie agencji próżno szukać pełnych informacji o firmie, a w ich miejsce znajdujemy – prawdopodobnie niedokończony – szablon strony w olbrzymiej części wypełniony „lorem ipsum”, czyli fragmentem używanym do demonstracji tekstu na stronach internetowych [1, 2, 3, 4, 5]. Firma chwali się, że jej klientami („some of our clients”) poza PGE są m.in. Coca-Cola, Nestle czy GlaxoSmithKline. Wyszukiwanie w Google nie wskazuje żadnej wzmianki o projekcie realizowanym przez iAnswer.pl przed 13 września 2021 roku.

Poprosiliśmy iAnswer.pl o przesłanie linków do informacji prasowych o badaniach opinii publicznej, które iAnswer.pl przeprowadziło przed sondażem dla PGE. Poprosiliśmy także o informację, ile osób zatrudnia iAnswer.pl i jaką funkcję pełnią w niej Eugeniusz Cristoph i Antonio Rodric, czyli osoby, które – według oficjalnej strony firmy – pełnią odpowiednio funkcje założyciela firmy i menedżera projektów. 

„Osoby wymienione w Pana wiadomości mnie osobiście nie są znane i ciekawi mnie w jaki sposób mogłyby łączyć się z naszą działalnością” – odpisała Joanna Gawroniak z iAnswer.pl. Gawroniak, mimo naszej prośby, nie przesłała nam linków do informacji prasowych informujących o sondażach opinii publicznej przeprowadzonych przez iAnswer.pl. 

„Osoby tworzące iAnswer to grupa kilku osób z 20letnim doświadczeniem w badaniach w czołowych polskich agencjach badawczych (moje osobiste doświadczenie to głownie Grupa IQS, w której przeszłam przez stanowiska Senior Research Executive, szefowa zespołu badawczego, Dyrektor Sprzedaży, Dyrektor Client Service i Business Unit Manager, mój obecny wspólnik to wieloletni szef działu analiz, przetwarzania danych a także kierownik realizacji CATI/CAWI, również w IQS, inne osoby w naszym zespole mają podobną ilość lat doświadczenia w największych polskich agencjach)” – tłumaczy Joanna Gawroniak.

I dodaje:

Jak informuje Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej, głównym przedmiotem działalności firmy iAnswer Damian Grochowski jest doradztwo w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej i zarządzania (70.22.Z). Ponadto iAnswer Damian Grochowski zajmuje się także badaniem rynku i opinii publicznej (73.20.Z), podobnie jak m.in. sprzedażą hurtową niewyspecjalizowanej żywości, napojów i wyrobów tytoniowych (46.39.Z) i sprzedażą hurtową pozostałej żywności, włączając ryby, skorupiaki i mięczaki (46.38.Z).

Jak wygląda czeskie poparcie dla działań rządu w sprawie sporu z polskim rządem o rozbudowę kopalni Turów?

Z tym pytaniem zwróciliśmy się do czeskiego dziennikarza Martina Ehla z gazety „Hospodářské noviny”. 

I dodaje:

Podobnego zdania jest czeski dziennikarz Filip Harzer z serwisu Seznam Zprávy, który ostatnio stał się bohaterem polskich mediów [1, 2, 3] po tym, jak „nie został obsłużony w restauracji w Bogatyni tylko dlatego, że jest Czechem”. 

Właśnie chciałem w Bogatyni zjeść placki ziemniaczane. Nie zjadłem, bo jestem Czechem. #Turów https://t.co/MPu0JMmunr

— Filip Harzer (@HarzerF) September 24, 2021

„Nic mi nie wiadomo na temat czeskich badań opinii publicznej na temat kopalni Turów, myślę, że ich nie ma, bo nie ma ku temu powodu” – tłumaczy Filip Harzer w rozmowie z Demagog.org.pl

Czy prawdopodobne jest, że Czesi mieszkający w pobliżu kopalni nie chcą sporu o Turów? Czy możliwe jest, że nie popierają działań swojego rządu w walce z polską władzą?

25 września dziennik „Rzeczpospolita” opublikował wyniki sondażu, który na jego zamówienie przeprowadziła agencja SW Research. Sondażownia zadała pytanie: „Czy Polska, po decyzji TSUE o nałożeniu na Polskę kary w wysokości 500 tys. euro dziennie, powinna wstrzymać wydobycie węgla w kopalni w Turowie?”. Na stronie rp.pl czytamy: „32,9 proc. uczestników badania odpowiedziała twierdząco. 33,5 proc. ankietowanych była przeciwna zamknięciu kopalni. 33,6 proc. respondentów  nie miała zdania w tej kwestii”.

Na stronie dziennika znalazła się dokładna informacja na temat metodologii sondażu, której zabrakło w przypadku badania przeprowadzonego na zlecenie PGE. Dowiadujemy się m.in., że badanie SW Research przeprowadzono online, a próba została dobrana w sposób losowo-kwotowy. „Struktura próby została skorygowana przy użyciu wagi analitycznej tak, by odpowiadała strukturze Polaków powyżej 18. roku życia pod względem kluczowych cech związanych z przedmiotem badania. Przy konstrukcji wagi uwzględniono zmienne społeczno-demograficzne” – czytamy.