Edukacja 
Ekologia 
Energetyka 
Fact-checking 
Klimat 
Rosja 
UE 
Ukraina 
Wybory 
Skopiuj link
Drukuj
Udostępnij
9 min czytania
Informujemy o najważniejszych wydarzeniach ze świata fact-checkingu.
9 min czytania
Seniorzy w sieci – cyberbezpieczeństwo starszych osób w sieci
Rusza Koalicja Cyfrowi Seniorzy na rzecz włączania dojrzałych osób do cyfrowego świata.
Kilkanaście lat temu popularność zdobyła akcja pod hasłem „zabierz babci dowód”. Jej twórca tłumaczył, że miała być żartobliwym sposobem na wywołanie dyskusji wokół wyborów.
Dziś taki żart byłby nie tylko nieśmieszny – frekwencja w ostatnich wyborach parlamentarnych była rekordowo wysoka, więc ani babciom, ani wnukom dowody nie były zabierane – ale i pozbawiony sensu. Obecnie seniorzy mogą mieć dowody osobiste w aplikacji mObywatel i korzystać z nich równie skutecznie co młodzi internauci.
Zamiast więc zabierać babciom i dziadkom cokolwiek, możemy wspólnie działać na rzecz ucyfrowienia seniorów tak, by internet stawał się bezpieczniejszą przestrzenią tak dla młodszych, jak i dla starszych jego użytkowników.
Większość seniorów nie jest zbyt krytyczna wobec swojej wiedzy na temat cyberbezpieczeństwa
Jeśli chodzi o poziom wiedzy na temat bezpiecznego korzystania z internetu, to 55 proc. starszych osób ocenia go na „przeciętny”, a jedna trzecia uważa, że ma bardzo wysoką świadomość dotyczącą zagrożeń w sieci.
Tak wynika z opublikowanego w 2023 roku raportu „InfoSenior”. Tylko 10 proc. seniorów przyznaje, że ich wiedza w tym zakresie jest niewielka (s. 8). Co więcej, ponad 70 proc. starszych osób twierdzi, że czuje się bezpiecznie lub zdecydowanie bezpiecznie w sieci (s. 12).
To jednak wyniki, które tylko pozornie mogą napawać optymizmem. Wysoka ocena swoich umiejętności w zakresie cyberbezpieczeństwa nie zawsze idzie w parze z faktyczną wiedzą. Z badania zorganizowanego przez Surfshark wynika, że prawie 90 proc. polskich użytkowników sieci ceni sobie prywatność i bezpieczeństwo online. Równocześnie 94 proc. z nich nie potrafi wskazać największych ryzyk.
Jako źródła wiedzy na temat bezpieczeństwa w sieci starsze osoby wskazują głównie media, pracowników instytucji finansowych oraz rodzinę (s. 9).
Aktywność w sieci niesie ryzyko narażenia na dezinformację
Obecność w mediach społecznościowych – bez względu na wiek – zwiększa ekspozycję na dezinformujące przekazy. Posiadając konta na różnych platformach, zyskujemy możliwość zapoznania się z wartościowymi treściami, które się tam znajdują. Jesteśmy jednak również narażeni na niezgodne z prawdą twierdzenia, manipulację informacjami i przekazy przepełnione mową nienawiści. W publikacji Fundacji Digital Poland czytamy:
„Niemal nieograniczone możliwości komunikowania się i tworzenia treści wiążą się jednocześnie z ryzykiem rozpowszechniania informacji nieprawdziwych, wprowadzających w błąd. Z jednej strony sami możemy paść ofiarą dezinformacji i w konsekwencji podjąć ważną decyzję, np. dotyczącą zdrowia, w oparciu o fałszywe przesłanki, z drugiej zaś, nawet bezwiednie, stać się trybem dezinformacyjnej maszyny, udostępniając niesprawdzone wcześniej treści”.
Starsze osoby pozostają celem internetowych oszustów oferujących fałszywe inwestycje
Korzystanie z sieci, a w tym szczególnie z usług bankowości mobilnej, stwarza również ryzyko padnięcia ofiarą przestępstwa związanego z wyłudzeniem pieniędzy. Jak wskazuje raport „InfoSenior”, jedna czwarta seniorów zmierzyła się z próbą wyłudzenia pieniędzy w przestrzeni cyfrowej, a 5 proc. z nich stało się ofiarą takiego przestępstwa i straciło w ten sposób oszczędności (s. 13).
W Demagogu na bieżąco analizujemy niezgodne z prawdą przekazy pojawiające się w mediach społecznościowych, za pośrednictwem których oszuści namawiają do fałszywych inwestycji.
⚠️ Uwaga na fałszywe inwestycje! 🛑
Cyberprzestępcy publikują filmiki z "gwarantowanymi" szybkimi zyskami, zachęcając do inwestowania oszczędności. 🎥
💸 Nie dajcie się zwieść – to próba oszustwa!
❌ Dołączamy przykładowy filmik jako ostrzeżenie edukacyjne. 📺
Uważajcie,… pic.twitter.com/adsSuceBeV
— CSIRT KNF (@CSIRT_KNF) November 3, 2023
O dotkliwych skutkach tego rodzaju oszustwa boleśnie przekonała się 72-latka z gminy Prabuty, która w ten sposób straciła oszczędności, oraz 68-letnia mieszkanka powiatu sierpeckiego, która przekazała oszustom niemal 100 tys. zł. Jednak problem ten dotyczy też młodszych osób. Więcej o tym, jak działają przestępcy w ramach oszustwa na fałszywe inwestycje, możesz przeczytać w tej analizie.
Wyłudzanie danych osobowych i uwierzytelniających – cel oszustów, których ofiarami mogą być seniorzy
Oszuści czyhają również na nasze dane osobowe, a seniorzy pozostają jedną z atakowanych grup. W tym kontekście warto uważać nie tylko na scamerskie treści w mediach społecznościowych, ale również na maile i wiadomości wysyłane bezpośrednio do potencjalnych ofiar.
W celu wyłudzenia danych osobowych oszuści podszywają się pod zaufane instytucje (np. Zakład Ubezpieczeń Społecznych czy urząd skarbowy) lub wiarygodne media (np. stronę Wirtualnej Polski).
Wiadomości wysyłane bezpośrednio do starszych osób mogą też narażać je na utratę danych uwierzytelniających do bankowości elektronicznej, a co za tym idzie – również pieniędzy. Oszuści przechwytują konta znajomych lub rodziny w mediach społecznościowych i proszą o pożyczkę. Potencjalna ofiara jest wtedy namawiana do podania kodu BLIK lub innego sposobu weryfikacji w bankowości mobilnej.
Problem ten dotyczy też starszych osób, ponieważ jak wynika z raportu „InfoSenior”, opublikowanego w 2023 roku przez Związku Banków Polskich, ponad 80 proc. polskich seniorów korzysta z kart płatniczych i bankowości elektronicznej lub mobilnej (s. 4). Jeśli mowa o regularnych użytkownikach internetu, Główny Urząd Statystyczny wskazuje, że odsetek ten wynosił w 2022 roku 75,5 proc. w grupie 55–64 lat i 51 proc. wśród osób 65–74 lat (s. 115).
Internet daje szereg możliwości – trzeba jednak wiedzieć, jak z nich odpowiedzialnie korzystać
Przedstawione zagrożenia nie zmieniają jednak faktu, że korzystanie z zasobów internetu przez osoby starsze niesie za sobą również sporo pozytywnych możliwości. W kontekście medialnym zwiększa się paleta treści z różnych stron sceny politycznej i światopoglądowej, a co za tym idzie – szansa na poszerzenie wiedzy, poznanie szerszego kontekstu spraw czy nawet wydostanie się z bańki informacyjnej.
Media społecznościowe zwiększają możliwości komunikacyjne. Starsze osoby mogą za ich pośrednictwem bez problemu kontaktować się z osobami przebywającymi za granicą Polski i nie martwić się o roaming. Internet to również bez wątpienia miejsce, gdzie można zdobyć szeroki zakres wiedzy – trzeba tylko wiedzieć w jaki sposób.
Jak korzystać z dobrodziejstw internetu i nie dać się niebezpieczeństwom? Z pomocą może przyjść nowa inicjatywa, w którą zaangażowany jest Demagog.
Koalicja Cyfrowi Seniorzy – edukacja w zakresie kompetencji cyfrowych dojrzałych osób
1 grudnia 2023 roku w ramach Koalicji Cyfrowi Seniorzy wystartuje portal www.cyfrowiseniorzy.pl. Inicjatywa ma na celu realizację działań edukacyjnych i informacyjnych w zakresie rozwoju kompetencji cyfrowych dojrzałych osób. Będzie wspierać wzrost umiejętności w tym zakresie – tłumaczyć, jak działa cyfrowy świat i jak się po nim bezpiecznie poruszać – a przy tym przeciwdziałać skutkom wykluczenia cyfrowego.
🎉 Koalicja #CyfrowiSeniorzy zaczyna działać! 1 grudnia wystartuje portal https://t.co/eXT9dhhsqS.
👩🦳 W przypadającej na #OgólnopolskiDzieńSeniora inauguracji uczestniczył @zakrzewskipat. Demagog jest jednym z 24 koalicjantów, a inicjatywa jest otwarta dla kolejnych organizacji… pic.twitter.com/vh6QzbhmhR
— 🔎 DEMAGOG (@DemagogPL) November 14, 2023
W ramach Koalicji będzie funkcjonować również infolinia, na której seniorzy będą mogli uzyskać porady dotyczące działania internetu, urządzeń mobilnych oraz bankowości elektronicznej, zakupów online czy dostępu do innych usług mobilnych. Osoby starsze uzyskają także porady na temat korzystania z mediów społecznościowych, poczty e-mail oraz innych komunikatorów.
Ponadto Koalicja będzie współtworzyła serwis abcsenior.com. Za jego pośrednictwem będzie można korzystać z bezpłatnych szkoleń skierowanych do seniorów.
„Seniorzy w sieci” – kurs dla starszych osób zainteresowanych poszerzaniem kompetencji cyfrowych
Stowarzyszenie Demagog jest jednym z ponad 20 koalicjantów zaangażowanych w projekt, lecz prowadzimy także inne działania szkoleniowe, z których mogą skorzystać dojrzałe osoby.
W 2019 roku we współpracy z Towarzystwem Inicjatyw Twórczych „ę” rozpoczęliśmy warsztaty w ramach projektu „Seniorzy w sieci”. Jak podkreśla Patryk Zakrzewski, członek zarządu Stowarzyszenia Demagog i koordynator Akademii Fact-checkingu, głównym elementem projektu jest w tej chwili kurs online prowadzony na żywo (spotkania odbywają się kilka razy w tygodniu).
„Podczas tych spotkań Demagog odpowiada za moduł dotyczący korzystania z informacji, w trakcie którego dzielimy się naszym doświadczeniem w zakresie weryfikowania informacji, ale też wiedzą o tym, jak rozpoznawać fałszywe przekazy w mediach społecznościowych. Od zeszłego roku uzupełniamy też wątkiem dotyczącym scamów, biorąc pod uwagę fakt, że one często są nakierowane właśnie na starszego odbiorcę”.
Działamy również w sferze pozacyfrowej
„W swoich materiałach czy podczas spotkań odwołujemy się przede wszystkim do mediów społecznościowych i dezinformacji, która pojawia się tam – w myśl tego, że seniorzy dołączają coraz chętniej i do internetu, i do mediów społecznościowych, ale rzadko kiedy mają okazję porozmawiać o dezinformacji jako zagrożeniu, które jest związane z tą przestrzenią. Staramy się tę lukę uzupełnić. Niemniej, nie wszyscy seniorzy są na tyle sprawni cyfrowo, żeby uczestniczyć w spotkaniach online – albo po prostu wolą spotkania na żywo – dlatego staramy się też w pewnym zakresie organizować takie spotkania lokalne”.
Spotkania te są prowadzone przez duet mentorski, który składa się z trenera Demagoga oraz jednego z seniorów lub jednej z seniorek będących absolwentami kursu. Jak podkreśla Patryk Zakrzewski, „zachęcamy do samodzielnej weryfikacji, ale jednocześnie informujemy o działalności organizacji factcheckingowych takich jak Demagog”.
Dowiedz się, jak radzić sobie z dezinformacją w sieci
Poznaj przydatne narzędzia na naszej platformie edukacyjnej
Sprawdź!
*Jeśli znajdziesz błąd, zaznacz go i wciśnij Ctrl + Enter
POLECANE DLA CIEBIE
