W roku szkolnym 2019/20 w szkołach podstawowych, gimnazjach oraz w szkołach ponadpodstawowych kształciło się 4,9 mln dzieci, młodzieży i dorosłych, co stanowiło 12,7 proc. ludności kraju.

Autorzy raportu, opisując sytuację w oświacie, posługują się pojęciem współczynnika skolaryzacji. Zgodnie z definicją Głównego Urzędu Statystycznego jest to:

Współczynnik skolaryzacji brutto oblicza się poprzez podzielenie liczby wszystkich uczniów, np. szkół podstawowych, bez względu na wiek, na początku danego roku szkolnego, przez liczbę ludności w wieku przypisanym do tego poziomu (w przypadku szkoły podstawowej będzie to przedział 7-15 lat), według stanu w dniu 31 XII tego samego roku. W poniższej analizie będą porównane dane z najnowszego badania obejmującego rok szkolny 2019/2020, a także rok szkolny 2010/2011, gdyż to właśnie ten okres został uznany za porównawczy w najnowszej publikacji GUS „Polska w liczbach 2021”.

Wychowanie przedszkolne

W roku szkolnym 2010/2011 na 1 000 dzieci w wieku od 3 do 6 lat ponad 53 proc. uczęszczało do przedszkola. Natomiast w roku szkolnym 2019/2020 zapisanych do przedszkola było już 74,8 proc. dzieci. Jednocześnie w tym okresie na 1 przedszkole przypadało 87 dzieci. W roku szkolnym 2010/2011 średnio było to 93 dzieci.

W roku szkolnym 2019/20 funkcjonowało w Polsce ponad 22 tysiące formalnie zarejestrowanych placówek wychowania przedszkolnego. Z kolei w roku 2010/2011 takich placówek funkcjonowało niewiele ponad 19 tysięcy. 

Według najnowszych danych współczynnik skolaryzacji brutto w przedszkolach wyniósł 92,9 (dla przedziału wiekowego 3-6 lat). W tym okresie do przedszkoli zapisanych było nieznacznie więcej dziewczynek niż chłopców (93,1 do 92,8). W roku szkolnym 2019/2020 przygotowanych zostało 1 105 641 miejsc w przedszkolach. Jednocześnie dzieci w przedziale wiekowym 3-6 lat było 1 127 701. Oznacza to, że na jedno dziecko przypadało 0,98 miejsca w przedszkolu. Problem ten dotyczy przede wszystkim obszarów miejskich, gdzie na jedno dziecko przypada 0,97 miejsca w przedszkolu. Z kolei na obszarach wiejskich na każde dziecko przypada jedno miejsce w przedszkolu.

Szkoła

Zgodnie z danymi zawartymi w raporcie „Oświata i wychowanie 2019/2020” w roku szkolnym 2019/2020 liczba szkół podstawowych wyniosła 14,4 tysięcy placówek. Uczyło się w nich 3,1 miliona uczniów. Placówki publiczne stanowiły 89,4 proc. wszystkich szkół podstawowych. Jeśli chodzi o strukturę płci, do szkoły podstawowej w roku szkolnym 2019/2020 uczęszczała podobna liczba chłopców i dziewczynek (1,58 mln chłopców i 1,48 mln dziewczynek).

W porównaniu do roku szkolnego 2010/2011 liczba szkół podstawowych wzrosła. W tamtym okresie było ich 13,9 tys., a uczyło się w nich 2,2 miliona młodzieży. Należy jednak zaznaczyć, że w tym okresie funkcjonowała 6-letnia szkoła podstawowa, podczas gdy w roku szkolnym 2019/2020 dzieci uczęszczały do 8-klasowej podstawówki.

W gimnazjach w okresie 2010/2011 uczyło się 1,3 miliona nastolatków. Odejmując od tego liczbę absolwentów, uzyskujemy wynik 870 tysięcy uczniów. W przypadku szkół średnich w roku szkolnym 2019/2020 w Polsce działały 3 434 licea ogólnokształcące i 1 887 techników. Do liceów uczęszczało 756,8 tysięcy uczniów, podczas gdy to techników 648,5 tysiąca. W przypadku nauki na poziomie średnim widoczne jest znaczne rozwarstwienie ze względu na płeć. Jeśli chodzi o licea, ponad 60 proc. wszystkich uczniów stanowiły kobiety. Z kolei w przypadku techników 60 proc. wszystkich uczniów stanowili mężczyźni.

Zakończenie każdego etapu edukacji związane jest z przeprowadzeniem egzaminu sprawdzającego efekty kształcenia. Ze względu na fakt, że w roku szkolnym 2010/2011 nie istniał jeszcze egzamin ósmoklasisty, dla porównania przyjrzymy się wynikom egzaminów maturalnych. W roku szkolnym 2019/2020 do egzaminów maturalnych przystąpiło 248,1 tys. absolwentów szkół średnich, w tym 63,3 proc. stanowili absolwenci liceów ogólnokształcących. Dla porównania – w roku szkolnym 2010/2011 było ich 366,6 tysięcy. W tym przypadku 62,6 proc. stanowili uczniowie liceów.

Zdawalność egzaminu w 2019 roku była na poziomie 87,5 proc., z kolei w 2010 roku maturę zdało 81 proc. uczniów.

Studia

Między 2019 a 2020 rokiem w Polsce działały 373 uczelnie. Z kolei dekadę wcześniej, w roku akademickim 2010/2011, było ich w całym kraju 460. W roku akademickim 2019/2020 liczba studiujących w Polsce wynosiła 1,2 mln osób. Dla porównania – w roku akademickim 2010/2011 na polskich uczelniach studiowało w sumie 1,84 mln osób. Wśród nich było 21,4 tysiąca cudzoziemców. I choć przez dekadę ogólna liczba studentów spadła, tak znaczny wzrost odnotowano w liczbie studiujących cudzoziemców. W 2019/2020 było ich 82,2 tysiące.

Rekordowa liczba studentów w Polsce została przyjęta na uczelnie w roku akademickim 2005/2006 – wtedy to na uczelniach było 1,95 mln studentów. W roku akademickim 2010/2011 znacznie częściej na studia wyższe wybierały się kobiety. Na 10 tysięcy mieszkańców na uczelni naukę kontynuowały 542 kobiety i 406 mężczyzn. W badanym okresie cały czas utrzymała się na uczelniach wyższych dysproporcja między kobietami i mężczyznami. W roku akademickim 2019/2020 na 10 tys. mieszkańców na studia szło 330 kobiet i tylko 252 mężczyzn.

Jak informują autorzy raportu „Szkolnictwo wyższe i jego finanse w 2019 roku”, począwszy od roku akademickiego 2006/07 odnotowywany jest spadek liczby studentów wynikający ze zmian demograficznych, tj. spadku liczby osób w wieku 19-24 lata. W roku akademickim 2019/2020 najchętniej wybieranymi kierunkami na uczelniach były kierunki:

• związane z biznesem i administracją (18,1 proc.),
• medyczyne (10,9 proc.),
• społeczne (9,7 proc.),
• inżynieryjno-techniczne (8,9 proc.),
• pedagogiczne (6,4 proc.),
• językowe (5,2 proc.).

Inaczej sprawa miała się w roku akademickim 2010/2011, kiedy to studenci najczęściej decydowali się na kierunki o profilach:

• ekonomiczno-administracyjnych (22,6 proc.),
• społecznych (12 proc.),
• pedagogicznych (11,8 proc.),
• humanistycznych wraz z teologią (7,5 proc.),
• medycznych (7,2 proc.),
• inżynieryjno-technicznych (7,2 proc.).

Artykuł powstał w ramach projektu „Fakty w debacie publicznej”, realizowanego z dotacji programu „Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy”, finansowanego z Funduszy EOG.