Warszawska Deklaracja LGBT+. Edukacja czy seksualizacja?

Według informacji opublikowanej przez Intergrupę LGBT przy Parlamencie Europejskim, w latach 2009-2014 europosłowie ponad 250 razy głosowali nad kwestiami związanymi z osobami LGBT.

Wśród wyróżnionych przez Intergrupę aktów były m.in.:

• Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 17 września 2009 r. w sprawie litewskich przepisów prawnych o ochronie nieletnich przed szkodliwym wpływem ogólnie dostępnych informacji,
• Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 28 września 2011 r. w sprawie praw człowieka, orientacji seksualnej i tożsamości płciowej w państwach członkowskich Organizacji Narodów Zjednoczonych,
• Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 29 marca 2012 r. w sprawie sprawozdania na temat obywatelstwa UE – Usuwanie przeszkód w zakresie praw obywatelskich UE. W Rezolucji tej pojawił się apel państw członkowskich o zapewnienie swobody przemieszczania się wszystkim obywatelom UE i ich rodzinom, bez dyskryminacji m.in.. ze względu na orientację seksualną.
• Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 24 maja 2012 r. w sprawie zwalczania homofobii w Europie,
• Sprawozdanie z 8 stycznia 2014 roku ws. unijnego planu przeciwdziałania homofobii i dyskryminacji ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową, przedstawioną przez Komisję Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych.

Intergrupa LGBT stanowi forum posłów do Parlamentu Europejskiego, którego głównym celem jest ochrona podstawowych praw osób LGBT. Jest ona największą spośród 28 intergrup zarejestrowanych w Parlamencie Europejskim. W jej skład wchodzi 150 europosłów, a jedynym polskim przedstawicielem jest Jarosław Wałęsa.

Wypowiedź Patryka Jakiego oceniamy jako prawdę, ponieważ posłowie do Parlamentu Europejskiego ponad 250 razy pochylali się nad sprawami dotyczącymi praw osób LGBT.

Zgodnie z informacjami podanymi przez Pew Research Center, małżeństwa homoseksualne dopuszczane są prawnie w 26 krajach. Warto jednak zwrócić uwagę, że wiele innych krajów otwiera przed parami homoseksualnymi inne możliwości zalegalizowania związku.

W przypadku krajów Unii Europejskiej każde z państw ma prawo do samodzielnego zadecydowania, jakiego typu rozwiązania prawne chce w tej kwestii przyjąć. Informacje na ten temat znaleźć można w raporcie Extending rights, responsibilities and status to same-sex families: trends across Europe przygotowanym na zlecenie Rady Europejskiej. Autor raportu, Kees Waaldijk wyróżnia trzy rozwiązania prawne: małżeństwo, zarejestrowany związek partnerski (registered partnership) oraz kohabitację. Wśród krajów przynależących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego tylko sześć nie posiada legislacji umożliwiającej sformalizowanie związku na jeden z wyżej wymienionych sposobów. Są to Litwa, Łotwa, Polska, Słowacja, Bułgaria i Rumunia.

Również w zakresie prawa do adoptowania dzieci w poszczególnych krajach pojawiają się najróżniejsze rozwiązania. W briefingu z czerwca 2018 roku, stworzonym przez EPRS (European Parliamentary Research Service), zatytułowanym The rights of LGBTI people in the European Union czytamy, że 

„Prawa adopcyjne pozostają bardziej restrykcyjne, nawet w przypadku krajów, w których małżeństwa osób tej samej płci są dozwolone”.

I tak, 14 krajów Unii Europejskiej dopuszcza adoptowanie dzieci przez małżeństwa homoseksualne (Holandia, Szwecja, Hiszpania, Wielka Brytania, Belgia, Dania, Francja, Malta, Luksemburg, Austria, Irlandia, Portugalia, Finlandia oraz Niemcy). W każdym z wymienionych państw możliwa jest legalizacja związku homoseksualnego pod formą małżeństwa. Słowenia i Estonia zezwalają żyjącym w zarejestrowanemu w związku partnerowi na zaadoptowanie biologicznego dziecka partnera. W Grecji pary homoseksualne znajdujące się w zarejestrowanym związku partnerskim mogą występować w roli rodziny zastępczej, ale już nie adoptować dzieci. We Włoszech natomiast decyzje o pozwoleniu parze na adopcję dziecka każdorazowo musi wydać sąd. Różnice w konkretnych praktykach różnią się zatem, a ich szczegółowy przegląd znaleźć można na europejskiej tęczowej mapie stworzonej przez ILGA (International Gay, Bisexual, Trans and Intersex Association).

W przypadku Stanów Zjednoczonych, Sąd Najwyższy orzekł 26. lipca 2015, że poszczególne stany utracą moc do zakazywania osobom tej samej płci zawierania związków małżeńskich, w wyniku czego małżeństwa homoseksualne stały się legalne w całym kraju. Kolejna decyzja, z dnia 26. czerwca 2017 roku umożliwiła natomiast legalizację adopcji przez pary homoseksualne w całym kraju.

Pośród innych krajów, w których za legalizacją zawierania związków małżeńskich między osobami tej płci podążyło otwarcie możliwości do adoptowania przez takie pary dzieci, zaliczają się: Argentyna (jako pierwszy kraj na kontynencie południowoamerykańskim), Australia, Brazylia, Izrael, Kanada, Kolumbia, Meksyk (w ośmiu z trzydziestu jeden stanów), Nowa Zelandia, Republika Południowej Afryki oraz Urugwaj.

Prawdą jest, że kraje, które dopuszczają małżeństwa osób tej samej płci na prawach równych jak w przypadku par heteroseksualnych, posiadają zarazem najbardziej liberalne prawa dotyczące adoptowania dzieci przez pary homoseksualne. I tak, chociaż praktyki prawne różnią się diametralnie w zależności od kraju, jak długo mówimy właśnie o małżeństwach, a nie o innych formach formalizowania związków, wypowiedź J. Gowina należy uznać za prawdziwą.

W świetle przepisów Prawa oświatowego oraz ustawy o systemie oświaty, kwestie związane z programem nauczania rzeczywiście są w wyłącznej kompetencji Ministerstwa Edukacji Narodowej i kuratorów. Tomasz Rzymkowski stwierdził ten fakt w kontekście „Deklaracji LGBT+” podpisanej przez prezydenta Warszawy Rafała Trzaskowskiego 18 lutego 2019 roku. Jak wyjaśnia prezydent w swoim oświadczeniu oraz liście do premiera, deklaracja nie zapowiada ingerencji w podstawę programową. Prezydent dąży jedynie do uwzględnienia wiedzy na temat identyfikacji płciowej, zawartej w standardach i wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia, w ramach obowiązujących celów i treści nauczania przedmiotu „Wychowanie do życia w rodzinie”. Cel ten, jak stwierdza w oświadczeniu i w liście, można osiągnąć poprzez organizowanie szkoleń dla nauczycieli Warszawskim Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń, czyli samorządowej placówki doskonalenia nauczycieli. W związku z tym, wypowiedź uznajemy za manipulację – samorząd rzeczywiście nie może naruszać kompetencji ministra i kuratorów, jednak nie zamierzał ich naruszać.

Art. 47 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 roku – Prawo oświatowe zobowiązuje ministra właściwego ds. oświaty i wychowania do określenia podstawy programowej w drodze rozporządzenia. Na podstawie tego artykułu, 14 lutego 2017 roku została wydana najnowsza podstawa programowa.

Wcześniejsza podstawa, wciąż realizowana w klasach trzecich gimnazjów oraz w szkołach średnich, została wydana w drodze rozporządzenia ministra, 27 sierpnia 2012 roku, na podstawie art. 22 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty. Prawdą jest zatem, że kwestie związane z programem nauczania były i są w kompetencji Ministerstwa Edukacji Narodowej.

Zgodnie z art. 51 ust. 1 pkt 1 Prawa oświatowego kurator oświaty, w imieniu wojewody, sprawuje nadzór pedagogiczny nad szkołami. Wymienionemu tu nadzorowi pedagogicznemu, według art. 55 ust. 2 pkt 2 ustawy, podlega w szczególności realizacja podstaw programowych. Jest więc prawdą, że kwestie związane z programem nauczania są także w kompetencji kuratoriów.

Jednocześnie art. 51 ust. 1 pkt 5 Prawa oświatowego stanowi, że kurator oświaty nie tylko realizuje politykę oświatową państwa, lecz także współdziała z organami jednostek samorządu terytorialnego w tworzeniu i realizowaniu odpowiednio regionalnej i lokalnej polityki oświatowej, zgodnych z polityką oświatową państwa.

Czym jest polityka oświatowa państwa, tego ustawa nie definiuje, stwierdzając jedynie w art. 60 ust. 3 pkt 1, że podstawowe kierunki realizacji polityki oświatowej państwa ustala minister. W praktyce owe kierunki minister publikuje w drodze komunikatu na oficjalnej stronie internetowej. W obecnym roku są nimi:

1. 100 rocznica odzyskania niepodległości – wychowanie do wartości i kształtowanie patriotycznych postaw uczniów.
2. Wdrażanie nowej podstawy programowej kształcenia ogólnego. Kształcenie rozwijające samodzielność, kreatywność i innowacyjność uczniów.
3. Kształcenie zawodowe oparte na ścisłej współpracy z pracodawcami. Rozwój doradztwa zawodowego.
4. Rozwijanie kompetencji cyfrowych uczniów i nauczycieli. Bezpieczne i odpowiedzialne korzystanie z zasobów dostępnych w sieci.

Podsumowując przepisy zawarte w Prawie oświatowym, należy stwierdzić, że kwestie związane z programem nauczania i szerzej, polityką oświatową państwa, są obecnie w wyłącznej kompetencji Ministra Edukacji Narodowej i kuratorów oświaty. Nawet jeśli samorząd terytorialny ma prawo tworzyć regionalną politykę oświatową, musi ją podporządkować polityce oświatowej państwa.

Te informacje Tomasz Rzymkowski podał w kontekście pytania dziennikarza Piotra Goćka o opinię posła na temat „Deklaracji LGBT+”, podpisanej 18 lutego 2019 roku przez prezydenta Warszawy, Rafała Trzaskowskiego:

(…) Karta LGBT Plus w Warszawie przyjęta przez Rafała Trzaskowskiego i reakcja Prawa i Sprawiedliwości. Chciałem pana zapytać jako prawnika o opinię na ten temat, bo chyba prezydent Trzaskowski wyszedł troszeczkę poza swoją rolę włodarza stolicy.

„Deklaracja LGBT+”, w wersji pobranej ze strony Urzędu Miasta, zawiera następujący postulat:

Wprowadzenie edukacji antydyskryminacyjnej i seksualnej w każdej szkole, uwzględniającej kwestie tożsamości psychoseksualnej i identyfikacji płciowej, zgodnej ze standardami i wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia (WHO)

Znaczenie tego postulatu prezydent Warszawy wyjaśniał co najmniej dwukrotnie: w oświadczeniu z 28 lutego oraz w liście do premiera z 8 marca 2019 roku. Wyjaśnia w nich, że podpisując Deklarację LGBT+, postuluje jedynie uwzględnienie standardów WHO w ramach przedmiotu „Wychowanie do życia w rodzinie”. We wspomnianym liście stwierdził:

Tematyka wychowania seksualnego pojawia się w programie nauczania polskich szkół, zgodnie z podstawą programową MEN, dopiero w IV klasie szkoły podstawowej – jako wychowanie do życia w rodzinie

Rzeczywiście, w najnowszej podstawie programowej dla przedmiotu „Wychowanie do życia w rodzinie”, uwzględniono wspomnianą w Deklaracji kwestię identyfikacji płciowej. Według celów nauczania dla klas IV-VIII szkoły podstawowej, uczeń:

II. 5. wyjaśnia, na czym polega identyfikacja z własną płcią (s. 198)

Ponadto, do zadań szkoły należy:

5) wzmacnianie procesu identyfikacji z własną płcią; docenianie komplementarności płciowej i współdziałania (s. 201)

Również w ramach podstawy z 2012 roku wśród treści nauczania dla klas IV-VI znajdują się:

6. Różnice i podobieństwa między chłopcami i dziewczętami; identyfikacja z własną płcią; akceptacja i szacunek dla ciała (s. 57)

Podsumowując, wymienione w Deklaracji „wprowadzenie edukacji antydyskryminacyjnej i seksualnej w każdej szkole (…) zgodnej ze standardami WHO” oznacza jedynie uwzględnienie aktualnej wiedzy zawartej w standardach w ramach realizacji obecnie obowiązującej podstawy programowej.

Realizacja powyższego celu Deklaracji nie może zostać osiągnięta poprzez wprowadzenie oddzielnego przedmiotu czy zobowiązanie nauczycieli do przekazania dodatkowych treści nauczania, ponieważ, jak wykazaliśmy, jest to poza kompetencjami prezydenta Warszawy. Samorząd posiada jednak inne środki. Jest to np. prowadzenie szkoleń dla nauczycieli, na temat wiedzy zawartej w standardach WHO, w ramach funkcjonowania samorządowej placówki doskonalenia nauczycieli – Warszawskiego Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń, o czym Rafał Trzaskowski wspomina w swoim oświadczeniu.

Obecnie, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 sierpnia 1999 roku  w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodach i środkach świadomej prokreacji zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego treści dotyczące wiedzy o życiu seksualnym człowieka realizowane są w ramach zajęć “Wychowanie do życia w rodzinie”.  Według § 4 ust. 1 udział ucznia w zajęciach nie jest obowiązkowy. W przypadku uczniów niepełnoletnich zgodę w formie pisemnej wyrażają rodzice (rozporządzenie zmieniające).

Deklaracja “Warszawska Polityka Miejska na rzecz społeczności LGBT+” składa się z 5 części. Są to: bezpieczeństwo, edukacja, kultura i sport, praca oraz administracja. W części dotyczącej edukacji widnieje zapis o wprowadzeniu edukacji antydyskryminacyjnej i seksualnej w każdej szkole, uwzględniającej kwestie tożsamości psychoseksualanej i identyfikacji płciowej zgodnej ze standardami i wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). Jednocześnie zaznaczono, że część nauczycieli i nauczycielek może nie angażować się w inicjatywy dotyczące LGBT+. W dokumencie brak jest odniesienia co do obowiązku uczęszczania na tego typu zajęcia przez uczniów, jednak jak wspomniano wyżej według rozporządzenia tego typu zajęcia są nieobowiązkowe.

W związku z tym wypowiedź uznajemy za prawdziwą.

Zgodnie z Ustawą o z dnia 14 grudnia 2016 r., dodatkowe zajęcia edukacyjne, do których zalicza się zajęcia, dla których nie została ustalona podstawa programowa, lecz program nauczania tych zajęć został włączony do szkolnego zestawu programów nauczania; organizuje dyrektor szkoły, za zgodą organu prowadzącego szkołę i po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej i rady rodziców. Ustawa określa również kompetencje Rady Rodziców, która uchwala w porozumieniu z radą pedagogiczną program wychowawczo-profilaktyczny szkoły lub placówki.

W rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 sierpnia 1999 r. „W sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodach i środkach świadomej prokreacji zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego”, określone jest iż zajęcia „Wychowanie do życia w rodzinie” są zajęciami nieobowiązkowymi na które udział w zajęciach uczniów niepełnoletnich zgodę w formie pisemnej wyrażają rodzice lub prawni opiekunowie. Program takich zajęć przedstawiany jest rodzicom przed przystąpieniem do realizacji tych zajęć.

Na podstawie przytoczonych przepisów, wypowiedź uznajemy za prawdziwą