Polityka klimatyczna jest w ostatnim czasie jednym z głównych tematów debaty publicznej. Spór polityczny wywołał szczególnie unijny pakiet klimatyczny, a przede wszystkim system handlu uprawnieniami do emisji CO₂ (ETS). Opozycja wskazuje, że przynosi on Polsce duże korzyści finansowe. Więcej na ten temat znajdziesz w analizie wypowiedzi Katarzyny Lubnauer. Z kolei rządzący twierdzą, że system nie działa prawidłowo, przez co prowadzi do wysokich cen prądu. W obozie Zjednoczonej Prawicy pojawiają się wręcz głosy, że Polska powinna wypowiedzieć pakiet klimatyczny. W analizie wypowiedzi Piotra Müllera wyjaśniamy, dlaczego nie jest to możliwe.

Transformacja energetyczna w debacie politycznej

W ostatnich dniach temat powrócił przykładowo w programie „Woronicza 17” w TVP Info. Goszczący w programie politycy (Zbigniew Kuźmiuk z PiS, Anna Maria Żukowska z Nowej Lewicy, Mariusz Kałużny z Solidarnej Polski, Robert Kropiwnicki z PO, Dobromir Sośnierz z Konfederacji i Łukasz Rzepecki z Kancelarii Prezydenta) rozmawiali m.in. o tym, do jakiego stopnia unijna polityka klimatyczna rzeczywiście przyczynia się do transformacji energetycznej w Polsce.

Zbigniew Kuźmiuk zwrócił uwagę na dokonania naszego kraju na tym polu. W programie padły dane, zgodnie z którymi Polsce udało się w 2020 roku osiągnąć 16 proc. udziału odnawialnych źródeł energii w miksie energetycznym. Drugim sukcesem było zmniejszenie udziału energetyki węglowej z 90 proc. do 70 proc. Postanowiliśmy sprawdzić, co na ten temat mówią zasoby Głównego Urzędu Statystycznego.

Miks energetyczny

Miks energetyczny (ang. energy mix) to struktura produkcji i konsumpcji energii według kryterium nośników energii (np. prąd lub olej napędowy) lub sposobów wytwarzania. Ze względu na kryteria miks energetyczny może prezentować:

• produkcję energii elektrycznej w podziale na paliwa lub rodzaje elektrowni,
• popyt na energię w podziale na nośniki,
• moc produkcyjną elektrowni w podziale na ich rodzaje lub wykorzystywane paliwa.

W kontekście zawężonym do wytwarzania energii elektrycznej miks energetyczny to podział energetyki ze względu na źródła, z których energia jest produkowana, oraz na wykorzystywane technologie wytwarzania.

W tej chwili energię elektryczną wytwarza się przede wszystkim w elektrowniach:

• węglowych,
• gazowych,
• atomowych,
• wiatrowych,
• wodnych,
• słonecznych.

Odnawialne źródła energii

Według informacji zamieszczonej w grudniu ub.r. na stronie Głównego Urzędu Statystyczne („Energia ze źródeł odnawialnych w 2020 roku”) w 2020 roku wskaźnik udziału energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto wyniósł 16,13 proc. W skali roku nastąpił pod tym względem wzrost o 0,76 punktu proc. 

Energia pozyskiwana ze źródeł odnawialnych w Polsce w 2020 roku pochodziła w przeważającym stopniu z: biopaliw stałych (71,61 proc.), energii wiatru (10,85 proc.) i biopaliw ciekłych (7,79 proc.). Biogaz stanowił 2,58 proc., pompy ciepła – 2,38 proc., energia słoneczna – 1,99 proc., a energia wody – 1,46 proc.

Zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady UE w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych państwa członkowskie UE są zobowiązane do zapewnienia określonego udziału energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto w 2020 roku. Obowiązkowe krajowe cele ogólne składają się na założony 20-procentowy udział energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto we Wspólnocie.

W 2018 roku wskaźnik ten wyniósł 14,94 proc., natomiast w latach poprzednich nigdy w Polsce nie przekroczył 12 proc.

Udział energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto w samej elektroenergetyce wzrósł o 1,88 punktu proc. w stosunku do 2019 roku i wyniósł 16,24 proc.

Więcej danych na temat produkcji OZE w Polsce znajdziesz w analizie wypowiedzi Krzysztofa Brejzy.

Nośniki wykorzystywane do produkcji energii elektrycznej

W innym opracowaniu zamieszczonym na stronie GUS pt. „Gospodarka paliwowo-energetyczna w latach 2019-2020” możemy przeczytać, że najważniejszym paliwem służącym do wytwarzania energii elektrycznej był w 2020 roku węgiel kamienny. Jego udział wyniósł 44,1 proc. Na drugim miejscu znalazł się węgiel brunatny z udziałem 24,1 proc.

Produkcja z odnawialnych źródeł energii stanowiła 17,9 proc. i od 2014 roku wzrosła o 5,4 punktu proc. Najważniejszymi nośnikami w tej grupie były energia wiatru, biomasa i biogaz. Energia słoneczna miała najmniejszy udział, ale cechowała się największą dynamiką wzrostu.

Łącznie krajowa produkcja prądu wyniosła 158 TWh (terawatogodzin) i spadła o 3,6 proc. w porównaniu z rokiem 2019. Był to drugi rok z rzędu spadku krajowej produkcji. Najwyższa była w latach 2017 i 2018, kiedy przekraczała 170 TWh.

Import energii elektrycznej wyniósł natomiast w 2020 roku rekordowe 13,3 TWh, co w sumie dało zużycie energii na poziomie 171 TWh. 

Udział węgla w miksie w ostatnich latach

W poprzednich latach udział węgla w produkcji energii elektrycznej wynosił:

• rok 2009: 90 proc.,
• rok 2010: 87 proc.,
• rok 2011: 86 proc.,
• rok 2012: 83 proc.,
• rok 2013: 84 proc.,
• rok 2014: 81 proc.,
• rok 2015: 79 proc.,
• rok 2016: 78 proc.,
• rok 2017: 77 proc.,
• rok 2018: 77 proc.,
• rok 2019: 72 proc.

W 2004 roku, gdy Polska przystępowała do UE, węgiel stanowił 94,5 proc. udziału w produkcji prądu, a w 1990 roku aż 96 proc.