Nieznanego pochodzenia grafika, przedstawiająca Billa Gatesa ze strzykawką w dłoni, krąży w sieci już od dłuższego czasu. 24 kwietnia 2020 roku pojawiła się na profilu prywatnego użytkownika Facebooka i do tej pory była wielokrotnie udostępniana. Grafika poprzez ironię ma sugerować, że Bill Gates sprowadził do Afryki szczepionki przeciwko COVID-19, które rzekomo mają stanowić zagrożenie dla jej mieszkańców. 

Niedawno grafika znów zyskała na popularności i jest szeroko udostępniana przez użytkowników Facebooka (post z 8 czerwca 2021 roku, 25 czerwca 2021 roku, 27 czerwca 2021 roku, 20 lipca 2021 roku, 24 lipca 2021 roku, 25 lipca 2021 roku), co nadało jej nieco inny kontekst.

Źródło: www.facebook.com

Na grafice udostępnionej w analizowanym przez nas poście widoczny  jest wizerunek Billa Gatesa, uśmiechającego się i trzymającego strzykawkę z symbolem śmierci. Za mężczyzną, na drugim planie znajdują się przestraszone dzieci, w tle widać uciekających mieszkańców afrykańskiej wioski. Pod zdjęciem widnieje podpis: „Brak jedzenia, brak schronienia, brak czystej wody – ale spokojnie – dotarły szczepionki warte milion dolarów! Włącz myślenie!!!”. Do tej pory post zdobył prawie 350 reakcji i został udostępniony ok. 8,8 tys. razy. Był też szeroko komentowany przez internautów, którzy w większości przyjęli przedstawione na grafice sugestie za prawdziwe: „Jeszcze chwilę i z nami zrobią to samo.”, „Bilu debilu a żebyś wiecznie jęczał z bólu smażąc się w piekle”, „tak, jedzenie się nie da zorganizować ale sczepienia tak, coś tu jest mcno nie tak”, „A myśleliśmy ,że obozy koncentracyjne ,eksperymenty medyczne i dawne czasy minely”.

Nowy kontekst, nowy fake news. Szczepionki przeciwko COVID-19 nie były dostępne w Afryce w 2020 roku

Analizowany przez nas post został opublikowany w kwietniu 2020 roku. Wówczas jego kontekst był inny niż obecnie – najprawdopodobniej nie dotyczył szczepień przeciwko COVID-19, tylko szczepień przeciwko chorobom, z którymi od lat boryka się Afryka. A to właśnie fundacja Billa Gatesa od lat promuje i wspiera finansowo programy szczepień realizowane przez afrykańskie kraje. Szczepienia przeciwko COVID-19 w krajach Unii Europejskiej i w USA rozpoczęły się w grudniu 2020 roku, a do Afryki trafiły kilka miesięcy później. W kwietniu 2020 roku prace związane z opracowywaniem i dopuszczeniem do obiegu szczepionek przeciwko COVID-19 już trwały, jednak szerzej komentowano ich możliwość pojawienia się w obiegu w drugiej połowie 2020 roku, gdy testy potencjalnych preparatów były już zaawansowane, a wyniki niektórych badań były już znane (Reuters: październik 2020 rok, Reuters: listopad 2020 rok). Obecnie grafika zyskała nowy kontekst, co wykorzystują przeciwnicy szczepień przeciwko COVID-19.

Nie jest prawdą, że Bill Gates sprowadził szczepionki przeciw COVID-19 do Afryki, co sugeruje fałszywa grafika udostępniana przez użytkowników Facebooka. Większość krajów afrykańskich otrzymała swoje szczepionki w ramach wspieranego przez WHO programu COVAX, które w dużej mierze pochodziły z Serum Institute of India. COVAX to globalna inicjatywa, zrzeszająca rządy i wytwórców farmaceutycznych, której celem jest zapewnienie sprawiedliwego dostępu do szczepionek przeciw COVID-19 najbardziej potrzebującym krajom na całym świecie. Dostawy szczepionek w ramach programu COVAX w Afryce rozpoczęły się w lutym 2021 roku. Niektóre kraje otrzymują również darowizny z Chin, Rosji, Indii oraz Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Pierwszymi afrykańskimi krajami, które rozpoczęły programy szczepień przeciwko COVID-19 były Ghana oraz Wybrzeże Kości Słoniowej.

Wśród krajów afrykańskich są państwa, do których szczepionki przeciwko COVID-19 nadal nie docierają. Według danych pochodzących z afrykańskich Centrów Kontroli i Prewencji Chorób (CDC Africa) obecnie (dane z 7 lipca 2021 roku) są to Tanzania, Erytrea, Saharyjska Arabska Republika Demokratyczna oraz Burundi (na mapie obszary zaznaczone kolorem szarym).

Źródło: www.africacdc.org

Obecnie wiele krajów afrykańskich boryka się z niedoborem dostaw preparatów przeciwko COVID-19. Osoby w pełni zaszczepione stanowią zaledwie 1,3 proc. afrykańskiej populacji (według danych CDC Africa z 7 lipca 2021 roku). Unia Afrykańska chce postawić na masową produkcję szczepionek. Są plany, aby do 2040 roku wyprodukować 60 proc. preparatów potrzebnych w Afryce (w tej chwili Afryka produkuje tylko 1 proc. szczepionek podawanych na całym kontynencie, a aktywne zakłady produkcyjne istnieją jedynie w Tunezji, Algierii, RPA i Senegalu).

W analizowanym przez nas poście pojawiło się również stwierdzenie, że szczepionki, które miały rzekomo trafić do Afryki, są warte miliony dolarów. Warto podkreślić fakt, że ceny preparatów dostarczanych do krajów afrykańskich zostały mocno obniżone w porównaniu z cenami wyznaczonymi dla bogatszych państw. Z ustaleń Reutersa wynika, że wahają się one od 3 do 10 dolarów. Za dawkę preparatu firmy AstraZeneca Afryka płaci 3 dolary, firm Pfizer i BioNTech – 6,75 dolara, firmy Johnson & Johnson – 10 dolarów (dla porównania rząd USA płaci za dawkę szczepionki firm Pfizer i BioNTech 19,5 dolara, firmy Johnson & Johnson – 14,5 dolara).

Filantropijna działalność Billa Gatesa to nie tylko szczepienia. To także walka o dostęp do czystej wody, żywności i godnych warunków sanitarnych

Fałszywa grafika udostępniana przez internautów, będąca przedmiotem naszej analizy, sugeruje, że celem Billa Gatesa jest sprowadzenie do Afryki szczepionek, a nie działalność na rzecz społeczności krajów afrykańskich, które od dekad borykają się z wieloma problemami – np. problemem niedożywienia czy brakiem dostępu do czystej wody. Tymczasem amerykański miliarder od lat prowadzi działalność filantropijną, skupiając się przede wszystkim na niesieniu pomocy w krajach Trzeciego Świata. W 2000 roku twórca Microsoftu wraz z żoną Melindą Gates założył fundację, która przeznacza pieniądze na walkę z biedą, chorobami i nierównościami na całym świecie, w tym również w Afryce.

Fundacja, współpracując z rządami krajów afrykańskich i lokalnymi organizacjami, zapewnia środki i wsparcie merytoryczne na realizację programów, których celem jest zapewnienie społecznościom afrykańskim dostępu do żywności, czystej wody, urządzeń sanitarnych, opieki zdrowotnej, rozwijanie lokalnego rolnictwa, ograniczenie ubóstwa, działanie na rzecz równości płci oraz zapobieganie chorobom (m.in. AIDS, malaria). Na uwagę zasługuje fakt, że dzięki wsparciu Fundacji Billa i Melindy Gates Afryka wygrała walkę z dzikim polio. Bill Gates od kilku lat opracowuje również model toalety przyszłości, która nie będzie wymagała kanalizacji i spłukiwania wodą. Projekt zakłada, że ludzkie odchody będą zamieniane w energię elektryczną i czystą wodę. Jego celem nie jest jednak dostarczenie wody, a radykalna poprawa warunków sanitarnych i ograniczenie rozprzestrzeniania się chorób.

Teorii spiskowych na temat działalności Billa Gatesa jest w sieci sporo. Szczególnie popularne są te mówiące o tym, że miliarder jest zwolennikiem depopulacji i zaplanował pandemię COVID-19. Te fałszywe twierdzenia niejednokrotnie były przedmiotem naszych analiz: „Nie, Bill Gates nie wypowiadał się o planach depopulacji”, „Bill Gates nie uważa, że szczepionki to czynnik, który posłuży depopulacji”, „Bill Gates nie zaplanował pandemii koronawirusa podczas Event 201”.

Podsumowanie

Filantropijna działalność Billa Gatesa od lat jest na celowniku zwolenników wszelkich teorii spiskowych. Amerykański miliarder działa na rzecz ubogich regionów na świecie, poprawiając warunki bytowe różnych społeczności. Tym samym jest przedmiotem wielu nieprawdziwych twierdzeń zwłaszcza dotyczących pandemii COVID-19. Tymczasem Fundacja Billa i Melindy Gatesów do tej pory zainwestowała już 1,75 mld dolarów na walkę z pandemią COVID-19 na całym świecie.

Z wiarygodnymi informacjami na temat szczepionek na COVID-19 można zapoznać się na stronach Światowej Organizacji Zdrowia, Amerykańskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób, Europejskiej Agencji Leków, a także w białej księdze pt. „Szczepienia przeciw COVID-19. Innowacyjne technologie i efektywność”, opracowanej przez inicjatywę Nauka Przeciw Pandemii.