Ostatnio w sieci pojawiła się fala wiadomości dotyczących sytuacji na polsko-ukraińskiej granicy, którą przekracza tysiące uchodźców. Mówią one o tym, że – wbrew oświadczeniom polskiego rządu – nie wszyscy zostają wpuszczeni na teren naszego kraju. Problemy z przekroczeniem granicy mają mieć czarnoskórzy uchodźcy. 

Oprócz tego użytkownicy mediów społecznościowych przekazują sobie „informacje znalezione w sieci” (czyt. niezweryfikowane) o tym, że do Polski wpuszczani są w większości uchodźcy spoza Ukrainy.

Według jednego z viralowych postów na przejściu w Korczowej w pewnym momencie sytuacja rzekomo wyglądała następująco: „95 % ludzi to zdrowi faceci z Afganistanu, Nigerii, Libanu, cyganie. Od razu mówię nie jestem żadną rasistką, tylko dziwi mnie fakt dlaczego nie ma tam Ukraińców”.

W natłoku informacji trudno zorientować się, co jest faktem, a co zostało podkoloryzowane, które treści są fałszywe, a które prawdziwe, ale nie oddają pełnego obrazu sytuacji. W tym artykule prezentujemy informacje, które na dany moment udało nam się potwierdzić.

Artykuł jest stale aktualizowany. Ostatnia aktualizacja: 11 marca 2022 r., godz. 13:00.

Kto może wjechać do naszego kraju? Według polskiego rządu – każdy, kto ucieka przed wojną w Ukrainie

Jak ogłosił na konferencji prasowej 27 lutego 2022 roku minister spraw wewnętrznych i administracji:

Podobna informacja znajduje się na stronie rządowej Urzędu do Spraw Cudzoziemców. Dodano w niej, że dotyczy to również osób, które chcą wrócić do ojczyzny znajdującej się poza Europą (w razie problemów należy skontaktować się z ambasadą swojego kraju).

Na granicy uchodźcy mogą udać się do punktu recepcyjnego, gdzie mogą uzyskać więcej informacji o pobycie w Polsce, mogą otrzymać tymczasowe zakwaterowanie, posiłek czy podstawową opiekę medyczną.

MSWiA zapewnia też, że uchodźcy „nie muszą obawiać się o legalność swojego pobytu”.

Przed granicą z Polską tworzą się długie kolejki

Na wjazd do Polski czeka się obecnie bardzo długo. Wynika to z ogromnego natężenia ruchu.

Jak podkreślił w rozmowie z nami ppor. SG Piotr Zakielarz, rzecznik prasowy komendanta Bieszczadzkiego Oddziału Straży Granicznej, pomimo kryzysu straż graniczna wykonuje wszystkie niezbędne czynności w celu zapewnienia bezpieczeństwa obywatelom. Realizujemy nasze zadania ustawowe. W celu maksymalnego upłynnienia ruchu niektóre procedury zostały uproszczone: odprawa ma być dokonywana jak najszybciej, ale i jak najbezpieczniej. Jak powiedział, średnio kontrola jednej osoby trwa kilka minut, ale w stosunku do niektórych Straż Graniczna wykonuje dodatkowe czynności – właśnie ze względów bezpieczeństwa.

Ppor. SG Piotr Zakielarz potwierdził też, że aktualnie osoby, które uciekają przed wojną na Ukrainie, są po kontroli granicznej wpuszczane do Polski.

Straż Graniczna na bieżąco informuje o ruchu na granicy

Na swoim koncie na Twitterze Straż Graniczna publikuje dokładne dane dotyczące migracji uchodźców wojny rosyjsko-ukraińskiej. Wiemy z nich, że tylko 27 lutego 2022 roku do Polski wjechało prawie 100 tys. osób. W sumie do 28 lutego granicę przekroczyło ponad 350 tys. osób.

Źródło: www.twitter.com

Jednocześnie należy podkreślić: zgodnie z informacjami MSWiA dominującą grupą uchodźców w Polsce są obywatele Ukrainy. Doniesienia, jakoby wśród osób uciekających przed inwazją Rosji przeważali ludzie niebędący obywatelami Ukrainy, są nieprawdziwe.

(2/3) Mamy potwierdzone informacje z @MSWiA_GOV_PL w związku z wojną w Ukrainie:

✅DOMINUJĄCĄ GRUPĄ UCHODŹCÓW W POLSCE SĄ OBYWATELE UKRAINY✅

Doniesienia, jakoby wśród osób uciekających przed inwazją Rosji przeważali ludzie niebędący obywatelami Ukrainy, są nieprawdziwe. pic.twitter.com/0KrsgdUBQk

— ? DEMAGOG (@DemagogPL) March 1, 2022

Czy czarnoskórzy uchodźcy z Ukrainy nie są wpuszczani do naszego kraju? Fake news! 

W sieci pojawiły się również przekazy mówiące o tym, jakoby w niektórych miejscach granice przekroczyli głównie obcokrajowcy bez ukraińskiego obywatelstwa.

Jak poinformował nas Wydział Prasowy MSWiA:

Według ukraińskich służb migracyjnych w 2019 roku w tym kraju mieszkało ok. 400 000 obcokrajowców.

Blisko 80 tys. zagranicznych studentów przebywało w Ukrainie

Studenci z Afryki wybierają Ukrainę jako miejsce do nauki ze względu na niższe koszty utrzymania w porównaniu do Stanów Zjednoczonych czy innych krajów europejskich.

W Ukrainie studiują młodzi ludzie z wielu zakątków świata (w sumie: 155 krajów) – najwięcej z Indii (ponad 18 tys. osób), Maroka (prawie 9 tys.) i Turkmenistanu (prawie 5,5 tys.). Jeśli chodzi o kraje afrykańskie, dalej na liście są m.in. Nigeria (ponad 4 tys.) i Egipt (ponad 3 tys.). W sumie to ponad 76,5 tys. osób.

Źródło: studyinukraine.gov.ua

Z granicy dociera do nas wiele informacji, które mówią o dyskryminacji uchodźców bez ukraińskiego obywatelstwa. W mediach społecznościowych pojawiają się posty, które mówią o „przepychaniu” takich osób „od granicy do granicy”.

Absolute RACISM on Poland-Ukraine border !!?? ??

International students have been pushed from border to border by #Polish authorities ! They are being denied entry into #Poland !! I am so disgusted !!

Is this humanity @AndrzejDuda ?

The staff @IndiainPoland need to do more pic.twitter.com/6gcZhwA2I1

— ravinder singh (@RaviSinghKA) February 27, 2022

Dalszą część artykułu znajdziesz pod formularzem.

Kancelaria premiera dementuje 

Pod jednym z takich postów pojawiła się odpowiedź Kancelarii Premiera Rady Ministrów, w której zaapelowano o zaprzestanie szerzenia dezinformacji.

#StopFakeNews! Refugees fleeing war-torn Ukraine are entering Poland regardless of their nationality. The dominant group in need of refuge in ?? are ??, but among those cleared by the Border Guard are also citizens of other countries such as: ??, ??, ??, ?? and others. pic.twitter.com/xDk8F1umU0

— Chancellery of the Prime Minister of Poland (@PremierRP_en) February 26, 2022

IBIMS ostrzega przed dezinformacją 

Instytut Badań Internetu i Mediów Społecznościowych na swoim koncie na Twitterze ostrzegł też, że tego typu informacje są częścią operacji dezinformacyjnej, która ma na celu zdyskredytowanie wizerunku Polski i Ukrainy na temat pomocy uchodźcom.

?ALERT?
Od kilku godzin pod hasztagiem #AfricansinUkraine trwa dynamiczna operacja dezinformacyjna której celem jest zdyskredytowanie / osłabienie wizerunku #Polska #Ukraina na arenie międzynarodowej w temacie pomocy #uchodzcy

— Instytut Badań Internetu i Mediów Społecznościowyc (@ibimspl) February 27, 2022

Różne przekazy były obecne w mediach, nie tylko społecznościowych

Relacje użytkowników mediów społecznościowych oraz przekazy medialne (m.in. szeroko komentowany materiał w BBC) donosiły o tym, że czarnoskórzy uchodźcy nie są wpuszczani do pociągów odjeżdżających z ukraińskich miast do Polski, nie są przepuszczani przez granicę albo że po przekroczeniu granicy odmówiono im noclegu ze względu na to, że nie byli Ukraińcami.

Takie przypadki oczywiście nie muszą być przykładem celowej dezinformacji. Należy jednak pamiętać, że doświadczenie i relacje kilku, kilkunastu osób mogą być sygnałem, że coś jest nie tak, ale nie są jeszcze dowodem na to, że był to akt dyskryminacji ani że jest to zjawisko nagminne. 

Czasami przyczyną takich wydarzeń są np. problemy z logistyką czy chaos informacyjny. Minister spraw zagranicznych Ukrainy, Dmytro Kułeba, zapewnił w rozmowie z Geoffreyem Onyeamą, ministrem spraw zagranicznych Nigerii, że „Nie ma ograniczeń dla cudzoziemców w opuszczeniu kraju. Problem jest efektem chaosu na granicy i prowadzących do nich punktach kontrolnych”.

1/4 Spoke on the phone with the Minister of Foreign Affairs of Ukraine, Dmytro Kuleba. Expressed sympathy for the needless loss of life and destruction and reiterated Nigeria’s recognition of Ukraine's sovereignty and territorial integrity.

— Geoffrey Onyeama (@GeoffreyOnyeama) February 27, 2022

Jak wygląda sytuacja po stronie polskiej, zapytaliśmy Straż Graniczną. Jak odpowiedział nam Naczelnik Wydziału Kontroli BiOSG w Przemyślu ppłk SG Dariusz Kochanowicz:

Czy na granicach grasują sutenerzy i dochodzi do napadów? Policja sprawdzi każde zgłoszenie 

W sieci pojawiło się też kilka „ostrzeżeń”, które informują o tym, że na granicach pojawili się sutenerzy, którzy pod pretekstem zaoferowania pomocy, uprowadzają młode kobiety. Napisaliśmy w tej sprawie do Wojewódzkiej Policji w Rzeszowie. 28 lutego dostaliśmy odpowiedź od podinsp. Marty Tabasz-Rygiel, Rzeczniczki Prasowej Komendanta Wojewódzkiego Policji w Rzeszowie:

Kolejna informacja, która obiegła Internet, opowiada o rzekomych napaściach uchodźców na kobiety. Tę sprawę, 1 marca 2022 roku, skomentowała Rzeczniczka Prasowa Komendanta Wojewódzkiego Policji w Rzeszowie:

Dodaje też, że w Internecie, mediach społecznościowych pojawiają się informacje, które nie są prawdziwe, a wielokrotnie udostępniane czy komentowane mogą wzbudzać niepokój.

Ostrożność jest jak najbardziej zalecana, tak samo jak zgłaszanie podobnych przypadków do odpowiednich służb.

Incydenty, a szerszy kontekst

Należy pamiętać o tym, że relacje, które opisują złe doświadczenia z granicy, nie muszą być elementem zaplanowanej dezinformacji. Mogą być to sytuacje prawdziwe, jednak pojedyncze przypadki nie mówią jeszcze o skali zjawiska i mogą wykrzywiać obraz sytuacji. Na pewno są sygnałem dla organizacji, które zajmują się pomocą osobom, których dotknęły nieprzyjemności. 

Takie doniesienia trudno zweryfikować, dlatego nie powinniśmy od razu zakładać, że są dowodem na to, że dane zjawisko jest powszechne – dotyczy to zarówno doniesień o problemach czarnoskórych uchodźców na granicy, jak i doniesień o tym, że rzekomo napadają na kobiety.

Służby zachęcają do tego, aby zgłaszać się do nich w przypadku problemów. W sieci nie brakuje też pozytywnych relacji czarnoskórych uchodźców – np. w artykule Anny Kruczyńskiej w serwisie Onet.pl, a także na Twitterze:

It's not true. I spent 2 nights at Przemyśl train station and I can say there was a lot of non white people, they were treated with kindness and respect, just like everybody else. pic.twitter.com/b6kpui12RF

— Miguel A Gayo Macías (@MiguelitoPol) February 28, 2022

Latest from the Polish border . Thank you Dr Tade,President Nido Poland,embassy staff and the whole team #Ukraine ⁦@NIDOEurope1⁩ ⁦@VisserLola⁩ pic.twitter.com/BhvLkxSdz7

— Abike Dabiri-Erewa (@abikedabiri) February 27, 2022

Z kolei Wojska Obrony Terytorialnej zamieściły relacje z pomocy zambijskim studentom uciekającym przed wojną w Ukrainie.

Ewakuujemy zambijskich studentów z Ukrainy.
Tu więcej: https://t.co/n3RclXfQ9g#Terytorialsi #6MBOT #ukraina #wojna #rosja @ReutersWarsaw pic.twitter.com/5z5AbloRBn

— Terytorialsi – Zawsze gotowi, zawsze blisko! (@terytorialsi) February 28, 2022

Wszystkie wiarygodne i zweryfikowane relacje, komunikaty i treści składają się na obraz tej pełnej wyzwań, wywołującej chaos informacyjny sytuacji. Nie można ich traktować wybiórczo.

[Aktualizacja 11.03.2022]

Sytuacja w Przemyślu — czy uchodźcy popełnili tam wiele przestępstw?

W pewnym okresie sporo dezinformujących treści dotyczących uchodźców pojawiło się w kontekście Przemyśla. W sieci krążyły informacje, że rzekomo „Tylko 20 proc. to matki z dziećmi”. Miało też dojść do wzrostu przestępstw popełnianych przez obcokrajowców.

Wydział prasowy MSWiA poinformował nas 1 marca, że: „Dominującą grupą uchodźców w Polsce są obywatele Ukrainy, ale wśród osób odprawianych przez Straż Graniczną znajdują się też obywatele USA, Nigerii, Indii, Gruzji i innych państw”.

Według danych Straży Granicznej podanych 9 marca 2022 roku, sytuacja wygląda nastepująco:

#Pomagamy🇺🇦

Od 24.02 z 🇺🇦do 🇵🇱 przyjechało 1,33 mln osób.
Wśród nich 93% to ob.Ukrainy,1% ob.Polski, 6% ob.prawie 100 różnych państw.
Wczoraj tj.08.03 #funkcjonariuszeSG odprawili 125,8 tys. podróżnych z🇺🇦.
Dzisiaj do godz.07.00 z🇺🇦 przyjechało 33,5 tys. osób.#NOSG #BiOSG pic.twitter.com/XqDSo85VEQ

— Straż Graniczna (@Straz_Graniczna) March 9, 2022

Podinsp. Marta Tabasz-Rygiel poinformowała nas, że – oprócz napadu na sklep – na terenie Przemyśla i okolic nie odnotowano wyższego wskaźnika przestępczości.

Więcej na ten temat napisaliśmy w naszej analizie „Przemyśl – jak wygląda sytuacja uchodźców przy granicy?”.

Polskie dzieci nie są wyrzucane ze szpitali, żeby zrobić miejsce dzieciom z Ukrainy

W poście na Facebooku opublikowano zrzut ekranu tweeta informującego o rzekomym wyrzucaniu polskich dzieci z oddziałów onkologicznych, aby zrobić miejsce dla dzieci z Ukrainy.

Informacje te zdementował kierownik jednej z klinik onkologicznych, a także Polskie Towarzystwo Onkologii i Hematologii Dziecięcej.

Bardziej szczegółowo ten temat opisaliśmy w artykule „Polskie dzieci są wyrzucane ze szpitali onkologicznych? Nie ma dowodów!”.

Błędny kontekst materiałów dotyczących uchodźców

W sieci pojawiło się też wiele filmów i zdjęć dotyczących uchodźców. Zdarzyło się, że dopisywano im fałszywy kontekst.

W przypadku filmu, który przedstawia mężczyznę z nożem stojącego w drzwiach pociągu mającego stacjonować we Lwowie, przeprowadzona przez nas analiza wykazała, że wideo zostało nakręcone w Charkowie, kilkaset kilometrów od Lwowa. Dotarliśmy też do nagrania, w którym mężczyzna przedstawia swoją wersję wydarzeń.

W sieci rozpowszechniono też zdjęcia chłopca, który rzekomo sam przekroczył granicę polsko-ukraińską. Zdementowała to Straż Graniczna na Twitterze. Chłopiec to 4-letni Walerij, który do Polski dotarł razem ze swoją rodziną. Wszyscy są już bezpieczni po polskiej stronie granicy.