FAKE NEWS W PIGUŁCE

Wśród naszych analiz dotyczących zdrowia dość często (1, 2, 3, 4) występuje temat „cudownych specyfików”, które rzekomo „leczą wszystko”. Kolejne rekomendacje dotyczące „leku na wszystko” opublikowano właśnie na facebookowym profilu Wybieram Zdrowie. Pojawił się tam post odsyłający do artykułu na stronie o tej samej nazwie. Tekst dotyczy czosnku i jego medycznych zastosowań.

Fot. Facebook

Post został polubiony 774 razy, doczekał się też 13 komentarzy i 699 udostępnień. Wcześniej ten sam artykuł był udostępniany wielokrotnie, często osiągając jeszcze większe zasięgi: w marcu 2022 roku (ponad 2 200 interakcji), w sierpniu 2021 roku (prawie 1 200 interakcji), w marcu 2020 roku (ponad 750 interakcji).

Czosnek pomoże na wszystkie bolączki? Nie do końca

W artykule napisano, że „domowe lekarstwo” wykonane na bazie czosnku „jest wielokrotnie silniejsze od antybiotyku. […] Jest niezastąpione w leczeniu bólów mięśniowych, kaszlu, astmy”. Odnieśmy się po kolei do każdej z tych dolegliwości.

Bóle mięśniowe: czosnek może pomóc, ale nie w poważnych schorzeniach

Owszem, niektóre badania sugerują, że czosnek wykazuje właściwości przeciwzapalne i dzięki temu może przynosić pewną ulgę w bólach mięśniowych, ale nie powinien być traktowany jako lek np. u pacjentów z zaawansowanymi schorzeniami układu ruchu.

Kaszel: brak wystarczających dowodów na skuteczność leczniczą czosnku

Analizy wykazały, że nie ma wystarczających dowodów na to, by czosnek pomagał w leczeniu przeziębienia lub któregokolwiek z jego objawów, w tym kaszlu.

Autorzy analizy napisali, że: „pojedyncze badanie sugerowało, że czosnek może zapobiegać występowaniu przeziębienia, ale potrzebne są dalsze badania, aby potwierdzić to odkrycie. Twierdzenia o skuteczności wydają się w dużej mierze opierać na dowodach niskiej jakości”.

Astma: chorujący na nią nie powinni „leczyć” się czosnkiem

Czosnek nie figuruje w zaleceniach dotyczących terapii schorzeń układu oddechowego. Raczej odradza się dodawanie go do diety osób chorych na astmę, ponieważ należy do pokarmów, które wywołują „gazy lub wzdęcia, co często utrudnia oddychanie [astmatykom – przyp. Demagog]”. Nie wykazano również, by czosnek leczył astmę.

Infekcje bakteryjne: potrzeba nam więcej danych

Czosnek nie jest wymieniany jako metoda leczenia infekcji bakteryjnych.

Tak na temat przeciwbakteryjnego działania czosnku wypowiada się Scott Gavura, farmaceuta udzielający się w takich projektach jak Science Based Medicine, Science in Medicine czy Quackwatch:

Czy czosnek działa przeciwnowotworowo? W odniesieniu do niektórych nowotworów – prawdopodobnie tak

W omawianym artykule przypisano czosnkowi nie tylko właściwości lecznicze, ale też profilaktyczne. Napisano, że „domowe lekarstwo” wykonane na bazie czosnku „działa silnie antynowotworowo”.

Jak pisaliśmy niedawno w innej analizie, czosnek, a dokładniej jego składnik – allicyna, wypadał korzystnie w niektórych badaniach dotyczących profilaktyki nowotworów. Innymi słowy, jest możliwe, że regularne spożywanie czosnku może przyczyniać się do zmniejszenia ryzyka wystąpienia takich chorób jak rak przełyku, rak wątroby czy rak trzustki.

Więc jak z tym czosnkiem? Jest zdrowy, ale nie można go traktować jak panaceum

Czosnek uważany jest za wartościowy składnik diety i organizacje zajmujące się żywieniem rekomendują jego spożywanie. Nie oznacza to jednak, że jest on remedium, które wyleczy każde schorzenie. 

Czosnek zawiera wiele substancji czynnych, ale najlepiej zbadanym i najbardziej rozpoznawalnym składnikiem tej rośliny jest allicyna.

Czosnek wypada słabo w testach klinicznych

Czosnek i allicyna świetnie radzą sobie w wielu testach laboratoryjnych, ale nie osiągają zbyt dobrych wyników w wiarygodnych testach klinicznych, czyli takich, które są np.:

• przeprowadzane z podwójnie ślepą próbą (ani badacz, ani badany nie wiedzą, kto jest w grupie kontrolnej, a kto w grupie badanej),
• prowadzone na dużej grupie uczestników (setki, tysiące),
• realizowane z uwzględnieniem metodyki, która nie budzi zastrzeżeń (np. nie polega na deklaracjach uczestników, czy jedzą „dużo” czy „mało” czosnku).

Dlaczego to tak duża różnica? Czemu nie można przełożyć wyników laboratoryjnych bezpośrednio na leczenie pacjenta? Z wielu powodów, ale najważniejszy z nich dotyczy tzw. dystrybucji i farmakokinetyki leku w ustroju. O co w tym chodzi?

Dlaczego wynik in vitro to nie to samo co in vivo?

Jeśli na twoim blacie kuchennym znajdują się jakieś bakterie (zapewne tak jest) i przetrzesz ten blat kilkudziesięcioprocentowym roztworem alkoholu (np. wódką), to możesz się spodziewać, że doprowadzi on do śmierci większości mikroorganizmów, które weszły w kontakt z substancją.

Czy to oznacza, że wypicie tego samego roztworu zakończy infekcję bakteryjną, np. w uchu? Oczywiście nie, ponieważ alkohol po dostaniu się do ustroju podlega licznym przemianom i nie przedostaje się w czystej postaci z żołądka do ucha.

Nie ma „cudownych specyfików”, jest zdrowy tryb życia

Problem z rekomendowaniem „lekarstw na wszystko” polega na tym, że sugerują one odbiorcom, iż istnieje jakaś ukryta przed nimi wiedza na temat jednego, tajemnego składnika, który zapewni im zdrowie i wyleczy wszystkie dolegliwości.

Tymczasem prawda jest znacznie bardziej złożona: dbałość o zdrowie wymaga wielu działań, a przede wszystkim zdrowego trybu życia i odpowiedniej profilaktyki. Ani jedno, ani drugie nie da oczywiście gwarancji, że pacjent na nic nie zachoruje, ale zmniejszy ryzyko tych chorób i może poprawić jakość życia.