FAKE NEWS W PIGUŁCE

„Ocieplenie klimatu osiągnie maksimum prawdopodobnie pod koniec tego stulecia, po nim rozpocznie się kolejne ochłodzenie – prognozuje Państwowy Instytut Geologiczny (PIG)”. To zdanie otwierało teksty opublikowane na takich portalach jak bankier.pl czy wGospodarce.pl, a także w internetowych wydaniach „Gościa Niedzielnego” czy „Dziennika Gazety Prawnej”.

Każda z tych publikacji bazowała na depeszy Polskiej Agencji Prasowej (PAP), która powstała na podstawie informacji przekazanej przez Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy (PIG – PIB).

W tekście tym pojawiło się wiele wątków związanych z obecną zmianą klimatu. Napisano w nim m.in., że:

• przeszacowano wpływ emisji gazów cieplarnianych,
• w następnym stuleciu nastąpi ochłodzenie,
• kiedyś było cieplej niż dziś np. w średniowieczu.

Fot. Facebook.com

Zwróćmy uwagę na nagłówki niektórych publikacji. „Naukowcy jasno: Wpływ człowieka na klimat – niewielki!” – zatytułował swój tekst portal wGospodarce.pl. „Polscy naukowcy: Globalne ocieplenie minie. Klimat się wychłodzi” głosi nagłówek na stronie „Dziennika Gazety Prawnej”.

Fot. Facebook.com

PIG najpierw broni treści tekstu, a potem się wycofuje

Do depeszy PAP odniósł się PIG – PIB i 22 kwietnia opublikował swoją pierwszą odpowiedź. Jej treść została usunięta ze strony Instytutu. Możemy jednak zapoznać się z jej zarchiwizowaną wersją.

Dowiadujemy się z niej, że autorem tekstu, na którym bazował PAP, jest prof. Leszek Marks, geolog z Uniwersytetu Warszawskiego. Autorzy oświadczenia PIG – PIB stwierdzili, że: „na zmiany klimatu wpływa nie tylko działalność człowieka, ale także – być może w decydującym stopniu – złożony zespół naturalnych procesów zachodzących na Ziemi”.

Stanowisko to skomentował dla portalu Energetyka24 prof. Szymon Malinowski, fizyk atmosfery, dyrektor Instytutu Geofizyki UW, który stwierdził:

Nie wszystkie redakcje wydały sprostowanie po publikacji tekstu

Dzień później, 23 kwietnia, PIG – PIB wydał kolejny komunikat, w którym stwierdził, że: „Materiał przygotowany przez jednego z pracowników, specjalisty w zakresie badań nad czwartorzędem – prof. dr. hab. Leszka Marksa – nie jest oficjalnym stanowiskiem Państwowego Instytutu Geologicznego – PIB”.

Informacje o sprostowaniu w osobnym artykule podał portal wGospodarce.pl: „Komedia! Jak odwołano i przywrócono ocieplenie klimatu”. W tekście pojawia się wiele tez związanych ze zmianą klimatu. Poniżej analizujemy najważniejsze wątki z depeszy.

Wpływ człowieka na klimat – co mówią o tym badania naukowe?

Wpływ człowieka jedynie regionalny? Panel ekspertów dementuje doniesienia

W treści przekazów medialnych cytujących depeszę PAP (1, 2, 3) znalazł się fragment dotyczący wpływu działalności człowieka na zmianę klimatu: „w skali globalnej wpływ człowieka na klimat jest niewielki, ale może być istotny lokalnie. Eksperci przyznali, że działalność człowieka jest ograniczona głównie do powierzchni Ziemi, lecz wpływa również na jej atmosferę i sięga kilka kilometrów w głąb, także w oceanach”.

Biorąc pod uwagę, że autorem tekstu jest prof. Marks, możemy stwierdzić, że to nie pierwszy raz, kiedy stawia on podobne tezy. Wcześniej mówił o nich np. w audycji w Radiu Wnet w 2019 roku [czas nagrania 1:18] – jego wypowiedź analizowaliśmy w jednym z naszych tekstów. 

„To wyjątkowo bałamutne stwierdzenie” – komentuje dla nas fizyczka atmosfery

Do treści depeszy PAP odniosła się także dr Aleksandra Kardaś, fizyczka atmosfery, redaktorka serwisu Nauka o Klimacie:

Na potrzeby jednej z naszych poprzednich analiz dr Kardaś zwracała już uwagę, że wzrost koncentracji dwutlenku węgla i temperatura są powiązane dodatnim sprzężeniem zwrotnym: „wzrost jednego z nich powoduje wzrost drugiego”. Potwierdza to także w jednym z tekstów Columbia Climate School.

Badania nie uwzględniają czynników naturalnych? Znalazły się one w raporcie o klimacie

W tekstach z portali internetowych (1, 2, 3, 4) znalazło się też stwierdzenie dotyczące rzekomego przeszacowania roli emisji gazów cieplarnianych w postępującej zmianie klimatu. Jak przeczytamy np. na stronie Gosc.pl: „Wpływ zwiększonej emisji gazów cieplarnianych (na klimat – PAP), przede wszystkim wskutek spalania paliw kopalnych przez człowieka jest znacznie przeszacowany, ponieważ nie uwzględnia się roli równolegle postępującego ocieplenia spowodowanego przez czynniki naturalne”.

Jest to informacja nieprawdziwa: czynniki naturalne były brane pod uwagę podczas przygotowywania raportu IPCC z 2007 roku. Już we wstępie części poświęconej fizycznym aspektom zmiany klimatu czytamy, że pracująca nad tekstem grupa robocza opisała pracę nad zrozumieniem „ludzkich i naturalnych czynników wpływających na zmiany klimatu” (s. 2).

Jednym z wniosków z tej edycji raportu było to, że jest wysoce nieprawdopodobne, aby Ziemia ocieplała się wyłącznie z przyczyn naturalnych:

Czy czynniki naturalne wpływają na obecną zmianę klimatu?

Odpowiadając na najczęściej zadawane pytania, IPCC zwraca uwagę, że od 1990 roku (kiedy to powstał pierwszy raport o zmianie klimatu), wiedza na temat procesów zachodzących na Ziemi się zwiększyła (FAQ 1.1). Dzięki temu można było stwierdzić, że istnieją dwa główne naturalne czynniki wpływające na klimat:

Co przyniesie przyszłość?

Koniec ocieplenia i globalne ochłodzenie? Ekspertki dementują tę tezę

Istotnym fragmentem tekstu (1, 2, 3, 4), pojawiającym się w internetowych publikacjach, jest ten związany z nadchodzącymi zmianami klimatu. Jak możemy przeczytać, chociażby na portalu wgospodarce.pl: „współczesne ocieplenie osiągnie swoje maksimum prawdopodobnie pod koniec bieżącego stulecia, po czym rozpocznie się kolejne ochłodzenie”.  

„To mogłoby się wydarzyć” – komentuje dla Demagoga dr Aleksandra Karadaś. Jednak jak napisała fizyczka atmosfery, byłoby to możliwe tylko, gdyby ludzkości udało się znacząco ograniczyć emisję gazów cieplarnianych. W przypadku dwutlenku węgla emisję te musiałyby zostać ograniczone do zera oraz musiałby się rozpocząć proces usuwania tego gazu z atmosfery. W razie niespełnienia tych warunków ochłodzenie na globalną skalę nie będzie miało miejsca:

Profesor Matuszko (UJ) komentuje sprawę dla Demagoga

Podobnego zdania jest prof. Dorota Matuszko z Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, członkini Rady Klimatycznej UJ:

Chmury ochłodzą naszą planetę? Nie wszystkie i nie wszędzie

Jako czynnik wpływający na przyszłe ochłodzenie w tekstach wskazano zwiększone zachmurzenie (1, 2, 3, 4): „cieplejsza woda powierzchni oceanów stymuluje zwiększenie parowania, a to spowoduje zwiększenie zachmurzenia i większe opady na sąsiednich obszarach lądowych”.

Większe temperatury to bardziej intensywne parowanie, a tym samym większa ilość chmur. Nie znaczy to jednak, że temperatura będzie dzięki temu spadać. Jak opisało IPCC, w zależności od typu chmur mogą one zarówno odbijać promieniowanie słoneczne, jak i powstrzymać emitowanie ziemskiego ciepła w kosmos (FAQ 7.1).

Ekspertka UJ komentuje wpływ chmur na klimat

Głos w sprawie zabrała również prof. Matuszko, która stwierdziła, że: „Zmiany w zachmurzeniu mogą zatem zarówno chłodzić, jak i ogrzewać powierzchnię ziemi. W dużym uproszczeniu można powiedzieć: chmury niskie, warstwowe sprzyjają ochładzaniu, a wysokie – ocieplaniu klimatu”:

Co przeszłość mówi nam o aktualnej zmianie klimatu?

Średniowieczne Optimum Klimatyczne tylko na określonym obszarze

W internetowych artykułach (1, 2, 3) pojawiają się również odniesienia do przeszłości, w tym popularny wątek związany ze średniowiecznym optimum klimatycznym: „temperatura jest obecnie wciąż niższa niż w maksimach poprzednich ociepleń takich jak średniowiecze, okres rzymski i epoka brązu”. Prof. Marks już w przeszłości stawiał podobne tezy, które weryfikowaliśmy w naszych tekstach.

W 2019 roku pojawiła się praca naukowa, której autorzy sprawdzali, czy rzeczywiście okresy ocieplenia w średniowieczu lub w czasach rzymskich miały globalny charakter. W wyniku tych badań nie znaleziono dowodów na globalnie spójne epoki ciepłe i zimne w okresie przed rewolucją przemysłową (s. 6).

Zdarzały się one w różnych miejscach świata w różnym czasie. Widać to na mapach opisujących okres rzymski i średniowieczny, w porównaniu z czasami współczesnymi (s. 38).

Jak ocieplenie w holocenie odnosi się do teraźniejszości?

Podobny wątek pojawia się w kontekście holocenu, czyli najmłodszej epoki czwartorzędu, rozpoczętego ok. 10 tys. lat temu. Zgodnie z depeszą PAP cytowaną w artykułach (1, 2, 3, 4): „najcieplejsza część holocenu, czyli jego optimum klimatyczne występowało 8–5 tysięcy lat temu, kiedy średnia temperatura na Ziemi mogła być nawet o 3–3,5 st. C wyższa niż obecnie”.

Zarówno IPCC, jak i amerykańska Narodowa Agencja Oceanów i Atmosfery (NOAA) w swoich artykułach (1, 2) stwierdzają, że okres między 7–5 tys. lat temu był cieplejszy niż obecnie. Jednak nie oznacza to, że sytuację tę można porównywać do tego, co dzieje się z klimatem obecnie.

IPCC opisuje, że zmiany temperatury w holocenie działy się w różnych okresach i miejscach. Dlatego też: „powszechnie używane pojęcia, takie jak »optimum termiczne środkowego holocenu«, »altitermia « itp., nie mają zastosowania globalnego i powinny być stosowane wyłącznie w dobrze wyartykułowanym kontekście regionalnym”:

NOAA: ocieplenia z okresu holocenu nie można porównywać do współczesnej zmiany klimatu

W podobny sposób do tej kwestii odnosi się Narodowa Agencja Oceanów i Atmosfery (NOAA), która w jednym z tekstów stwierdza, że:

Wspieraj niezależność!

Wpłać darowiznę i pomóż nam walczyć z dezinformacją, rosyjską propagandą i fake newsami.

Wpłacam