Fake news w pigułce

Gdy 21 września 2022 roku ogłoszono w Rosji częściową mobilizację, wielu Rosjan postanowiło podjąć próbę wyjazdu z kraju. W sieci szybko pojawiły się m.in. doniesienia o wykupie biletów lotniczych przez osoby, które nie chciały zostać wcielone do armii. Dużą popularność zdobył też film (1, 2), który przedstawiał korek na granicy fińsko-rosyjskiej. W wielu przypadkach udostępniano go właśnie 21 września, co stworzyło wrażenie, że zdarzenie ma związek z ucieczką Rosjan w obawie przed wcieleniem do armii.

Na Facebooku jeden z internautów w poście z dnia, w którym ogłoszono mobilizację, napisał: „Korki na granicy z #Rosja/#Finlandia spiętrzyły się do 35KM i rosną z godziny na godzinę, to jedyna granica, która wciąż jest otwarta dla rosyjskich cywilów z wizami shengen”. W tym samym dniu, w innym poście kolejny użytkownik pisał: „tymczasem na granicy ruSSko fińskiej”, przy czym dał do zrozumienia, że powątpiewa w komunikaty fińskich służb, które odnosiły się do informacji rozpowszechnianych w sieci.

Źródło: www.facebook.com

Kiedy faktycznie powstało nagranie z zatłoczonej granicy fińsko-rosyjskiej?

Niektóre kopie filmu dostępne w sieci mają widoczną identyfikację graficzną platformy TikTok. W dolnej części jednej z kopii widoczna jest nazwa użytkownika, który udostępnił nagranie – @igorinrussia. To twórca, który regularnie publikuje filmy o Rosji i Sankt Petersburgu. Jego nagranie zostało opublikowane 19 września, a zatem dwa dni przed podjęciem decyzji o częściowej mobilizacji w Rosji. 

Czy wzrósł ruch na granicy fińsko-rosyjskiej? Zmiany w kolejnych dniach

Jeżeli nagranie nie dotyczy sytuacji na granicy po ogłoszeniu mobilizacji, to wiele osób może się zastanawiać, co faktycznie wydarzyło się po 21 września na granicy fińsko-rosyjskiej? W końcu doniesienia medialne już wtedy wskazywały na to, że Rosjanie próbują wyjechać z kraju w różnych – wciąż dla nich dostępnych – kierunkach, takich jak Turcja czy Armenia. 

21 września Rajavartiolaitos – fińska straż graniczna – przekazała na Twitterze, że w tamtym czasie obserwowano normalny ruch jak na ten odcinek drogi. W innym wpisie podano, że „sytuacja na granicach Finlandii nie zmieniła się wraz z zapowiedzią rosyjskiej mobilizacji. W mediach społecznościowych krążą filmy, z których przynajmniej niektóre zostały już wcześniej nakręcone, a teraz wyrwane z kontekstu. W obiegu są nieprawidłowe informacje”.

Situation at Finland's borders has not changed with the announcement of Russian moilization. There are videos circulating on social media, at least some of which have already been filmed before and now taken out of context. There is incorrect information in circulation.

— Rajavartiolaitos (@rajavartijat) September 21, 2022

W piątek 23 września fińskie służby zaczęły informować o obserwowanym wzroście ruchu na granicy fińsko-rosyjskiej. Jednocześnie w osobnym wpisie Matti Pitkäniitty – Naczelnik Wydziału Spraw Wewnętrznych Fińskiej Straży Granicznej – podkreślił, że w weekendy ruch z reguły utrzymuje się na wyższym poziomie ok. 6 000 wjazdów Rosjan.

Perjantai 23.9.2022 klo 08.00
Torstaina itärajalla Suomeen saapui 6 470 venäläistä ja lähti 3 227 venäläistä. Elo-syyskuussa lauantaisin, joka on vilkkain tulopäivä, maahan on saapunut noin 6 000 venäläistä. Ollaan viikonloppuliikenteen tasolla.
Lisää analyysia myöhemmin.

— Matti Pitkäniitty (@MPitkaniitty) September 23, 2022

Niemniej jednak ogłoszenie mobilizacji nie pozostaje bez wpływu na liczbę przejazdów. W sobotę zauważono, że liczba wjazdów Rosjan sięgnęła ponad 8 500 – częściowo z powodu ruchu weekendowego. Wzrosła też liczba wyjazdów z Finlandii w kierunku Rosji – ponad 4 100. Podobnie było w niedzielę 25 września, gdy na teren kraju wjechało ponad 8 000 Rosjan, a 5 000 wyjechało.

The border traffic situation in Finland on Saturday 24 September:
– 8572 Russians entrered via land border
– 4199 Russians exited via land border

Both figures have increased. In part because of weekend traffic. All arrivals undergo careful border checks.#FinnishBorder

— Rajavartiolaitos (@rajavartijat) September 25, 2022

Finlandia chce ograniczyć wjazdy Rosjan na podstawie wiz turystycznych

W związku z ogłoszeniem częściowej mobilizacji Finlandia chce ograniczyć liczbę turystycznych wiz wydawanych dla Rosjan. „Mobilizacja Rosji i rosnąca liczba turystów przejeżdżających przez Finlandię poważnie szkodzą pozycji i międzynarodowym stosunkom Finlandii. Rząd wyda uchwałę o znacznym ograniczeniu wjazdu i wydawania wiz obywatelom Rosji” – powiedział minister spraw zagranicznych Finlandii.

FM @Haavisto: Russia’s mobilisation and increasing volume of tourists transiting via Finland are causing serious harm to Finland’s international position and relations. Government will issue a resolution to significantly restrict the entry and issuing visas to Russian citizens.

— MFA Finland 🇫🇮 (@Ulkoministerio) September 24, 2022

Podsumowanie – uwaga na zmanipulowany kontekst obrazów i filmów!

W sieci pojawia się wiele materiałów, które z powodu braku odpowiedniego kontekstu mogą wprowadzać w błąd. Część z nich ma związek z rosyjską inwazją na Ukrainę, na co zwracaliśmy uwagę w jednej z analiz na temat obrazów. Niektórzy mogą publikować takie materiały celowo; inni nie spodziewają się – tak jak autor nagrania z granicy fińsko-rosyjskiej – że materiał ich autorstwa może zostać użyty w nieuczciwy sposób. W związku z tym zawsze warto dokładnie sprawdzać, czy udostępniając czyjś materiał, przypadkiem nie podajemy nieprawdziwej informacji.