FAKE NEWS W PIGUŁCE

21 września 2023 roku na facebookowym profilu Zdrowe poradniki górą opublikowano post, w którym wyświetla się następujący tytuł: „Ludzie, którzy piją alkohol żyją dłużej. Czy to prawda? Sprawdźmy!”. Odsyła on do artykułu na stronie zdroweporadniki.pl dotyczącego wpływu alkoholu na zdrowie i długowieczność. O ile w tytule tekstu zawarte jest pytanie, o tyle w jego treści opublikowano już rzekome rozstrzygnięcie. Padają tu m.in. takie słowa, jak: „ci, którzy piją alkohol żyją dłużej od niepijących” czy „pijący, są mniej narażeni na śmierć niż abstynenci”.

Fot. www.facebook.com

Wpis spotkał się ze sporym zainteresowaniem: zareagowano na niego ponad 180 razy, skomentowano ponad 130 razy, a udostępniono ponad 40 razy. Część reakcji na post była entuzjastyczna, np.: „I to są święte słowa polać mu”. Jednak wiele osób reagowało na opublikowaną treść krytycznie: „Bzdura każda ilość szkodzi to trucizna ….” czy „Ludzie tacy to alkoholicy a nie zyja dluzej …Wszyscy przestqjq kiedys pic nie ktorym udaje sie to za zycia ?…”.

Alkohol jest substancją toksyczną, psychoaktywną i uzależniającą

W artykule na stronie zdroweporadniki.pl napisano: „ci, którzy piją alkohol żyją dłużej od niepijących” oraz „pijący, są mniej narażeni na śmierć niż abstynenci”. World Health Organization (WHO) przedstawia zgoła odmienne stanowisko:

Dane przytoczone w artykule są niskiej jakości

W artykule na stronie zdroweporadniki.pl powołano się na źródło: „Badania opublikowane w czasopiśmie Alcoholism: Clinical and Experimental Research sugerują, że powstrzymywanie się od alkoholu może zwiększać ryzyko zgonu”.

Przyjrzyjmy się wobec tego, co na temat wpływu alkoholu na zdrowie mają do powiedzenia autorzy publikacji ukazujących się w „The Lancet”.

Z kolei w artykule, który ukazał się w tym samym periodyku w 2018 roku, postanowiono odnieść się zarówno do szkodliwego wpływu alkoholu, jak i do rzekomego protekcyjnego działania tej substancji. Tym samym podjęto próbę „zważenia” negatywnych i potencjalnie pozytywnych efektów picia etanolu w różnych postaciach. Wnioski były jednoznaczne:

WHO przestrzega przed wyciąganiem pochopnych wniosków

Należy również zwrócić uwagę, że takie publikacje jak ta przytoczona na stronie zdroweporadniki.pl są oceniane krytycznie przez organizacje zajmujące się zdrowiem publicznym, które opierają się na tysiącach prac naukowych i wniosków z badań. WHO w tym kontekście wskazuje, że prace, w których doszukano się rzekomego pozytywnego wpływu alkoholu na stan zdrowia czy długość życia, mogą cechować się nie najlepszą metodologią. Na przykład mogą uwzględniać niereprezentatywne grupy badane lub nie brać pod uwagę wszystkich czynników przyczynowych:

W badaniach przytoczonych w artykule może występować tzw. odwrotny związek przyczynowy

Prof. Petra Meier, specjalistka zdrowia publicznego z University of Glasgow, dodaje do sprawy jeszcze jeden kontekst. Wyjaśnia, jaka może być przyczyna tego, że w badaniach tego typu uczeni dochodzą do „odwrotnych” konkluzji na temat alkoholu. Uczona wskazuje, że jedną z ważnych przyczyn może być odwrotny związek przyczynowo-skutkowy:

Według WHO umiarkowane picie alkoholu wcale nie jest korzystne

W artykule na stronie zdroweporadniki.pl napisano dalej: „umiarkowane spożycie alkoholu (zdefiniowano jeden do trzech drinków dziennie) wiąże się z najniższych wskaźnikiem śmiertelności. […] Spożycie czerwonego wina poprawia zdrowie serca, układu krążenia i towarzyskość, to ostatnie jest ważne, ponieważ niektórzy ludzie nie mają rodziny i wspólny wypad na piwko z przyjaciółmi poprawia ich samopoczucie”.

WHO przedstawia odmienne stanowisko:

WHO podaje: nie ma bezpiecznej ilości alkoholu

W artykule na stronie podano dalej: „alkohol jest tzw. smarem społecznym, ponieważ interakcje z innymi są niezbędne do utrzymania dobrego stanu zdrowia fizycznego i psychicznego”.

Jednak WHO wskazuje:

Alkohol nie jest dobrym „smarem społecznym”

To prawda, że interakcje społeczne mogą poprawiać samopoczucie oraz stan zdrowia psychicznego. Ale to nie znaczy, że do nawiązania tych relacji konieczne jest spożycie alkoholu. Z badań wynika, że używka ta może pobudzać pewne zachowania społeczne: np. sprawiać, że inne osoby wydają się atrakcyjniejsze, niż gdy są oceniane na trzeźwo. Przy umiarkowanych dawkach może też intensyfikować zachowania związane z hojnością, dzieleniem się.

Badania wykazywały również, że używka ta pogarsza zdolność do interpretowania cudzych emocji, np. wyrazu twarzy. W niektórych analizach konkludowano również, że rzekomy prospołeczny efekt działania alkoholu dotyczy tylko członków własnej, wewnętrznej grupy, bo alkohol jednocześnie sprawia, że jest się bardziej wrogo nastawionym do członków innych kręgów społecznych.

Alkohol nie leczy depresji. Może ją pogorszyć

Odnieśmy się również do rzekomo korzystnego wpływu alkoholu na stan zdrowia psychicznego. Takie twierdzenie pada w artykule nie tylko w kontekście – jak to określono – „smaru społecznego”. W tekście napisano też wprost: „ludzie, którzy piją zalecaną dawkę alkoholu nie wykazują oznak depresji”.

To stwierdzenie jest błędne (np. 1, 2, 3, 4, 5). Po pierwsze, w przytaczanej w artykule publikacji nie zawarto takiej konkluzji. Po drugie, aktualny stan wiedzy (np. 1, 2, 3) wskazuje, że nie ma czegoś takiego, jak „zalecana dawka alkoholu”. Alkohol to nie lek czy składnik odżywczy, który można w jakiejś dawce zalecać.

Odpowiedzialność za swoje czyny

Na samym końcu artykułu, w którym wielokrotnie pojawia się informacja, jakoby ludzie pijący alkohol byli „mniej narażeni na śmierć niż abstynenci”, zamieszczono takie zdanie: „Nie należy mylić, że alkohol jest dobry, aby żyć dłużej i go nadużywać, bo to tak nie działa. Należy przyjąć odpowiedzialność za swoje czyny i powściągliwość”.

Jednak w przypadku publikacji artykułu na temat rzekomych korzyści związanych ze spożyciem alkoholu istotne jest, by wziąć pod uwagę najwyższej jakości źródła informacji, a powoływanie się na jedną pracę dotyczącą korzyści picia alkoholu nie wystarczy przy opisie tak poważnego zagadnienia.