W mediach społecznościowych krążą treści w formie krótkich kopiowanych tekstów, w których przekonuje się, że niezdrowy i niehigieniczny tryb życia przedłuża życie. Dowodem na to ma być rzekomo długie życie osób, które prowadziły niezdrowy tryb życia oraz krótkie – tych, którzy żyli z pozoru bardzo zdrowo.

Posty, które zawierały takie informacje, pojawiły się m.in. na fanpage’ach Balsam dla Duszy oraz Wstań z Kolan, Załóż Koronę, a często także i na profilach prywatnych użytkowników platformy Facebook.

Źródło: www.facebook.com

Niektórzy komentujący odnosili się do opublikowanych informacji z przymrużeniem oka. Znaleźli się jednak i tacy, którzy uwierzyli, że uprawianie sportu jest niezdrowe.

Wybiórczo prezentowane fakty mogą potwierdzić niemal każdą teorię. Nie oznacza to jednak, że jest ona prawdziwa 

Manipulacja zawarta w poście polega na doborze faktów mających potwierdzić z góry ustaloną sugestię. Teoria błędnie zakłada – co już wspomniano – że osoby o niezdrowym stylu życia żyją dłużej, niż osoby, które prowadzą zdrowy tryb życia.  Jak wytłumaczyć tę manipulację na innym przykładzie? Z faktu, że na Florydzie na samochód spadł samolot, nie można wywnioskować, że to samoloty – a nie nadmierna prędkość – są jednym z najczęstszych powodów wypadków drogowych. Niekiedy po prostu samolot „spada nam na głowę” i niczego to jeszcze nie dowodzi. Ponadto trudno zrozumieć, jak porównanie długości życia królika i żółwia (nauka mówi o osobnikach, które rekordowo dożywają 250 lat, a nie – jak pisano w poście – 400 lat) ma się do tezy o długości życia ludzi uprawiających sport, kiedy to każde ze stworzeń różni się odmiennymi cechami gatunkowymi. Do manipulacji dochodzi jeszcze przynajmniej na jednej płaszczyźnie. Fakt, że ktoś jest wynalazcą używek czy niezdrowego jedzenia, nie oznacza jeszcze, że sam w nich gustuje. Warto pamiętać, że cierpiący na depresję słynny komik i aktor Robin Williams popełnił samobójstwo. Z kolei sportowcy i propagatorzy zdrowego trybu życia nie zawsze są wzorem do naśladowania. Profesjonalny sportowiec i gwiazda angielskiej piłki Paul Merson miał kłopoty z alkoholem i narkotykami. Podobnie – jak przywoływany w omawianym poście na Facebooku – piłkarz Diego Maradona.

Ile żył wynalazca bieżni i pozostałe osoby?  Które informacje z grafiki nie są prawdziwe?

Fałszywa jest nie tylko sugestia, którą próbuje dowieść grafika udostępniona na Facebooku, ale także dane, na które się powołuje. Zweryfikowali to już m.in. fact-checkerzy z Reuters Fact-Check i Konkret24.

Wynalazca bieżni – prawdopodobnie chodzi o inżyniera Williama Stauba – zmarł w wieku 96 lat, a nie 54 lat, jak czytamy w poście. Podano również, że rzekomo wynalazca gimnastyki zmarł w wieku 57 lat. Za ojca nowoczesnej gimnastyki uznawany jest Friedrick Ludwig Jahn, który zmarł w wieku 74 lat. Trudno jest zidentyfikować mężczyznę, którego określono mianem „mistrza świata w kulturystyce”. Podobnie rzecz się ma z „wynalazcą opium”, substancji używanej od wieków. Historia marki Nutella sięga do roku 1964, a produkowana jest przez firmę Ferrero. Wówczas jej właścicielem był Michele Ferrero, który zmarł w wieku 89 lat. Za to producent papierosów Winston – Bowman Gray Jr, szef firmy R.J. Reynolds Tobacco Company, która wyprodukowała pierwszą paczkę winstonów – zmarł w wieku 62 lat, a nie – jak sugeruje post – 102 lat. Z kolei za sukcesem alkoholu Hennessy Liquor stoi założyciel firmy Richard Hennessy, który zmarł w 1800 roku w wieku 76 lat, a nie – jak czytamy w poście – 98 lat. Natomiast prawdziwe są zawarte w poście informacje o śmierci piłkarza Diego Maradony i Jamesa Fullera Fixxa. Argentyński gwiazdor futbolu rzeczywiście zmarł w wieku 60 lat, ale – jak już wspomniano w tym tekście – był uzależniony od narkotyków i alkoholu. James Fuller Fixxa, dzięki któremu świat rozkochał się w bieganiu, rzeczywiście zmarł wieku 52 lat podczas joggingu.

Badania dowodzą, że aktywność fizyczna wydłuża życie

Wpływowi aktywności fizycznej na zdrowie przygląda się m.in. Aleksandra Leszczyńska w tekście „Sport to zdrowie! Refleksje o aktywności fizycznej Polaków”.

W przytoczonym tekście czytamy także, że:

Autorzy artykułu napisanego przy udziale prof. dr. hab. n. med. Artura Mamcarza z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, zatytułowanego „Czy sport to zdrowie dla chorego na cukrzycę?”, prognozowali, że w 2025 roku na świecie będzie ok. 300 mln osób chorych na cukrzycę. „Podstawową metodą prewencji tego schorzenia jest właściwy sposób żywienia i odpowiednia aktywność fizyczna. W wielu przeprowadzonych dotąd badaniach udowodniono korzystny wpływ aktywności fizycznej w profilaktyce i leczeniu tej choroby” – czytamy w tekście.

Dalej w tekście czytamy:

Naukowcy z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego dowodzą, że „choć wyniki (…) badań są zachęcające, istnieje grupa pacjentów, tzw. non-respon-ders, w której zmiana stylu życia (mimo odpowiedniej motywacji i zaangażowania chorych) nie przyniesie oczekiwanych rezultatów”, ponieważ problem tkwi w genach.

Czy zawodowy sport jest dobry dla zdrowia?

Dotychczas mówiliśmy o sporcie uprawianym w sposób rekreacyjny. W omawianym poście próbuje się dowieść tezy, że niezdrowy i niehigieniczny tryb życia przedłuża życie, odwołując się do przykładów zawodowych sportowców.

Polscy naukowcy zbadali umieralność polskich olimpijczyków (mężczyzn) na tle umieralności mężczyzn w Polsce. W swoich badaniach wykazali, że:

Niemieccy naukowcy dowodzą, że o ile pozytywny wpływ aktywności fizycznej został dobrze zbadany, o tyle brakuje wyczerpujących badań na temat związku sportu zawodowego i długości życia.

Lutz Thieme i Michael Fröhlich w opublikowanych w listopadzie 2020 roku badaniu przeanalizowali długość życia zawodowych sportowców i porównali ją z długością życia całej populacji. Naukowcy przeanalizowali średnią długość życia niemieckich sportowców, którzy uczestniczyli w Igrzyskach Olimpijskich w latach 1956–2016. Przeanalizowano dane o 6 066 sportowcach, z czego 4 023 uczestniczyło w jednych, 1 436 – w dwóch, 442 – w trzech, a 165 – w czterech lub więcej igrzyskach olimpijskich. Badania obejmowały zarówno olimpijczyków Republiki Federalnej Niemiec (RFN), jak i Niemieckiej Republiki Demokratycznej (NRD), bowiem w latach 1949–1990 istniały dwa państwa niemieckie.

Autorzy artykułu dowodzą, że brak jednoznacznej odpowiedzi, czy niemieccy uczestnicy igrzysk olimpijskich żyją dłużej, niż wynosi średnia niemieckiej populacji. Przykładowo szansa na śmierć zawodowego sportowca w wieku 15-34 lat jest wyższa, niż szansa na śmierć u przeciętnego Niemca (zarówno z NRD, jak i z RFN) w tym samym przedziale wiekowym. Odsetek śmierci w wieku 35-64 lat u uczestników igrzysk olimpijskich z lat 1975–1994 jest niemal identyczny jak u reszty niemieckiej populacji w tej grupie wiekowej. Za to w analogicznej grupie obejmującej zawodników z NRD odsetek śmierci jest zdecydowanie niższy, niż całej populacji w tym wieku.

Zależności prezentuje tabela z tekstu.

Źródło: www.frontiersin.org

Reasumując, oba cytowane badania idą pod prąd sugestii wyrażonej w postach, jakoby zawodowi sportowcy żyli zdecydowanie krócej niż reszta populacji.

Podsumowanie

Udostępnione na Facebooku posty rzekomo przedstawiają informacje, które mają dowodzić, że osoby prowadzące niezdrowy i niehigieniczny tryb życia żyją dłużej. Chcąc dowieść tej tezy, autor odwołuje się do zmanipulowanych informacji, jak również manipuluje samym doborem faktów. By nie dać się złapać w sidła dezinformacji, warto weryfikować informacje. Powinniśmy być wyjątkowo czujni, zwłaszcza gdy ich wydźwięk wydaje się sensacyjny, a publikowane informacje nie zawierają żadnych odniesień do wiarygodnych źródeł.