fake news w pigułce

Narracja, zgodnie z którą Ukraińcy są w Polsce traktowani lepiej niż Polacy, jest elementem dezinformacji i ma na celu wzbudzenie niechęci do uchodźców z tego kraju. Od początku rosyjskiej inwazji na Ukrainę w sieci pojawiają się doniesienia, w których pomoc dla Ukraińców przedstawia się jako problem dla Polaków. Większość z nich sugeruje, że Ukraińcy stanowią uprzywilejowaną grupę, mogącą liczyć na wsparcie niewspółmierne do realnych potrzeb.

22 marca 2023 roku na facebookowym profilu o nazwie Ukrainiec NIE jest moim bratem opublikowano post, w którym napisano: „Wiecie, ile wynosi budżet programu do walki z bezdomnością w Polsce? 5 milionów złotych. Rocznie! To tyle, ile wydajemy na 🇺🇦 w 5 minut”. Wpisy o identycznej treści zamieścili również inni użytkownicy portalu (1, 2, 3, 4).

Źródło: www.facebook.com

Pierwotnie wpis pojawił się na Twitterze, gdzie zamieścił go profil o nazwie AntyNazista. W odpowiedzi na swojego tweeta autor napisał: „Może przesadziłem, że tyle wydajemy na 🇺🇦 w 5 minut. Niech będzie, że w godzinę”. 

Zarówno na Facebooku, jak i na Twitterze wiadomość o nierównym traktowaniu Ukraińców w porównaniu do Polaków w kryzysie bezdomności spotkała się z licznymi komentarzami.

„Dla tzw.gości ze wchodu mieszkania są.Natomiast dla Polaków są rosnące ceny żywności i opłat. Co w efekcie równa wyrzuceniem wielu ludzi na bruk.Tak oto Polska zamienia się w drugą Palestynę.Z tym że na razie okupanci do nas nie strzelają” – napisał jeden z użytkowników Twittera. „Przecież ludzie na to pozwalają. Więc czemu jesteście zdziwieni. Uważam, że to dopiero początek. Już w kilku miastach remontowane są mieszkania dla ukrów a Polacy milczą. Dlatego kroją ile wlezie” – stwierdził inny internauta na Facebooku.

5,5 mln rocznie na walkę z bezdomnością? To niejedyne pieniądze na ten cel!

W poście czytamy, że „budżet programu do walki z bezdomnością w Polsce” wynosi 5 mln zł rocznie. To nieprawdziwa informacja.

Faktycznie, w 2023 roku realizacja rządowego programu o nazwie Pokonać bezdomność wynosi 5,5 mln zł. O dotacje w ramach tego przedsięwzięcia mogą się starać organizacje pozarządowe (stowarzyszenia, fundacje) oraz inne podmioty, takie jak związki wyznaniowe czy spółdzielnie socjalne, które prowadzą działalność w zakresie pomocy społecznej.

Nie są to jednak jedyne środki, jakie w Polsce przeznacza się na walkę z bezdomnością w ramach działania instytucji publicznych.

Za pomoc osobom w kryzysie bezdomności odpowiadają samorządy

Do walki z bezdomnością polskie prawo wskazuje gminę. Z ustawy o pomocy społecznej (art. 17 ust. 1) wynika, że do zadań właśnie tej jednostki samorządu terytorialnego należy:

• „udzielanie schronienia, zapewnienie posiłku oraz niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym” (art. 17 ust. 1, p. 3),
• „przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne osobom bezdomnym” (art. 17 ust. 1, p. 7),
• „sprawienie pogrzebu, w tym osobom bezdomnym” (art. 17 ust. 1, p. 15).

Faktyczne wydatki na walkę z bezdomnością są wyższe niż 5 mln zł rocznie

Wbrew temu, co wskazano w poście, roczne środki przeznaczane w Polsce na przeciwdziałanie bezdomności przekraczają 5 mln zł. Jak wskazano powyżej, za pomoc osobom bezdomnym odpowiadają przede wszystkim poszczególne gminy.

Przykładowo w budżecie Warszawy na 2023 zaplanowano m.in.:

• budowę łaźni dla bezdomnych przy ul. Wenedów – ponad 2,6 mln zł (s. 642),
• budowę placówki dla bezdomnych przy ul. Nieświeskiej – 386 tys. zł (s. 642),
• zmianę sposobu użytkowania budynku przy ul. Marywilskiej 44 oraz adaptację go do potrzeb noclegowni i całodobowego wsparcia osób bezdomnych – ponad 139 tys. zł (s. 641),
• adaptację budynku przy ul. Kaczorowej na potrzeby noclegowni i całodobowego wsparcia osób bezdomnych – ponad 5,7 tys. zł (s. 641).

Z kolei w budżecie Gdańska na 2023 rok przewidziano ponad 11,7 mln zł na cel określony jako „budowanie i utrzymanie systemu wsparcia osób bezdomnych i zagrożonych bezdomnością” (s. 260).

Niespełna 40-tysięczny Sanok zaplanował przeznaczyć w 2023 roku 180 tys. zł na zadania związane z udzieleniem gorącego posiłku osobom bezdomnym i z łaźnią, 90 tys. zł – na pobyt w schroniskach osób bezdomnych oraz 280 tys. zł – na odpłatność za udzielenie schronienia, zapewnienie posiłku oraz niezbędnego ubrania (s. 36).

Problem bezdomności dotyczy również Ukraińców

W poście czytamy również, że jego autor „ostatnio widzi coraz więcej ludzi, którzy wylądowali na ulicy”. Z komunikatu Najwyższej Izby Kontroli (NIK) wynika jednak, że od kilku lat systematycznie spada liczba osób bezdomnych w Polsce (dane z 2019 roku). Jak podaje NIK w raporcie „Działania wspierające i aktywizujące osoby bezdomne”, w 2019 roku takich osób było ok. 30 tys., co oznacza o prawie 6 tys. mniej niż w 2015 roku (s. 6).

Co więcej, osoby z Ukrainy także mogą stać się bezdomne. Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich (RPO) ogólnopolskie liczenie osób w kryzysie bezdomności powinno uwzględniać także uchodźców z tego kraju. Jak wskazuje RPO:

Podsumowanie – emocjonalny ton przekazu

Treść posta wpisuje się w popularną narrację dezinformującą nt. uchodźców z Ukrainy, zgodnie z którą osoby te są w Polsce traktowane lepiej niż obywatele naszego kraju.

Emocjonalny wydźwięk wpisu, przeciwstawiający polskich bezdomnych do uchodźców z Ukrainy, wskazuje na rzekomą niesprawiedliwość w ich traktowaniu. Podobne przekazy ukazywały się już wcześniej, np. gdy porównywano sytuację emerytów i uchodźców, starając się przekonać, że pomoc osobom z Ukrainy jest problemem dla seniorów.