Wiele fałszywych informacji krążących w sieci opiera się na przypisywaniu słów osobom, które nigdy ich nie wypowiedziały. Takie postępowanie może prowadzić do niesłusznego ośmieszania i dyskredytowania pewnych grup społecznych lub określonych osób publicznych. Przykładem tego są niedawne doniesienia krążące w mediach społecznościowych, w których pewną wypowiedź przypisano prof. Andrzejowi Horbanowi – konsultantowi krajowemu w dziedzinie chorób zakaźnych.

Jeden z wpisów na Facebooku przekazuje, że prof. Andrzej Horban rzekomo zapowiedział, że „na jesień respiratory tylko dla zaszczepionych”. Dodając, że zakażenia wariantem Delta i Delta Plus koronawirusa SARS-CoV-2 będą dotyczyć tylko zaszczepionych, stąd też według sugestii zawartej w poście tylko ta grupa będzie potrzebować pomocy medycznej na wypadek zachorowania na COVID-19. Według innej wersji tego fake newsa, zamieszczonej na portalu eswinoujscie.pl, plany takie miało mieć Ministerstwo Zdrowia. W artykule tym przewidywano, że osoby zaszczepione będą miały priorytet przed niezaszczepionymi podczas czwartej fali pandemii, kiedy rzekomo miałoby zabraknąć w Polsce respiratorów dla osób z ciężkim przebiegiem COVID-19.

Źródło: www.facebook.com

Do 13 sierpnia na jeden z wpisów, które zawierały grafikę, zareagowało ponad 800 osób. Co więcej, 300 osób skomentowało wpis, a wśród wypowiedzi internautów można było znaleźć m.in. takie: „Respiratory? Zaszczepieni? Co to za gówno, a nie szczepionka jak i tak mogą wylądować pod respiratorem”, „A po co respiratory dla za szczypioronych, przecież po to wzięli ten super eliksir, żeby nie zachorować. Czyżby ktoś ich w CH…a, zrobił!? NIE to niemożliwe, to tylko teorie spiskowe zapewne”, „Czegoś tu nie pojmuję. Czy to znaczy, że ten preparat nie chroni przed wirusem? Dziwne czasy nastały…” – komentowano. Cały kontekst i odbiór treści przez internautów pozwalają sądzić, że grafika ma na celu zasugerowanie, że rzekomo tylko zaszczepieni będą chorować na COVID-19 i z tego powodu tylko ta grupa będzie potrzebować respiratorów na jesień 2021 roku.

Czy prof. Andrzej Horban powiedział, że respiratory będą dostępne tylko dla zaszczepionych? Brak źródeł, które by to potwierdzały

Jak sprawdzić, czy prof. Andrzej Horban rzeczywiście wypowiedział przypisywane mu słowa? Kilka dni przed pojawieniem się grafiki z błędnie przypisywanymi słowami prof. Andrzej Horban wziął udział w programie „Jeden na Jeden” na antenie TVN24, który wyemitowano 29 czerwca. Profesor mówił tam o rozważaniach dotyczących obowiązkowych szczepień przeciw COVID-19 pewnych grup zawodowych, w tym lekarzy i nauczycieli, a także na temat niechęci części społeczeństwa wobec przyjęcia szczepionki. W żadnym momencie programu nie padły jednak słowa, w których wskazywano, że respiratory będą przeznaczone tylko dla osób zaszczepionych.

Czy zatem wypowiedź w ogóle padła z ust profesora? Jeżeli podejmiemy próbę przeszukania sieci pod kątem tej wypowiedzi, to nie otrzymamy wyników w wyszukiwarce, które wskazywałyby na to, że analizowane słowa – rzekomo podane przez prof. Andrzeja Horbana – w ogóle pojawiły się w przestrzeni publicznej.

By określić, czy w ogóle trwają rozważania nad wprowadzeniem takich rozwiązań, zwróciliśmy się również z zapytaniem do Ministerstwa Zdrowia. W odpowiedzi dowiedzieliśmy się, że taki pomysł nie jest rozważany:

Trudno jest więc mówić o tym, by prof. Andrzej Horban zapowiedział wprowadzenie takich planów, skoro nie ma źródła potwierdzającego rzekomą wypowiedź, a ministerstwo nie planuje wprowadzenia rozwiązań, o których mówi się w dezinformujących przekazach.

Zakażenia wśród zaszczepionych mogą się zdarzać, ale są rzadkością. To niezaszczepieni chorują znacznie częściej i ciężej

Udostępniony na Facebooku post z grafiką podaje ponadto, że jesienią zachorowania będą pojawiać się tylko w grupie osób zaszczepionych, jednak nie odpowiada to prawdzie. Oczywiście żadna szczepionka nie gwarantuje stuprocentowej ochrony przed zakażeniem, jednakże Centers for Disease Control and Prevantion (CDC) informuje, że dostępne szczepionki są wysoce skuteczne w ochronie przed objawowym i poważnym przebiegiem COVID-19. W pełni zaszczepione osoby są mniej narażone na zarażenie, a jeżeli jednak się zarażą, są również mniej narażone na rozwój objawów COVID-19. Osoby te mają znacząco obniżone ryzyko poważnej choroby i śmierci z powodu COVID-19 w porównaniu z osobami niezaszczepionymi. Zakażenia wśród w pełni zaszczepionych (tzw. przełamujące) zdarzają się w niewielkiej grupie, nawet w przypadku wariantu Delta. Co więcej, jeśli te infekcje się zdarzają, zazwyczaj szczepionki są efektywne w zapobieganiu ciężkiego przebiegu choroby. Warto zauważyć, że przy wysokim odsetku wyszczepialności społeczeństwa osoby w pełni zaszczepione zaczną w pewnym momencie przeważać w gronie zakażonych. Jest to tzw. paradoks wyszczepienia, o którym pisaliśmy w tej analizie.

Przykład tego, że zaszczepieni chorują rzadziej, możemy zaobserwować również w Polsce. Zgodnie z danymi Ministerstwa Zdrowia na dzień 13 sierpnia tylko 0,63 proc. osób w pełni zaszczepionych uległo zakażeniu, co tylko potwierdza skuteczność szczepień przeciw COVID-19 w ramach szczepień populacyjnych.

https://twitter.com/szczepimysie/status/1426146284914806784

Z kolei według danych Public Health England (PHE) wynika, że dzięki szczepieniom w Anglii udało się zapobiec 60 000 zgonom i 22 057 000 infekcjom. Nic nie wskazuje zatem na to, by zaszczepieni chorowali częściej i ciężej z powodu COVID-19. 

Podsumowanie

Informacje o tym, jakoby prof. Andrzej Horban zapowiedział, że jesienią respiratory będą dostępne tylko dla osób zaszczepionych, bo tylko oni będą chorować, nie są zgodne z prawdą. Profesor nie wypowiedział przypisywanych mu słów, a zgodnie z dostępną wiedzą naukową szczepionki bardzo dobrze chronią przed ewentualnymi zachorowaniami na COVID-19. Nieprawdziwe doniesienia to jedna z prób ośmieszenia eksperta, jak i powielanie dezinformujących przekazów na temat szczepień.

Z wiarygodnymi informacjami na temat szczepionek na COVID-19 można zapoznać się na stronach Światowej Organizacji Zdrowia, Amerykańskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób, Europejskiej Agencji Leków, a także w białej księdze pt. „Szczepienia przeciw COVID-19. Innowacyjne technologie i efektywność”, opracowanej przez inicjatywę Nauka Przeciw Pandemii.