Fake news w pigułce

Od inwazji Rosji na Ukrainę w mediach społecznościowych pojawiają się treści, które starają się połączyć wojnę z narracjami antysemickimi. Na koncie facebookowym Adar Blumenstein – Polski Żyd Vlog pojawiają się filmy, w których autor, podający się za Żyda, komentuje m.in. sytuację w Ukrainie. 

W jednym ze swoich filmów rozpowszechniał informacje, które wpisują się w teorię spiskową o „Niebiańskiej Jerozolimie”. Mówi ona o tym, że wojna w Ukrainie została wywołana po to, aby Żydzi (w innej wersji: Państwo Izrael) mogli zamieszkać na ukraińskich ziemiach. Według autora vloga w tym celu prowadzona jest akcja przesiedlania Ukraińców, którzy w Polsce otrzymują lub otrzymają niebawem prawa obywatelskie – w szczególności prawo głosowania. W ten sposób film łączy narracje antysemickie z antyuchodźczymi.

W treści posta słowo „żydzi” zapisano małą literą – sugeruje to, że autorowi chodziło wyłącznie o osoby wyznające judaizm (jak np. „chrześcijanin” czy „muzułmanin”). Jednak w przypadku filmu, w kontekście niektórych wypowiedzi, można mieć wątpliwość, czy chodzi wyłącznie o osoby religijne, czy raczej o „Żydów” zapisywanych wielką literą: jako członka narodu (tak jak zapisuje się np. Polaków). Ze względu na tę niejasność w naszym artykule staramy się dostosować zapis do kontekstu wypowiedzi, z wyłączeniem cytatu z treści posta, w którym pojawiają się „żydzi”.

Źródło: www.facebook.com

„Niebiańska Jerozolima” – teoria spiskowa zbudowana na wątłych podstawach

Film ma wyjaśnić, dlaczego w Ukrainie wybuchła wojna, której efektem był napływ uchodźców do Polski. Jak możemy usłyszeć, to: „[…] dlatego, żeby zwolnić na Ukrainie miejsce dla Żydów. Żydów z Izraela, którzy bardzo ukochali sobie te tereny jeszcze przed kilkuset lat […]” (czas nagrania 0:54). W ten sposób autor bezpośrednio odwołuje się do teorii spiskowej o „Niebiańskiej Jerozolimie”, o której przeczytasz też w innej analizie na łamach Demagoga.

Teoria ta mówi o planach przeniesienia Izraela na ziemie Ukrainy. Opiera się ona na kilku fałszywych informacjach, do których należą m.in.:

1. Hipoteza o tym, że Żydzi aszkenazyjscy są potomkami Chazarów, którzy w przeszłości zamieszkiwali część terytoriów współczesnej Ukrainy. Wspomina o tym również omawiany film. Według niektórych przekazów mieszkańcy tamtych terenów masowo przechodzili na judaizm w VIII wieku, jednak badacze nie uznają tych tekstów za w pełni wiarygodne. Szaul Stampfer z Uniwersytetu Hebrajskiego podkreśla, że źródła z tamtego okresu nie wspominają o takim wydarzeniu. Nie ma również żadnych dowodów archeologicznych. 
2. Pogłoska, jakoby Henry Kissinger, sekretarz stanu w czasach prezydentów Nixona i Forda, powiedział w 2012 roku: „Za 10 lat nie będzie Izraela”. „Przepowiednia” została opublikowana bez kontekstu w kolumnie plotkarskiej „New York Posta”, a jej autorką była Cindy Adams – „pierwsza dama plotek”. Pod koniec września tego samego roku na stronie „The Times of Israel” pojawił się krótki artykuł, w którym Tara Butzbaugh, pracująca w biurze polityka, zdementowała tę informację.
3. Raport amerykańskich służb wywiadowczych, opublikowany m.in. na stronie organizacji Brookings Institution. Jego autorem jest Itamar Rabinovich (pełniący w latach 1992–1996 funkcję ambasadora Izraela w Stanach Zjednoczonych), który ocenił strategię w izraelskiej polityce w odniesieniu do zmian na Bliskim Wschodzie. W publikacji amerykańskiego wywiadu nie ma  informacji, że Izrael zniknie z mapy świata (nie mówiąc już o planach przeniesienia kraju na tereny Ukrainy).

Uchodźcy z Ukrainy to nie przesiedleńcy

Jedna z narracji antyukraińskich mówi, że Ukraińcy są przesiedleńcami. Pojawia się ona również w omawianym filmie, w którym możemy usłyszeć, że „Oni chcą po prostu przesiedlić Ukraińców do Polski” (czas nagrania 2:57).

W naszych analizach wielokrotnie pisaliśmy o tym, że nazywanie uchodźców przesiedleńcami wpisuje się w narrację dezinformującą na temat migrantów. 

„Przywileje” dla Ukraińców to fałszywa, antyuchodźcza narracja

Kolejnymi fałszywymi informacjami, które pojawiły się w filmie i wpisały w nurt dezinformujących narracji o uchodźcach, jest ta o ich „przywilejach”. Autor stwierdza, że przyznaje się je, ponieważ „Prawo i Sprawiedliwość realizuje po prostu interes przesiedlenia ich tutaj jak najszybciej, jak najwięcej i na jak najdłużej. […] Oni potrzebują wyborcy, którzy lubią socjalizm, lubią zasiłki i którzy będą wdzięczni” (czas nagrania 4:58). Wspomniane jest również to, że w Polsce ukraińskim uchodźcom umożliwiono korzystanie z darmowej komunikacji oraz dano pierwszeństwo w kolejkach w szpitalu (czas nagrania 5:50).

Tezy o „przywilejach”, które padają w filmie, nie mają podstaw w faktach, ale krążą w mediach społecznościowych od miesięcy:

• Ukraińscy uchodźcy nie mają takich samych praw jak obywatele Polski. W naszym kraju prawo wyborcze mają pełnoletni obywatele. Cudzoziemcy bez obywatelstwa polskiego, ale posiadający obywatelstwo jednego z krajów Unii Europejskiej, mogą głosować w wyborach do władz gminy i decydować o wyborze posłów do Parlamentu Europejskiego, pod warunkiem stałego zamieszkania na terenie danej gminy. 
• Darmowy transport miejski czy darmowe bilety na pociągi PKP Intercity w klasie 2, w kategorii ekonomicznej TLK i IC w komunikacji krajowej były rozwiązaniem czasowym, o czym otwarcie informowano już pod koniec lutego (omawiany film został opublikowany pod koniec marca).
• W Serwisie Rzeczypospolitej Polskiej możemy przeczytać, że „Każdy obywatel Ukrainy, legalnie przebywający w Polsce, będzie miał zagwarantowany dostęp do publicznego systemu ochrony zdrowia na tych samych zasadach, co obywatele polscy”. Zatem Ukraińcy nie mają osobnej kolejki. Przysługuje im refundacja leków i zaopatrzenia w wyroby medyczne na takich samych zasadach, jakie przysługują ubezpieczonym polskim obywatelom.

Jeden z ministrów mówił o Ukraińcach jako „nowej polskiej burżuazji”?

Jako dowód na to, że w planach władz jest niejakie przekonanie Ukraińców do zamieszkania w Polsce, podano bliżej nieokreślony cytat: „Przecież jeden z ministrów PiS-u mówił, że chcą zrobić z Ukraińców takich obywateli pierwszej kategorii, taką nową burżuazję polską, tak?” (czas nagrania 10:35). Nie znaleźliśmy takiej wypowiedzi z okresu sprzed 31 marca. 

Możliwe, że chodzi o wypowiedź rzecznika Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Łukasza Jasiny, z 29 marca: „Jeżeli nasi ukraińscy przyjaciele będą chcieli z tego planu skorzystać, pozostajemy do dyspozycji, podobnie jak w przypadku sojuszników. Jesteśmy tutaj sługami narodu ukraińskiego i jego próśb”. Jednak wypowiedź dotyczyła propozycji wysłania misji pokojowej NATO do Ukrainy, a nie obecności uchodźców ukraińskich na terenie Polski.  

Czy kilka milionów ukraińskich uchodźców stanie się obywatelami Polski? Wielu z nich już opuściło nasz kraj

W filmie powtórzono tezę sugerującą, że ukraińscy uchodźcy zostaną obywatelami Polski: „W Polsce będziemy mieli teraz nowych obywateli, kilka milionów, którzy są wychowywani w taki sposób przez nasz polski rząd, żeby oni już nie chcieli więcej wrócić do Ukrainy” (czas nagrania 9:17).

Aktualnie w naszym kraju znajduje się 1,5 mln uchodźców. 29 marca 2022 roku (czyli dwa dni przed opublikowaniem omawianego filmu) było ich 2,3 mln. Oznacza to, że od tamtego czasu wiele osób opuściło nasz kraj.

Warto dodać, że w filmie pojawiło się również założenie, że Ukraińcy nie będą chcieli wracać do zniszczonego kraju, ponieważ „nie będą chcieli” odbudowywać infrastruktury (czas nagrania 2:21). Ukraińcy od wielu miesięcy odbudowują miejscowości, które uległy zniszczeniom.

Inne teorie spiskowe, do których nawiązuje wideo: szatańscy syjoniści i masoni

W filmie odwołano się nie tylko do teorii spiskowej o „Niebiańskiej Jerozolimie”, ale także do innych teorii niemających żadnych wiarygodnych podstaw. Autor vloga mówi o syjonistach, którzy „[…] realizują chytry plan przejęcia globalnej kontroli” (czas nagrania 3:27), a przesiedlenie to „generalny plan masonerii” (czas nagrania 4:12).

To różne wariacje tej samej teorii spiskowej o rzekomych „elitach”, których celem jest wprowadzenie globalnego rządu i ustroju, czasami określanego jako „Nowy Światowy Porządek” (New World Order). W internecie krąży wiele wersji tej teorii spiskowej, według których miałby się on opierać na jednym światowym rządzie, wyzysku, kontroli, społeczeństwach sterowanych, a w niektórych przypadkach depopulacji. W ostatni m czasie teorię tę często łączono z pandemią COVID-19.

Od wielu lat o spisek mający na celu przejęcie władzy nad światem oskarża się Żydów – nierzadko jako podstawę tych oskarżeń podając „Protokoły mędrców Syjonu”. To sfałszowany pamflet, który powstał na początku XX wieku, w formie 24 wykładów, opisujących rzekome plany przejęcia przez Żydów władzy nad światem. Zostały sfabrykowane prawdopodobnie przez rosyjską tajną policję Ochrana. Miały być pretekstem do szerzenia antysemickich nastrojów i stały się m.in. podstawą propagandy nazistów. Mimo że autentyczność tych dokumentów została już bardzo dawno zakwestionowana i obalona, to do dzisiaj nadal budzą one zainteresowanie, zwłaszcza w społecznościach i grupach antysemickich.

Podsumowanie

Film opublikowany na profilu Adar Blumenstein – Polski Żyd Vlog przedstawia nieprawdziwą interpretację wydarzeń w Ukrainie. Wojna wybuchła tam z wyniku ataku Rosji, po wieloletnim konflikcie toczonym we wschodniej Ukrainie i po aneksji Krymu. Twierdzenie, że to spisek mający na celu osiedlenie się Żydów czy przeniesienie całego Państwa Izrael, jest antysemicką teorią spiskową, która jest zbudowana na niewiarygodnych źródłach.