FAKE NEWS W PIGUŁCE

Pomimo upływu ponad siedmiu miesięcy od rozpoczęcia pełnoskalowej inwazji Rosji na Ukrainę dezinformacja wokół wojny nie ustaje. Ostatnio profil o nazwie Ocalić Życie opublikował na Facebooku nagranie z udziałem Józefa Białka, w którym stwierdza, że wojna w Ukrainie jest wynikiem spisku w celu przeniesienia ludności tego kraju do pracy w Polsce (czas nagrania 00:44).

Według niego uchodźcy z Ukrainy to tak naprawdę przesiedleńcy (czas nagrania 00:58), którzy „dostali status normalnego Polaka” (czas nagrania 01:00).

Źródło: www.facebook.com

Nagranie cieszy się bardzo dużą popularnością w sieci. Na Facebooku zdobyło ponad 2,4 tys. reakcji i ponad 260 komentarzy. Wyświetlono je ponad 84 tys. razy.

Komentarze pod filmem świadczą o tym, że internauci potraktowali jego treść jako zgodną z prawdą. Jeden z użytkowników napisał: „Mówiłam to od samego początku, że to są przesiedlenicy. Jak dowiedziałam się,że dostają PESEL. Ludziom ciężko było w to uwierzyć dla mnie to było proste”. W sekcji komentarzy pojawiły się też nawoływania do przemocy wobec osób z Ukrainy – przykład jednego z cytatów: „Gonić z Polski ukraińców bić na ulicach może to poskutkuje i sami wyjadą”.

Kim jest Józef Białek?

Mężczyzna występujący w materiale to Józef Białek, absolwent Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, wydawca, a także autor książki „COVID-19. Globalna mistyfikacja”.

W przeszłości zdarzyło mu się już powielać fałszywe informacje na temat pandemii koronawirusa, o czym pisaliśmy w naszych analizach.

Celem wojny w Ukrainie jest to, by obywatele tego kraju przybyli do Polski? To teoria spiskowa!

Józef Białek stwierdza, że wojna w Ukrainie ma miejsce, dlatego że „3 mln Ukraińców do roboty tu musi przyjść” i będzie ona „trwała aż oni się tu zaaklimatyzują” (czas nagrania 00:51). Co więcej, wynika to jego zdaniem z tego, że Polacy „nie mieli zgody” na obecność „ciapatych, Murzynów” (czas nagrania 00:44) w kraju i z tego powodu zdecydowano o przeniesieniu do Polski właśnie Ukraińców.

Przekazy zgodne z tą narracją pojawiają się już niemal od początku wojny. W jednej z naszych analiz pisaliśmy o fałszywych doniesieniach, jakoby Polska miała zostać przejęta przez Ukraińców w porozumieniu i za zgodą polskich władz.

Zgodnie z tą teorią polityka migracyjna jest efektem spisku, w ramach którego biali mieszkańcy Europy mają zostać zastąpieni przez imigrantów z krajów muzułmańskich. Muzułmanie mieliby przejmować stanowiska na szczeblach władzy oraz przy tworzeniu kultury. W Polsce – w dezinformujących przekazach, wpisujących się w tę teorię spiskową, miejsce muzułmanów zajęli Ukraińcy. Pisaliśmy już na ten temat w łamach Demagoga.

Poza tym, że na twierdzenia Białka nie ma dowodów – on sam ich również nie podaje – doniesienia o tym, że wojna w Ukrainie jest efektem spisku w celu przemieszczenia tamtejszych obywateli do Polski, stanowią element prorosyjskiej dezinformacji. Kierując oskarżenia w stronę innych, bliżej nieokreślonych sił, zdejmują one odpowiedzialność za wybuch wojny z prawdziwego agresora, którym jest Rosja.

Powodem wyjazdu Ukraińców z kraju jest wojna – a nie celowe przesiedlenie

Jak wynika z danych Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka (OHCHR), od początku wojny w Ukrainie ponad 6,2 tys. cywilów zmarło z jej powodu. Ponad 9,3 tys. osób zostało rannych (stan na 9 października 2022 roku). OHCHR, podając te liczby, podkreśla, że ​​rzeczywiste dane są znacznie wyższe z uwagi na utrudnione otrzymywanie informacji z miejsc, gdzie toczą się intensywne działania wojenne.

Polska jest państwem, który od początku wojny przyjął najwięcej uchodźców, ale nie jest jedynym krajem, do którego przybyły osoby uciekające przed tym konfliktem. Liczba uchodźców z Ukrainy, zarejestrowanych do ochrony czasowej lub w podobnych krajowych systemach ochrony, wynosi:

• ponad 96 tys. w Słowacji (stan na 4 października 2022 roku),
• ponad 67 tys. w Rumunii (stan na 18 września 2022 roku),
• 30 tys. na Węgrzech (stan na 4 października 2022 roku).

Do Mołdawii od początku wojny dotarło ponad 93 tys. uchodźców z Ukrainy.

Osoby, które uciekły z Ukrainy przed wojną, to uchodźcy – nie przesiedleńcy

W związku z tym, że zdaniem Białka uchodźcy z Ukrainy nie przyjechali do Polski w wyniku własnej nieprzymuszonej decyzji, lecz efekcie istnienia pewnego spisku, mężczyzna nazywa ich przesiedleńcami (czas nagrania 00:58). To jednak nieprawda.

Używanie określenia „przesiedleńcy” w odniesieniu do uchodźców wprowadza w błąd i niejednokrotnie przyczynia się do manipulacji przekazem. Może też stanowić fałszywą informację samą w sobie.

W naszych analizach wielokrotnie pisaliśmy o tym, że nazywanie uchodźców przesiedleńcami wpisuje się w narrację dezinformującą na temat migrantów. W jednym z naszych tekstów możesz przeczytać o konkretnym przykładzie, jak wiele w odbiorze całości przekazu zmienia stosowanie określenia „przesiedleńcy” zamiast „uchodźcy” i jak przyczynia się to do manipulacji komunikatem.

Uchodźcy dostali status „normalnego” Polaka? PESEL nie równa się obywatelstwu

Według Białka uchodźcy z Ukrainy „dostali status normalnego Polaka, dostali PESEL-e” (czas nagrania 01:00). Mężczyzna myli się w swojej wypowiedzi, stawiając „status normalnego Polaka” (zapewne mając na myśli obywatelstwo) na równi z otrzymaniem numeru PESEL.

Jak wynika z ustawy o ewidencji ludności, w rejestrze PESEL gromadzone są dane nie tylko obywateli Polski, lecz również cudzoziemców zamieszkujących na terytorium naszego państwa (art. 7 ustawy). Obcokrajowcy posiadający numer PESEL stanowią odrębną kategorię w Powszechnym Elektronicznym Systemie Ewidencji Ludności, w którym są: rejestr mieszkańców oraz rejestr zamieszkania cudzoziemców (art. 3 ustawy).

Przede wszystkim trzeba nieprzerwanie przebywać w Polsce od co najmniej trzech lat. Ponadto należy posiadać stabilne i regularne źródło dochodu i tytuł prawny do zajmowania lokalu mieszkalnego. To warunki, które trzeba spełnić w ramach tylko jednej z możliwości uzyskania obywatelstwa polskiego – bardziej szczegółowo przeczytasz o tym w innej naszej analizie.

Wsparcie dla osób z Ukrainy zostało w nagraniu przedstawiono jako problem dla Polaków

Białek stwierdza w filmie również, że uchodźcy z Ukrainy „dostali wszystkie zapomogi, dostali od A do Z wszystko” (czas nagrania 01:04). 

Liczne „przywileje” dla osób z Ukrainy stanowią temat dezinformacyjnych przekazów niemal od początku wojny. Rozwiązania pomocowe, które wprowadzono szczególnie tuż po rozpoczęciu rosyjskiej inwazji na Ukrainę, by wesprzeć uchodźców w aklimatyzacji w naszym kraju, były wielokrotnie wyolbrzymiane i przedstawiane jako wyraz faworyzowania Ukraińców.

Narracja, zgodnie z którą uchodźcy są w Polsce lepiej traktowani niż Polacy, jest elementem dezinformacji i ma na celu wzbudzenie niechęci do uchodźców. W sieci pojawia się wiele wiadomości, które podejmują temat pomocy Ukraińcom, przedstawiając ją jako problem dla Polaków i zaznaczając przy tym, że Ukraińcy stanowią rzekomo grupę uprzywilejowaną.

Na negatywnych emocjach bazują także przewidywania Białka co do przyszłości oraz jego opinie na temat uchodźców, które znalazły się w filmie. Przykładem jest jego wypowiedź na temat ewentualnego przyjazdu „facetów, mężów, (…) braci” kobiet z Ukrainy, które obecnie znajdują się w Polsce (czas nagrania 02:47). Zdaniem Białka obecność ukraińskich mężczyzn zwiększyłaby przestępczość w naszym kraju.

Uwaga na emocje w przekazach pozornie informacyjnych

Emocje nie są dobrym towarzyszem obiektywnego przekazywania informacji. Jeśli jakiś przekaz na nich bazuje, powinno to wzbudzać naszą czujność co do jego wiarygodności.

Zanim uwierzymy w wiadomości przekazywane w mediach społecznościowych, należy sprawdzić ich źródło, w szczególności gdy osoba, która je wypowiada, nie powołuje się na żadne dowody.