Fake news w pigułce

Międzynarodowy traktat w sprawie profilaktyki i gotowości pandemicznej (zwanym traktatem pandemicznym lub przeciwpandemicznym) to przygotowywany instrument międzynarodowy, który w przyszłości mógłby zapewnić profilaktykę zdrowotną oraz gotowość do reakcji na przyszłe pandemie. Niektórzy postrzegają go jednak jako zagrożenie dla wolności i suwerenności państw. Ma to swoje korzenie w teoriach spiskowych dotyczących pandemii, o czym pisaliśmy już w kilku naszych analizach.

Na facebookowych profilach Czujny i GlosGminny.pl pojawiły się wpisy, w których stwierdzono, jakoby ponad 50 państw odrzuciło międzynarodowy traktat pandemiczny, co spotkało się z entuzjazmem przeciwników tego rozwiązania. Problem tkwi w tym, że podane informacje nie są zgodne z prawdą – nie doszło do odrzucenia dokumentu, ponieważ jeszcze nie opracowano jego ostatecznej formy.

Źródło: www.facebook.com

Wielu internautów uwierzyło w przekaz o odrzuceniu traktatu pandemicznego i pochwalało tak liczną reprezentację państw afrykańskich po stronie jego przeciwników. Jak można było przeczytać w sekcji komentarzy pod jednym z wpisów: „Okazuje się, że te niby zacofane kraje mądrością przewyższają kraje rozwinięte. Brawo!!!”, „Wyglada na to, ze Afryka to nowa zielona wyspa”, „Na to wygląda że Afryka jest madrzejasza od Europy” – pisali użytkownicy Facebooka.

Międzynarodowy traktat przeciwpandemiczny nie został odrzucony przez ponad 50 państw

Informacje o rzekomym odrzuceniu traktatu przeciwpandemicznego bazują na doniesieniach z końca maja 2022 roku, kiedy w Genewie odbywało się 75. Światowe Zgromadzenie Zdrowia. Agencja informacyjna Reuters pisała, że w czasie spotkań kraje afrykańskie sprzeciwiły się propozycji USA – reformie przepisów zdrowotnych. Jednakże temat rozmów nie odnosił się do międzynarodowego traktatu, lecz do „międzynarodowych przepisów zdrowotnych” (IHR), których aktualna wersja obowiązuje od 2005 roku (to dwa różne dokumenty).

Kraje nie głosowały za odrzucaniem lub przyjęciem traktatu pandemicznego, ponieważ prace nad jego formą będą trwać do 2024. Na ostatnim zgromadzeniu rozważano wprowadzenie zmian do obowiązujących od kilkunastu lat przepisów. Prace nad nimi będą kontynuowane przez najbliższe dwa lata. 

Czym jest IHR i jak wyglądało głosowanie nad poprawkami?

Międzynarodowe przepisy zdrowotne (IHR) wynegocjowane w 1968 roku i ostatni raz zmodyfikowane w 2005 roku określają prawa i obowiązki krajów w zakresie postępowania w sytuacjach kryzysowych. Należy do nich np. obowiązek zgłaszania zdarzeń dotyczących zdrowia publicznego. Ich celem jest zapobieganie rozprzestrzenianiu się chorób na świecie, a także wypracowanie odpowiednich procedur. 

W ostatnim czasie Stany Zjednoczone zaproponowały 13 poprawek do IHR. Ostatecznie na tegorocznym Światowym Zgromadzeniu Zdrowia zdecydowano się na wstępne przyjęcie tylko jednej zmiany, dot. modyfikacji art. 59 IHR. Zmiana ta pozwoli na wdrażanie nowych przepisów do IHR w szybszym tempie – w ciągu 12 miesięcy, a nie jak wcześniej, w ciągu 24 miesięcy. 

Grupa 47 krajów afrykańskich (czas nagrania 52:00) reprezentowana przez Mosesa Keetile’a z Botswany otwarcie sprzeciwiała się zmianom proponowanym przez Stany Zjednoczone do IHR. Zdaniem reprezentanta zmiany nie powinny być wprowadzane w tak szybkim tempie: „region afrykański podziela pogląd, że proces ten nie powinien być przyspieszony” – powiedział Moses Keetile we wtorek, 24 maja. Jego wypowiedzi na temat owych zmian można było posłuchać w czasie trzeciego posiedzenia komisji A. W czasie spotkań kilka innych krajów, takich jak Iran i Malezja, również zgłaszało swoje zastrzeżenia.

Skąd wzięły się doniesienia na temat 50 państw odrzucających traktat pandemiczny?

Ani w prasie, ani na stronie WHO nie znajdziemy informacji o tym, jakoby 50 państw odrzuciło traktat pandemiczny – ten cały czas pozostaje w fazie planowania. Niektóre kraje głośno krytykowały ideę traktatu i sprzeciwiały się jego obecnej formie, w tym m.in. Rosja, Chiny i Brazylia, co mogło wpłynąć na dołączenie ich do listy krajów, które „odrzuciły” pomysł. 

Nie można uznać, by lista przedstawiała kraje, które w sposób formalny odrzuciły traktat pandemiczny – to nadinterpretacja kilku różnych doniesień. Lista ponad 50 państw zawiera, m.in., 47 krajów afrykańskich, w których imieniu reprezentant Moses Keetile z Botswany w czasie 75. Światowego Zgromadzenia Zdrowia odrzucał poprawki do przepisów IHR (innych od traktatu). 

Poza afrykańskimi państwami lista zawiera także kraje, które deklarowały, że nie będą chciały podpisać traktatu pandemicznego, w tym m.in. wspomniane już Rosja, Chiny i Brazylia (to jedynie wstępna deklaracja, a nie prawnie wiążąca decyzja).

Traktat pandemiczny to nie to samo, co IHR

Traktat pandemiczny jest innym instrumentem niż międzynarodowe przepisy zdrowotne (IHR). Wbrew temu, co przekazują popularne teorie spiskowe, traktat pandemiczny nie jest planem przejęcia kontroli nad światem, ani próbą odebrania państwom członkowskim suwerenności. Celem inicjatywy jest opracowanie mechanizmów, które pozwolą na zapobieganie i przeciwdziałanie przyszłym pandemiom. 

Inicjowanie tego typu umów międzynarodowych przez WHO umożliwia art. 19 Konstytucji Światowej Organizacji Zdrowia, który pozwala WHO przyjmować traktaty i porozumienia w zakresie leżącym w kompetencjach tej organizacji. Zakres działalności WHO w kwestii tworzenia prawa ogranicza się do możliwości proponowania konwencji, układów i przepisów oraz zaleceń w odniesieniu do kwestii zdrowotnych na arenie międzynarodowej.