Edukacja 
Ekologia 
Energetyka 
Fact-checking 
Klimat 
Rosja 
UE 
Ukraina 
Wybory 
Skopiuj link
Drukuj
Udostępnij
9 min czytania
Obalamy fałszywe informacje pojawiające się w mediach społecznościowych oraz na portalach internetowych. Odwołując się do wiarygodnych źródeł, weryfikujemy najbardziej szkodliwe przykłady dezinformacji.
9 min czytania
Ukraińskie zboże zabija ptaki i zabije też Polaków? Wyjaśniamy
Martwe ptaki na torach kolejowych nie dowodzą szkodliwości zboża.
fot. Pexels / Modyfikacje: Demagog
Ukraińskie zboże zabija ptaki i zabije też Polaków? Wyjaśniamy
Martwe ptaki na torach kolejowych nie dowodzą szkodliwości zboża.
FAKE NEWS W PIGUŁCE
- Na Facebooku opublikowano film, w którym pokazano martwe gawrony leżące wokół torowiska kolejowego w Zamościu [czas nagrania 1:38]. W nagraniu poinformowano, że przyczyną śmierci ptaków było zboże techniczne z Ukrainy [czas nagrania 0:02], które zabije w przyszłości również i Polaków.
- Jak wskazał ornitolog Adam Zbyryt w komentarzu dla Demagoga, przyczyn śmierci gawronów widocznych w nagraniu może być wiele – od celowego otrucia, poprzez zatrucie spożywanym pokarmem (niekoniecznie ukraińskim zbożem), po ptasią grypę. Twierdzenie, że ptaki padły ze względu na zjedzone ukraińskie ziarno bez przeprowadzenia odpowiednich badań weterynaryjnych lub toksykologicznych, jest nieuzasadnione.
- Terminem „zboże techniczne” określa się ziarna nienadające się do wykorzystania jako produkt spożywczy, paszowy lub siewny (s. 4). Produkty wytworzone z takiego zboża nie mogą więc trafiać na stoły Polaków.
W internecie pojawia się coraz więcej niesprawdzonych informacji i teorii dotyczących produktów pochodzących z Ukrainy, co kilkukrotnie opisywaliśmy już na łamach Demagoga.
Tym razem, 20 lutego 2024 roku na facebookowym profilu Stany.blog.pl, pojawił się film, w którym poruszono kwestię zbóż transportowanych z Ukrainy. „Ukraińskie zboże ZABIJA…! Zabija polskie ptaki, zabija polskie rolnictwo i ZABIJE też polskich konsumentów!” [pisownia oryginalna] – czytamy w nagłówku posta. Na początku publikowanego filmu zawarto również informacje, że „tymi torami jeździ ukraińskie ziarno… tzw. »techniczne«…” [czas nagrania 0:02].
Autor nagrania pokazuje także ptaki przebywające w okolicy stacji kolejowej Zamość Starówka, z podpisem: „Ptaki mają darmową wyżerę z wypadającego z wagonów ukraińskiego ziarna” [czas nagrania 0:40]. W kolejnej części wskazuje na martwe ptaki leżące w pobliżu torów. „Ptaki kilka dni po tej wyżerce już nie żyją! A my KIEDY?” – napisano [czas nagrania 1:38].
Z kolei z opisu posta dowiadujemy się, że ptaki, które miały żerować na ukraińskim zbożu, padły, ponieważ zawiera ono pestycydy w ilościach niebezpiecznych dla zdrowia i życia ludzi. „U nas, w Unii Europejskiej owe pestycydy MUSZĄ spełniać normy chemiczne oraz normy ilościowe przy stosowaniu, a u »gierojów « można pryskać w DOWOLNYCH ilościach samym Sarinem, Agentem Orange czy innymi najbardziej toksycznymi i rakotwórczymi pestycydami!” [pisownia oryginalna] – napisano we wpisie.
Źródło: www.facebook.com
Post w krótkim czasie od publikacji zdobył ponad 2,8 tys. reakcji. Film odtworzono ponad 452 tys. razy. Wśród 850 komentarzy odnajdujemy liczne głosy osób, które uwierzyły w rzekomą szkodliwość transportowanego zboża. „Proszę zrobić sekcje tym ptakom.To są Gawrony je ciężko zatruć!!!,co to jest zatrute opryskiem zboże my mamy jeść!!!Ludzie obudzcie się, przestańcie być obojętni!!!” [pisownia oryginalna] – czytamy. W innym miejscu napisano: „Sanepid to umiał tylko gnębić rodaków w trakcie srajdemi”.
Omawiane nagranie opublikowano również na Instagramie i w serwisie YouTube, gdzie zebrało ponad 18 tys. wyświetleń i 230 komentarzy.
Jaka może być przyczyna śmierci ptaków?
W omawianym nagraniu autor informuje, że ptaki widoczne w filmie padły, ponieważ zjadły trujące ukraińskie zboże. Najpierw pokazuje żerujące zwierzęta, z podpisem „Ptaki mają darmową wyżerę z wypadającego z wagonów ukraińskiego ziarna” [czas nagrania 0:40]. Następnie wskazuje na martwe ptaki leżące w pobliżu torów. „Ptaki kilka dni po tej wyżerce już nie żyją! A my KIEDY?” – dodaje [czas nagrania 1:38].
Należy zaznaczyć, że przyczyna śmierci ptaków ukazanych w nagraniu nie jest znana. W dostępnych źródłach nie ma informacji o żadnych badaniach, które mogły wskazać, z jakiego powodu ptaki padły.
Ekspert komentuje doniesienia o śmierci ptaków
O komentarz w sprawie omawianego filmu poprosiliśmy Adama Zbyryta, ornitologa, zajmującego się badaniem i ochroną ptaków, a także popularyzacją wiedzy ornitologicznej.
Adam Zbyryt wskazał, że ptaki widoczne na filmie to gawrony. Są to zwierzęta wszystkożerne. W ich diecie występują owady, drobne bezkręgowce, zboża, pędy roślin, a nawet owoce. Dodał, że żerowanie krukowatych przy torowiskach to typowe zachowanie tego gatunku.
Ornitolog zaznaczył, że mało prawdopodobne jest, żeby ptaki zostały zabite przez przejeżdżające pociągi, gdyż gawrony sprawnie uciekają przed wszelkimi pojazdami i rzadko ulegają kolizjom. Poinformował również:
„To, co widać na filmie to resztki z załadunku, które nie odpadły w czasie jazdy, więc to, co spada na tory, to naprawdę minimalne ilości. To zapewne coś innego doprowadziło do ich śmierci. Może celowe otrucie, bo ludzie ich nie lubią (żerują za miastami w dzień), przypadkowe, bo często żerują na wysypiskach śmieci (też są badania z Polski o tym) lub ptasia grypa. Bez badań toksykologicznych lub weterynaryjnych mówienie, że ptaki umarły na skutek spożycia zatrutego zboża, jest po prostu nieuprawnione”.
Do czego wykorzystywane jest zboże techniczne?
Na początku omawianego materiału pojawia się informacja, że zboże, które miały jeść ptaki przebywające w pobliżu stacji kolejowej Zamość Starówka, jest „tzw. »techniczne«…” [czas nagrania 0:04]. Jednocześnie w opisie autor podaje, że ziarno to „Zabija polskie ptaki, zabija polskie rolnictwo i ZABIJE też polskich konsumentów!”.
Najwyższa Izba Kontroli (NIK) definiuje zboże i rzepak techniczny jako „towary rolno-spożywcze, które zostały zadeklarowane przez nadawcę lub przewoźnika przesyłki w zgłoszeniu celnym jako towar o przeznaczeniu technicznym, tj. nienadające się na cele spożywcze, paszowe lub siewne” (s. 4).
Krzysztof Gwiazda, prezes zarządu Polskiego Związku Pracodawców Przemysłu Zbożowo-Młynarskiego, w rozmowie z branżowym portalem portalspożywczy.pl wskazywał na możliwe zastosowania towarów technicznych:
„Zboża poza zastosowaniem paszowym i konsumpcyjnym wykorzystywane są do produkcji bioethanolu (głównie kukurydza) – choć tu w wyniku procesu technologicznego otrzymywany oprócz alkoholu jest tzw. DDGS, czyli materiał paszowy do skarmiania zwierząt. Mogę wyobrazić sobie także zastosowanie zbóż do produkcji materiałów opakowaniowych, klejów, past do polerowania, farb, a także w przemyśle kosmetycznym czy farmaceutycznym, ale zużycie na te cele jest marginalne”.
Zboża z Ukrainy są pełne zabójczych pestycydów?
W opisie posta podkreślono, że zboże z Ukrainy jest niebezpieczne dla zdrowia i życia, ponieważ użyto do jego produkcji pestycydów w nieograniczonej ilości: „U nas, w Unii Europejskiej owe pestycydy MUSZĄ spełniać normy chemiczne oraz normy ilościowe przy stosowaniu, a u »gierojów « można pryskać w DOWOLNYCH ilościach samym Sarinem, Agentem Orange czy innymi najbardziej toksycznymi i rakotwórczymi pestycydami!”. Kwestia ta wymaga wyjaśnienia.
Transporty zbóż z Ukrainy o przeznaczeniu spożywczym, paszowym czy siewnym muszą przejść kontrolę graniczną, a jednocześnie spełniać określone wymogi zdrowotne.
W przeszłości w mediach informowano o przypadkach wykrycia szkodliwych pestycydów w produktach sprowadzanych z Ukrainy. Nie oznacza to jednak, że do Polski trafiają transporty zawierające trujące substancje.
W oficjalnym rejestrze pestycydów i agrochemikaliów dopuszczonych do stosowania na Ukrainie nie ma ani sarinu, ani Agenta Orange. Oznacza to, że substancje te nie są stosowane jako pestycydy w ukraińskim przemyśle rolniczym.
Sarin to związek chemiczny stosowany jako bojowy środek trujący. Z kolei Agent Orange to mieszanka herbicydów będąca silnym defoliantem, czyli substancją niszczącą roślinność.
Agent Orange stosowany był przez Amerykanów w czasie wojny w Wietnamie. Spowodował nie tylko zniszczenie upraw, lecz także liczne choroby, poronienia u osób narażonych na jego działanie, jak i wady wrodzone nowo narodzonych dzieci.
Czy zboże techniczne podlega kontroli?
Zboża zakwalifikowane jako konsumpcyjne przy przekraczaniu granicy z Polską podlegają kontroli sanitarnej i muszą spełniać określone wymogi zdrowotne. Z kolei ziarno paszowe poddawane jest kontroli weterynaryjnej. Jednak i ono ma narzucone określone normy bezpieczeństwa.
W przypadku zbóż technicznych sytuacja wygląda inaczej. Jak czytamy na stronie NIK, zgodnie z przepisami regulującymi przeprowadzanie kontroli granicznych zadeklarowanie zboża na przeznaczenie techniczne „skutkowało odstąpieniem przez Inspekcje: Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Weterynaryjną, Sanitarną oraz Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych od przeprowadzenia granicznej kontroli”.
Nieprawidłowości wokół zboża technicznego
W 2023 roku – w związku ze stwierdzeniem przez organy kontrolujące przypadków naruszeń przepisów prawa związanych z importem zbóż – wszczęto postępowanie wyjaśniające.
W sierpniu 2023 roku Prokuratura Regionalna w Rzeszowie badająca łącznie 92 sprawy poinformowała o postawieniu zarzutów trzem osobom, które dopuściły się oszustw związanych ze sprowadzeniem i sprzedażą ziarna technicznego. Miało ono zostać przeznaczone do obrotu na rynku rolno-spożywczym. Jeden oskarżony usłyszał zarzuty sprzedaży polskiej spółce handlującej zbożem ponad 111 ton pszenicy i zatajenia faktu, że została ona sprowadzona do kraju jako techniczna.
W toku kontroli NIK dotyczącej działań organów państwa w zakresie importu i obrotu zboża i rzepaku z Ukrainy wykazano również, że organy Krajowej Administracji Skarbowej przeprowadziły w 2023 roku 11 spraw obejmujących przeznaczenie zboża technicznego z Ukrainy do celów innych niż zadeklarowane (s. 8–9). W związku z tym wszczęto 88 postępowań przygotowawczych i skierowano 16 zawiadomień do organów ścigania (s. 9).
Należy jednak pamiętać, że chociaż nieprawidłowości w zakresie wykorzystywania ziarna sprowadzanego z Ukrainy zdarzały się, to przeznaczenie zbóż technicznych do spożycia przez ludzi, na paszę czy do siewu nie jest zgodne z przepisami prawa. Oznacza to, że deklaracja autora omawianego nagrania, że techniczne ziarno „ZABIJE też polskich konsumentów!”, jest błędna.
Katastrofa w Bhopalu nie jest związana z ukraińskim zbożem
W końcowej części filmu pojawia się fragment mówiący o katastrofie w Bhopalu [czas nagrania 4:01].
W grudniu 1984 roku w zakładach chemicznych, zlokalizowanych w indyjskim mieście Bhopa i produkujących pestycydy, doszło do awarii. W jej wyniku do kadzi z toksycznym izocyjanianem metylu dostała się woda. Spowodowało to reakcję chemiczną, która rozszczelniła zbiornik, co poskutkowało uwolnieniem do atmosfery ok. 40 ton trującej substancji. Szacuje się, że w wyniku awarii zmarło ok. 20 tys. osób, a poszkodowanych zostało nawet pół miliona.
Wydarzenie to nie ma żadnego związku ze zbożem z Ukrainy i nie może być używane do udowodnienia, że widoczne w nagraniu ptaki padły w wyniku działania toksyn rzekomo pochodzących z ziaren.
Wspieraj niezależność!
Wpłać darowiznę i pomóż nam walczyć z dezinformacją, rosyjską propagandą i fake newsami.
*Jeśli znajdziesz błąd, zaznacz go i wciśnij Ctrl + Enter
POLECANE DLA CIEBIE
