Fake news w pigułce

Przynajmniej od sierpnia 2023 roku w mediach społecznościowych zaczęły krążyć fałszywe informacje dotyczące tego, że Unia Europejska rzekomo chce wprowadzić zakaz używania papieru toaletowego. Post opublikowany 30 sierpnia 2023 roku na Facebooku zawiera materiał stacji TVP3 Opole, w którym podano te nieprawdziwe twierdzenia. Obecnie dezinformujące przekazy na temat rzekomego zakazu są ponownie rozpowszechniane również na TikToku (1, 2, 3). 

„No to mamy »prze..ane«. Przygotujcie się na mistrzostwo w korzystaniu z bidetu! Powiedzcie *cześć* orzeźwiającemu i ekologicznemu doświadczeniu związanemu z perfekcyjnym czyszczeniem pupci. Pamiętajcie, że ćwiczenie czyni mistrza!” – czytamy w poście na Facebooku. 

Źródło: www.facebook.com

Podobne wpisy zawierające materiał stacji TVP3 Opole pojawiły się również na TikToku (1, 2, 3).

Źródło: www.tiktok.com

Wspomniane treści zdobyły dużą popularność zarówno na Facebooku, jak i na TikToku. Post na Facebooku wyświetlono ponad 720 tys. razy. Uzyskał on także 4,9 tys. reakcji. Na TikToku wpis skomentowało około 600 osób. 

Zakaz stosowania papieru toaletowego? Unia Europejska nie ma tego w planach

W materiale telewizji TVP3 Opole zawartym w poście na Facebooku i na TikToku (1, 2, 3) słyszymy następujące twierdzenie: „Otóż to niestety nie żart, Bruksela chce wprowadzić zakaz używania papieru toaletowego. Najpierw miałby zostać zastąpiony substytutem wytwarzanym ze słomy, a docelowo, całkowicie wycofany” [czas nagrania 0:08]. Zgodnie z treścią filmu zakaz ten ma wynikać z unijnego pakietu „Fit for 55” [czas nagrania 0:44]. 

Czego dotyczy pakiet „Fit for 55”?

Na stronie Rady Unii Europejskiej czytamy, że głównym założeniem pakietu „Fit for 55” jest zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych netto do 2030 roku o co najmniej 55 proc. Pakiet „Fit for 55” zakłada:

• reformę unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji,
• społeczny fundusz klimatyczny,
• mechanizm regulacji granicy węglowej,
• redukcję emisji przez państwa członkowskie,
• zmiany użytkowania gruntów i leśnictwa,
• nowe normy emisji CO₂ dla samochodów osobowych i dostawczych,
• ograniczenie emisji metanu w energetyce,
• bardziej zrównoważone paliwa lotnicze,
• paliwa zdekarbonizowane w żegludze,
• nowe przepisy dotyczące infrastruktury paliw alternatywnych,
• nowe regulacje na temat energii odnawialnej oraz efektywności energetycznej,
• bardziej energooszczędne budownictwo,
• nowe zasady dotyczące rynku wodoru i gazu dekarbonizowanego,
• opodatkowanie energii.

Unijne rozporządzenie ws. przeciwdziałania wylesianiu

Aby pomagać w redukcji emisji o co najmniej 55 proc. do 2030 roku, producenci papieru toaletowego muszą zagwarantować, że „ich produkty nie wykorzystują drewna pochodzącego z obszarów wylesionych”. Wymóg ten określa unijne rozporządzenie z dnia 31 maja 2023 roku ws. udostępniania na rynku unijnym i wywozu z Unii niektórych towarów i produktów związanych z wylesianiem i degradacją lasów. 

Rzecznik Komisji Europejskiej w e-mailu do Francuskiej Agencji Prasowej (AFP) dodał również, że „papier toaletowy rzeczywiście wchodzi w zakres rozporządzenia ws. przeciwdziałania wylesianiu. Produkty i surowce mogą być wprowadzane na rynek UE i eksportowane z niego tylko wtedy, gdy są wyprodukowane zgodnie z prawem i pochodzą z obszarów wolnych od wylesiania”.

W rozporządzeniu wymieniono siedem towarów, których produkcja i spożywanie najbardziej wpływają na wylesianie. Są to:

• olej palmowy (34,0 proc.), 
• soja (32,8 proc.), 
• drewno (8,6 proc.), 
• kakao (7,5 proc.), 
• kawa (7,0 proc.), 
• bydło (5,0 proc.),
• kauczuk (3,4 proc.).

W artykule 3 rozporządzenia znajdziemy informację, że jeśli produkty te otrzymano w wyniku wylesienia terenów, to „nie mogą być wprowadzane do obrotu ani udostępniane na rynku, ani z niego wywożone”.

Skąd pochodzi ten nieprawdziwy przekaz?

Jako źródło tych informacji w materiale TVP3 Opole powołano się m.in. na „europejskie media”, a konkretnie na tekst opublikowany w lipcu 2023 roku przez hiszpańską gazetę „El Economista” [czas nagrania 0:54]. 

„El Economista” w swoim tekście powołał się na inny artykuł udostępniony przez hiszpańską stronę „Libre Mercado”. W nim również nie pojawiają się żadne twierdzenia o wprowadzeniu zakazu stosowania papieru toaletowego. Jednak w tytule artykułu „Libre Mercado” znajduje się wprowadzające w błąd zdanie: „Bruksela naciska na wprowadzenie słomkowego papieru toaletowego”.

Na stronie Francuskiej Agencji Prasowej (AFP) czytamy, że pierwotnym źródłem tych fałszywych informacji może być rumuński portal „Mediafax”. 1 kwietnia 2023 roku – w prima aprilis – opublikował on artykuł, w którym podał dezinformujące komunikaty, jak np. to, że „papier toaletowy zostanie zakazany w UE do 2025 r., a japońskie toalety staną się obowiązkowe”. Tekst ten zdobył ponad 260 tys. wyświetleń. 

„Ekoterror brukselskich elit” i samochody elektryczne

W materiale stacji TVP3 Opole udostępnionym w poście na Facebooku i we wpisach na TikToku (1, 2, 3) pojawiają się takie określenia jak: „unijny ekoterror” [czas nagrania 2:53], „europejskość staje się zamordyzmem” [czas nagrania 2:31] czy „ekoterror brukselskich elit” [czas nagrania 3:19]. 

W wideo TVP3 Opole pojawia się również twierdzenie dotyczące samochodów elektrycznych. W materiale nawiązano do regulacji Unii Europejskiej na temat zakazu sprzedaży nowych samochodów emitujących dwutlenek węgla od 2035 roku. W nagraniu podkreślono, że będzie można kupić wyłącznie „horrendalnie drogie, nieefektywne, i jak pokazują coraz częstsze przypadki samozapłonów, niebezpieczne samochody elektryczne” [czas nagrania 2:53]. 

W naszych analizach (1, 2) opisywaliśmy już manipulacyjne przekazy dotyczące tego, że pojazdy elektryczne wybuchają częściej niż spalinowe. Przypadki zapalenia samochodów elektrycznych to pojedyncze zdarzenia. Zgodnie ze statystykami przekazanymi nam przez bryg. mgr. inż. Karola Kierzkowskiego, rzecznika prasowego Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej (KG PSP), w 2022 roku odnotowano siedem pożarów samochodów elektrycznych (liczba zarejestrowanych samochodów elektrycznych: 23 698), natomiast w przypadku pojazdów spalinowych doszło do 8 333 pożarów. 

Szwedzka firma wykorzystuje słomę do produkcji papieru toaletowego

Na stronie Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI), który m.in. wspiera działania na rzecz ochrony klimatu, znajdziemy informacje o „wspólnej inicjatywie na rzecz gospodarki o obiegu zamkniętym (JICE)”. Program ten zakłada „zapewnienie długoterminowego finansowania projektów, które przyspieszają przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym”. 

W sektorach takich jak rolnictwo, przemysł czy usługi do końca 2022 roku sfinansowano inicjatywy związane z gospodarką o obiegu zamkniętym o łącznej wartości 8,9 miliarda euro. Jedną z wymienionych wspieranych firm i projektów jest, jak czytamy: 

Szwedzkie przedsiębiorstwo Essity, jedna z największych firm na świecie produkująca chusteczki higieniczne, ogłosiła inwestycję „w zintegrowany zakład do produkcji masy celulozowej na bazie włókien alternatywnych z roślinnych produktów ubocznych rolnictwa”.