Analiza w pigułce

Niekiedy w czasie napięć lub sytuacji kryzysowych społeczeństwo poszukuje „kozła ofiarnego”, na którego może zrzucić winę za wszelkie niedogodności. Ofiarami najczęściej są osoby znajdujące się w mniejszości, np. uchodźcy.

Od momentu pełnoskalowej inwazji rosyjskiej na Ukrainę zdarzają się w Polsce sytuacje, kiedy „kozłami ofiarnymi” stają się uchodźcy z Ukrainy. Efektem tego jest powstawanie fałszywych informacji wymierzonych w osoby uciekające z terenów objętych wojną, co wielokrotnie poruszaliśmy na łamach Demagoga (1, 2, 3, 4,).

Również w opisywanej przez nas sytuacji na cel wzięto uchodźców z Ukrainy. O rzekomym nakazie powrotu do kraju obywateli z zachodnich terenów nieobjętych wojną poinformował mężczyzna na TikToku (film w chwili publikacji tej analizy jest już niedostępny). Według autora nowe prawo ma zacząć obowiązywać od 1 stycznia 2025 roku.

Nagranie wielokrotnie udostępniono na Facebooku (1, 2, 3, 4). W opisie jednego z wpisów stwierdzono [pisownia oryginalna]: „W końcu coś ruszyło z tymi Ukraińcami sam Ukrainiec mówi że od 2025 roku będą zmuszeni opuścić unię”.

Źródło: Facebook.com

W tiktokowym nagraniu autor wypowiedzi wzmacniał antyukraińską narrację słowami [pisownia oryginalna]: „to dobrze, bo w końcu zaczęli rozumieć, że przyjechali tu Banderowcy”. 

Jak wspominaliśmy w jednym z naszych artykułów, osoby szerzące dezinformację określają mianem „banderowców” wszystkich obywateli Ukrainy. Jest to więc przykład manipulacji językowej, gdyż słowo to nawiązuje do trudnego fragmentu wspólnej historii polsko-ukraińskiej i działalności Stephana Bandery. Zabieg ten ma na celu zwiększenie polaryzacji pomiędzy społeczeństwami oraz zniechęcenie do pomocy uchodźcom z Ukrainy. 

Unia Europejska nie planuje wysiedlać Ukraińców  

Na poziomie unijnym nie powstał żaden akt prawny, który zmuszałby mieszkańców zachodnich ziem Ukrainy do powrotu do kraju ze względu na brak działań wojennych w ich rodzinnych stronach.

Skierowaliśmy pytanie w tej sprawie także do Rady Unii Europejskiej. Również ta instytucja unijna zapewniła nas, że wsparcie dla obywateli Ukrainy zostało przedłużone. Wskazano nam także stosowny akt prawny, który precyzuje, komu należy się wsparcie. 

Tymczasowa ochrona dotyczy wszystkich Ukraińców

Jak już wspomniano wyżej, decyzja o przedłużeniu wsparcia dla obywateli Ukrainy do 4 marca 2026 roku zapadła na szczeblu unijnym 25 czerwca 2024 roku (art. 1). Wbrew temu, co mówi mężczyzna, wsparcie nie jest przewidziane tylko dla Ukraińców ze wschodniej części kraju.

Oznacza to, że Unia Europejska nie prowadzi zróżnicowania ze względu na teren, z którego pochodzi osoba potrzebująca pomocy. Ze wsparcia mogą korzystać także osoby pochodzące np. ze Lwowa. 

Uwaga na dezinformację wokół tematu uchodźców 

W internecie możemy łatwo natknąć się na fałszywe treści związane z uchodźcami. Osoby szerzące nieprawdziwe informacje na ich temat często dążą do wywołania u odbiorców skrajnie negatywnych emocji. Na łamach Demagoga opisywaliśmy już np. błędne doniesienia o tym, że Ukrainki dostaną większe zasiłki niż Polki, a osoby uciekające z kraju tak naprawdę są „przesiedleńcami”.

Z tego względu, w przypadku natrafienia w mediach społecznościowych na kontrowersyjny post, warto zachować szczególną ostrożność i poszukać informacji na dany temat w zaufanych, rzetelnych źródłach.