fake news w pigułce

Na swoim fanpage’u Bogdan Morkisz twierdzi, że zdjęcia wojennych zniszczeń i czołgu zostały wykonane kilkanaście lat temu w Czeczenii w miejscowości Grozny, a media wykorzystują je w odniesieniu do rosyjskiej inwazji w 2022 roku. Przekaz ten nie jest prawdziwy. 

Wbrew tym informacjom fotografie zostały wykonane w obecnej sytuacji, co każdy może sprawdzić samodzielnie przy użyciu ogólnodostępnych narzędzi.

Źródło: www.facebook.com

Zdjęcie bloku naprawdę przedstawia zniszczenia w Kijowie. Jak każdy może to sprawdzić sam?

W celu sprawdzenia tego, kiedy dokładnie powstało zdjęcie zniszczonego bloku i jaki jest jego prawdziwy kontekst, możemy rozpocząć od narzędzia Google Lens. 

Jeżeli wgramy do niego zdjęcie dołączone do wpisu Bogdana Morkisza otrzymamy kilka wskazówek dotyczących tego, gdzie ono się już pojawiało.

Źródło: www.lens.google.com

Wyszukiwania wskazują na fotografię zamieszczoną przez agencję AFP

Jedna z propozycji prowadzi do strony dailymail.co.uk, gdzie zamieszczono zdjęcie zniszczonego budynku w oryginalnym rozmiarze. Opis zdjęcia wskazuje, że przedstawia ono mężczyznę w wojskowym ubraniu podczas robienia zdjęć zniszczeniom bloku mieszkalnego w Kijowie dokonanym przez rosyjską rakietę.

Źródło: www.dailymail.co.uk

W lewym dolnym rogu zdjęcia znajdziemy informację, że zostało ono opublikowane przez agencję AFP. Autorką zdjęcia jest Genya Savilov, która w dniu zdarzenia była na miejscu. 

W serwisie Getty Images znajdziemy też podobne zdjęcia po wpisaniu frazy „apartment block in Kyiv”. Wykonano też kilka innych zdjęć tego budynku. Z opisów zdjęć dowiemy się, że wszystkie przedstawiające ten konkretny blok powstały 25 lutego 2022 roku.

Gdzie dokładnie zrobiono zdjęcie zniszczonego budynku? To na pewno Kijów!

Z lokalnej prasy dowiemy się, że 25 lutego trafiono w budynek w kijowskiej dzielnicy Pozniaky (ukr. Позняки). Blok możemy zobaczyć na kilku nagraniach dostępnych m.in. na YouTubie.

Budynek mieści się przy ulicy Ołeksandra Koszycia 7. Na swoim Twitterze pisał o tym Witalij Kłyczko – mer Kijowa. Sam budynek możemy znaleźć w serwisach mapowych (kształt budynku można porównać z zapisem z nagrań).

Gdzie i kiedy wykonano zdjęcie czołgu? Analogiczny sposób weryfikacji  wskazuje na przygotowania do inwazji

Zdjęcie czołgu także nie zostało wykonane w Czeczenii. W weryfikacji tego zdjęcia możemy skorzystać z analogicznych kroków jak powyżej, po odpowiednim skadrowaniu grafiki w Google Lens. Nie znajdziemy przykładu użycia zdjęcia w sieci przed lutym 2022 roku.

Wszystkie dostępne opisy wskazują, że autorem zdjęcia jest rosyjski fotograf Yuri Kochetkov, a zamieszczono je na stronie agencji fotograficznej EPA.

Zdjęcie miało zostać wykonane jeszcze przed inwazją, kiedy to wojska rosyjskie gromadziły się wzdłuż ukraińskich granic. Z opisu dowiemy się, że fotografia przedstawia, jak: „rosyjskie pojazdy opancerzone stoją na drodze w obwodzie rostowskim” 22 lutego 2022 roku.

Źródło: www.epa.eu

Podsumowanie

To nie pierwszy raz kiedy środowiska negujące powagę konfliktu w Ukrainie twierdzą, że media posługują się starymi fotografiami, by wzbudzić strach w odbiorcach. Tymczasem to właśnie te środowiska zmieniają kontekst i daty powstania zdjęć, zarzucając mediom manipulację w bezpodstawny sposób. W ten sposób – zaczynając od zwykłego zdjęcia – dochodzi do rozpowszechniania fałszywych teorii spiskowych na temat wojny i działania mediów.

W niektórych przypadkach duże media powielają zdjęcia publikowane w fałszywym kontekście, jednak nie stoją za tym „niecne interesy”. Najczęściej wynika to z pomyłki i wiary w to, że jeżeli wiele osób udostępniło pewną fotografię w sieci, to przypisywany jej kontekst jest właściwy, co okazuje się nieprawdą po głębszym przyjrzeniu się zdjęciu.