Krajowa Rada Sądownictwa do wymiany

W 2017 roku za rządów Prawa i Sprawiedliwości przyjęto nowelizację ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa. Wówczas to dodano do niej art. 9a, który rozszerzył prerogatywy Sejmu dotyczące wyboru członków KRS także na 15 sędziów. Tym samym sędziowie zostali pozbawieni możliwości wyboru swoich przedstawicieli do KRS. Więcej na ten temat dowiesz się z innej analizy.

Na problemy z obecnym kształtem KRS wskazywał m.in. polski Sąd Najwyższy oraz Trybunał Sprawiedliwości UE (1, 2, 3, 4). Krytyczne stanowisko przedstawił też Europejski Trybunał Praw Człowieka. Reforma wymiaru sprawiedliwości, a w tym KRS, jest wśród kamieni milowych na drodze do wypłacenia Polsce środków z Krajowego Planu Odbudowy.

Trwają prace nad projektem

Do Rządowego Centrum Legislacji na wniosek Ministra Sprawiedliwości wpłynął 12 stycznia 2024 roku projekt ustawy o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa. 

Tego samego dnia Adam Bodnar zaprezentował główne założenia projektu. Przede wszystkim członkowie-sędziowie KRS nie będą wybierani przez Sejm. Ta kompetencja powróci do samych sędziów, którzy wybiorą swoich przedstawicieli w bezpośrednich i tajnych wyborach.

[Aktualizacja 22.03.2024]

Projekt zmian w ustawie o Krajowej Radzie Sądownictwa

20 lutego do Sejmu wpłynął projekt nowelizacji Ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa (KRS). Nowelizacja zakłada, że posłowie stracą prawo wyboru 15 członków KRS, nadal jednak zasiadać będzie w niej 4 posłów i 2 senatorów (art. 9). Gdyby przepisy weszły w życie w obecnym brzmieniu, to sędziowie w wyborach bezpośrednich i tajnych (art. 11f) będą wybierać do KRS: 

• 1 sędziego Sądu Najwyższego
• 2 sędziów sądów apelacyjnych
• 3 sędziów sądów okręgowych
• 6 sędziów sądów rejonowych
• 1 sędziego sądu wojskowego
• 1 sędziego Naczelnego Sądu Administracyjnego
• 1 sędziego wojewódzkiego sądu administracyjnego.

Nowe przepisy zakładają, że dzień po ogłoszeniu wyborów prace rozpoczną nowo wybrani członkowie, a poprzedni tego samego dnia zakończą swoją pracę (art. 11f ust. 4).

Za wybory sędziów ma odpowiadać Państwowa Komisja Wyborcza

Za zorganizowanie wyborów do KRS odpowiadać miałaby Państwowa Komisja Wyborcza. Według planów termin wyborów musiałby zostać podany najpóźniej na 4 miesiące przed zakończeniem wspólnej kadencji sędziów (art. 11g). Głosowanie na nowych członków (sędziów) KRS miałyby odbyć się najpóźniej na miesiąc przed zakończeniem poprzedniej kadencji.

Zgodnie z założeniami projektu ustawy prawo do zgłaszania kandydatów przysługiwałoby jedynie sędziom. Aby zgłosić swojego kandydata, wymagana byłaby grupa (art. 11i):

• 10 sędziów w przypadku: sędziego Sądu Najwyższego, sędziów sądów apelacyjnych, sędziego sądu wojskowego, sędziego Naczelnego Sądu Administracyjnego, sędziego wojewódzkiego sądu administracyjnego 
• 25 sędziów w przypadku sędziów sądu okręgowego
• 40 sędziów w przypadku sędziów sądu rejonowego 

O co chodzi z sędziami „dublerami”?

Pojęcie sędziów „dublerów” pojawia się w niektórych mediach i w ustach polityków w kontekście Trybunału Konstytucyjnego. Chodzi o spór o skład TK zapoczątkowany w 2015 roku wyborem pięciu sędziów przez odchodzącą sejmową większość PO-PSL.

Według orzeczenia TK dwóch z pięciu sędziów Sejm wyłonił nieprawidłowo. Jednak na ich miejsce nowa większość sejmowa (Zjednoczonej Prawicy) powołała nie dwóch, lecz pięciu sędziów. Dlatego trzech z nich zaczęto nazywać „dublerami”.

Więcej o tej sprawie przeczytasz w jednej z naszych analiz.

Rząd chce także zmian w Trybunale Konstytucyjnym

Nowy rząd dąży także do zmian w funkcjonowaniu Trybunału Konstytucyjnego (TK). 6 marca Sejm przyjął poselski projekt uchwały w tej sprawie. 

W uchwale możemy przeczytać, że liczne zmiany TK uniemożliwiły funkcjonowanie tej instytucji zgodnie  z konstytucją, w związku z czym obecny stan prawny wymaga ponownego stworzenia Trybunału.

Pod koniec uchwały znajdujemy apel o rezygnację sędziów TK i przyłączenie się „do demokratycznych przemian”. 

KRS i TK działają według starych zasad

Projekt nowelizacji ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa nie został jeszcze uchwalony przez Sejm. Z kolei uchwała Sejmu o Trybunale Konstytucyjnym nie jest źródłem powszechnie obowiązującego prawa (art. 87 Konstytucji).

W tej sytuacji oceniamy, że obietnica jeszcze nie została zrealizowana.