Obywatelski projekt wraca po wyborach

7 marca 2023 roku do Sejmu wpłynął obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy o rencie socjalnej. Pełnomocnikiem komitetu tej utworzonej w 2022 roku inicjatywy jest Iwona Hartwich. To posłanka Sejmu ubiegłej i obecnej kadencji, liderka protestów osób niepełnosprawnych w Sejmie z lat 2014 i 2018.

W Sejmie IX kadencji projekt przeszedł tylko I czytanie, po czym pozostał w sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny. Ponieważ inicjatywy obywatelskie nie są objęte zasadą dyskontynuacji, Sejm mógł do niego wrócić po wyborach. 

Czym jest renta socjalna?

Zgodnie z ustawą o rencie socjalnej jest to świadczenie przysługujące osobom pełnoletnim całkowicie niezdolnym do pracy z powodu niepełnosprawności (art. 4).

Wysokość renty socjalnej wynosi 100 proc. kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (art. 6). Jak ustalono w ustawie o emeryturach i rentach wynosi ona 1588,44 zł miesięcznie (art. 85 ust 1 pkt 1).

Renta socjalna przysługuje jedynie tym osobom, które nie pobierają m.in. emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy. Z jej pobierania wykluczone są także osoby posiadające nieruchomość rolną przekraczającą 5 ha (art. 7).

Co zakłada projekt zmian w rencie socjalnej?

Obywatelski projekt zakłada zrównanie renty socjalnej z minimalnym wynagrodzeniem za pracę (art. 1 pkt 1). Obecnie, zgodnie z rozporządzeniem o płacy minimalnej, wynosi ona 4300 zł, a od 2025 roku ma wzrosnąć do 4666 zł.

Ponadto według projektu większe pieniądze miały dostać osoby, którym przysługuje jednocześnie renta socjalna i rodzinna. Wcześniej w takiej sytuacji rentę socjalną obniżało się (art. 9 ust. 1) do takiego poziomu, by wraz z rentą rodzinną nie przekraczała 200 proc. najniższej renty z tytułu niezdolności do pracy (3561,92 zł). Próg ten wzrosnąć ma do 300 proc. (5342,88 zł).

Renta rodzinna to świadczenie przysługujące rodzinie po śmierci osoby uprawnionej do pobierania emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy (art. 65 ustawy o emeryturach i rentach). Przysługuje ona m.in. całkowicie niezdolnym do pracy dzieciom osoby zmarłej (art. 68 ust. 1 pkt 3). Jej minimalna kwota to 1780,96 zł.

Ustawa zdobyła poparcie rządu

Zmiany przewidziane przez ten projekt popiera rząd. 25 stycznia w Sejmie premier Donald Tusk, po ponownym przedstawieniu projektu przez Iwonę Hartwich, powiedział: – […] będziemy pilnie i ciężko pracować nad tym, żeby ta ustawa, na którą czekaliście, jak najszybciej stała się faktem.

27 września 2024 roku ustawę przyjął Sejm – za ustawą nie głosowali tylko posłowie Konfederacji. 29 października podpisał ją Prezydent. Wejdzie ona w życie od 2025 roku.

Ustawa po zmianach nie zrównuje renty z płacą minimalną

W ostatecznej wersji ustawy nie znajdziemy proponowanego przez obywateli przepisu w prosty sposób określającego wysokość renty socjalnej jako 100 proc. minimalnego wynagrodzenia. Zamiast tego do renty socjalnej wypłacany ma być corocznie waloryzowany dodatek w wysokości 2520 zł (art. 1 ust. 3). Łącznie renta wyniesie więc 4300 zł – tyle, co płaca minimalna obecnie, ale mniej o 366 zł niż od 2025 roku.

Co więcej, dodatku nie otrzymają wszystkie osoby całkowicie niezdolne do pracy, a tylko te niezdolne samodzielnej egzystencji (art. 1 ust. 3).

To nie wszystko – w przyjętej ustawie nie wykluczono nowego dodatku z kwoty obliczanej przy ustalaniu, czy osobie niezdolnej do samodzielnej egzystencji przysługuje świadczenie uzupełniające. To maksymalnie 500 zł, które można było otrzymać, gdy kwoty innych świadczeń nie przekraczały  2419,33 zł. Tak więc, jak tłumaczy dr n. pr. Tomasz Lasocki, osoby które otrzymają dodatek 2500 zł, a pobierały wcześniej świadczenie uzupełniające w wysokości do 500 zł, stracą owe 500 zł. 

Podsumowanie

Koalicja Obywatelska obiecała w 100 konkretach, że „złoży gotowy projekt ustawy” o podwyższeniu renty socjalnej. Żadnego projektu jednak nie trzeba było składać – był on w Sejmie od marca 2023 roku i jak każdy projekt obywatelski przeszedł na kolejną kadencję.

Trzeba jednak zauważyć, że samo dopuszczenie tego projektu do I czytania wymagało zgody obecnie rządzących. Zgodnie z art. 173 ust 2 regulaminu Sejmu porządek dzienny posiedzenia ustala Marszałek tej izby. Wpisanie projektu do porządku dziennego wymagało więc zgody Szymona Hołowni. 

Ostatecznie przyjęta ustawa odbiega jednak od treści obietnicy. Ustawa miała podwyższać rentę socjalną do wysokości minimalnego wynagrodzenia. W rzeczywistości podniesie ją tylko dla niektórych osób niezdolnych do pracy i to do poziomu który w 2025 roku będzie już niższy niż minimalne wynagrodzenie. Na dodatek dla niektóre osoby mogą stracić przez ten dodatek inne świadczenie. Dlatego tę obietnicę ostatecznie uznajemy za niezrealizowaną.

Wspieraj niezależność!

Wpłać darowiznę i pomóż nam walczyć z dezinformacją, rosyjską propagandą i fake newsami.

Wpłacam