Zgodnie z definicją ministerstwa spraw zagranicznych, dyplomacja ekonomiczna to szereg działań podejmowanych przez państwo mające na celu tworzenie pozytywnego wizerunku polskiej gospodarki w innych krajach, czego konsekwencją ma być zwiększenie udziału polskich przedsiębiorców na rynkach zagranicznych.

Obietnica reorganizacji polskiej dyplomacji ekonomicznej pojawiła się w programie Prawa i Sprawiedliwości w 2014 roku. Organem odpowiedzialnym za realizację tej obietnicy miała zostać Polska Agencja Handlu i Inwestycji (funkcjonująca wówczas jako Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych), której zadaniami miały być promocja polskiej gospodarki na świecie, wspieranie polskich firm na rynkach zagranicznych, promocja polskiego rynku kapitałowego oraz przyciąganie inwestorów zagranicznych.

Temat dyplomacji ekonomicznej nie po raz pierwszy pojawia się na liście obietnic Prawa i Sprawiedliwości, ponieważ już w 2006 roku ówczesny minister spraw zagranicznych Stefan Meller w swoim exposé zapowiedział utworzenie profesjonalnej dyplomacji ekonomicznej.

7 lutego 2006 roku Stefan Meller oraz ówczesny minister gospodarki Grzegorz Woźniak podpisali porozumienie ws. Utworzenia dyplomacji ekonomicznej, w wyniku którego w polskich placówkach dyplomatycznych i konsularnych w miejsce dotychczasowych Wydziałów Ekonomiczno-Handlowych (WEH) miały powstać Wydziały Ekonomiczne, które podlegać miały MSZ, oraz Wydziały Pro- mocji Handlu i Inwestycji (WPHI) podlegające Ministerstwu Gospodarki. Do stycznia 2007 roku w polskich placówkach dyplomatycznych utworzono 99 wydziałów ekonomicznych oraz 45 WPHI.

Ocena działalności polskiej dyplomacji w zakresie promocji polskich firm na świecie była w dużej mierze negatywna. W ogólnej ocenie promocji gospodarczej Polski przeprowadzonej przez Najwyższą Izbę Kontroli, zwrócono uwagę na brak spójnej współpracy oraz brak koordynacji działań MSZ i min. gospodarki przy promocji polskiej gospodarki na świecie. Oceniając działalność Wydziałów Promocji Handlu i Inwestycji NIK stwierdził, że nie odpowiadały one potrzebom polskich firm.

Postulat usprawnienia polskiej dyplomacji ekonomicznej pojawił się w Planie na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, przyjętym przez rząd w lutym 2016 roku oraz w Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju z 2017 roku. Zapowiedziano w niej powstanie Polskiej Agencji Inwestycji i Handlu, która miała być odpowiedzialna za wsparcie i doradztwo w zakresie eksportu, inwestycji i ekspansji na rynki zagraniczne. Jej zagraniczne biura miały zastąpić Wydziały Promocji Handlu i Inwestycji, które działały w placówkach dyplomatycznych i konsularnych.

2 czerwca 2017 roku do Sejmu wpłynął rządowy projekt ustawy o wykonywaniu zadań z zakresu promocji polskiej gospodarki przez Polską Agencję Inwestycji i Handlu Spółka Akcyjna.

Jako cel wprowadzenia ustawy wymieniono skupienie zadań proeksportowych i proinwestycyjnych w jednej instytucji, oraz zastąpienie nieefektywnie działających wydziałów promocji handlu i inwestycji. Jako słabość dotychczasowej dyplomacji ekonomicznej wymieniono brak profesjonalnego podmiotu, do którego mogliby zwrócić się przedsiębiorcy z prośbą o wsparcie przy ekspansji na rynki zagraniczne, oraz fakt, że większość wydziałów promocji handlu i inwestycji działało w Europie, podczas gdy polski rząd ma na celu ekspansję polskich firm na rynki pozaeuropejskie.

Głosowanie nad projektem ustawy obyło się 7 lipca 2017 roku. 301 posłów (w tym wszyscy obecni posłowie PiS) głosowało za, 131 było przeciw (w tym 17 posłów PO), a 8 wstrzymało się od głosu. Prezydent Andrzej Duda podpisał ustawę 24 lipca 2017 roku.

Polska Agencja Inwestycji i Handlu działa w Polsce oraz poprzez Zagraniczne Biura Handlowe, które zastąpiły wydziały promocji handlu i inwestycji. Obecnie istnieje 70 takich biur.

Spadek o 44% bezpośrednich inwestycji zagranicznych

Ostatnie dane na temat inwestycji zagranicznych w Polsce pochodzą z 2017 roku i zostały opublikowane przez Narodowy Bank Polski. Według nich, wpływ netto bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) do Polski wyniósł 34,7 mld złotych, co stanowiło spadek o 44% w porównaniu do roku 2016. Sama Agencja podała, że w 2018 roku obsłużyła 71 projektów BIZ na kwotę 2,13 mld euro. Jeżeli chodzi o polskie inwestycje za granicą, NBP podało, że w 2017 roku ich wartość transakcji z tytułu tych inwestycji wyniosła 10,4 mld złotych, podczas gdy w roku 2016 było to 45,7 mld. Dla porównania, w 2015 roku, wpływ netto bezpośrednich BIZ wyniósł 50,8 mld złotych, wartość polskich inwestycji za granicą wyniosła 12,1 mld zł.