Szeroko zakrojona, systemowa reforma wymiaru sprawiedliwości była jedną z obietnic Prawa i Sprawiedliwości zawartą w programie partii z 2014 roku. PiS zapowiadało, że “wiele jej działań będzie nastawionych na zdecydowane skrócenie czasu trwania postępowań sądowych”. W związku z zapowiadanymi przez rząd reformami wymiaru sprawiedliwości, w lutym 2017 r. Centrum Badań Opinii Społecznej przeprowadziło badanie “Społeczne oceny wymiaru sprawiedliwości”. W sumie 36% badanych pozytywnie oceniało pracę sądów, a 51% – negatywnie. Spośród listy najistotniejszych problemów, które dotyczą polskiego wymiaru sprawiedliwości, najwięcej, bo aż 48% badanych, wskazało przewlekłość postępowań sądowych. W trakcie wprowadzania reform, we wrześniu 2017 r., CBOS opublikował komunikat badań “Krajobraz po wetach”. W tym czasie 81% badanych opowiedziało się za potrzebą reformy sądownictwa w Polsce, a 10% była jej przeciwna.

Pierwsze zmiany w funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości, jakie wprowadził rząd Zjednoczonej Prawicy, pojawiły już w 2016 r., czyli przed przeprowadzeniem badań. Znaczące reformy dotyczyły m.in. Kodeksu postępowania karnego:

• 11 marca 2016 r. uchwalono nowelizację KPK oraz niektórych innych ustaw. Przywrócono wtedy kontrolę merytoryczną aktu oskarżenia – sąd uzyskał możliwość przekazania sprawy pro- kuratorowi w celu uzupełnienia akt sprawy, wskazując kierunek uzupełnienia oraz odpowiednie czynności. Zmieniono także kwestię obowiązku udziału oskarżyciela publicznego – jego niestawiennictwo na rozprawie nie hamuje jej toku. Pojawiła się możliwość wysłania listu gończego przez internet.
• 10 stycznia 2018 r. uchwalono kolejną nowelizację Jej celem było wykonanie prawa Unii Europejskiej, które zapewnić miało skuteczny system wzajemnej pomocy prawnej w sprawach karnych pomiędzy państwami członkowskimi UE w zakresie czynności dowodowych. Skrócenie czasu postępowania miało zatem nastąpić także dzięki lepszej współpracy między sądami państw UE.
• 19 lipca 2019 Sejm uchwalił następną nowelizację KPK. Projekt ten dotyczy m.in. usprawnienia postępowania karnego, poprzez rezygnację z tzw. „formalizmu procesowego”, wprowadzenie ułatwień dla uczestników postępowania i mechanizmów zapobiegających obstrukcji procesowej stron. Zmiany w niej wprowadzone nie jeszcze weszły w pełni w życie.

Kompleksowej nowelizacji, przewidującej usprawnienie i uproszczenie postępowań przed sądami, poddano także Kodeks postępowania cywilnego w ramach ustawy z 4 lipca 2019 r. Wyraźne skrócenie czasu postępowań sądowych ma zapewnić instytucja planu rozprawy, ustalanego przez strony razem z sędzią. Niestawiennictwo stron, według najnowszych zmian, ma prowadzić do umorzenia postępowania lub wydania wyroku zaocznego. Skutkiem tych zmian sprawy cywilne mają być rozstrzygane na jednym posiedzeniu, lub na kilku w krótkich odstępach czasu. W czerwcu 2019 r. Wydział Statystycznej Informacji Zarządczej Ministerstwa Sprawiedliwości opublikował statystyki, pokazujące średni czas trwania postępowań sądowych. Przedstawiono wyniki z lat 2011-2018. Ogółem średni czas postępowania sądowego wynosił:

• w 2011 : 4,1 miesiąca,
• w 2012 : 4,2 miesiąca,
• w 2013 : 4,1 miesiąca,
• w 2014 : 4,6 miesiąca,
• w 2015 : 4,2 miesiąca,
• w 2016 : 4,7 miesiąca,
• w 2017 : 5,5 miesiąca,
• w 2018 : 5,4 miesiąca.

W trakcie rządów PiS, średni czas postępowania wzrósł więc o 1,2 miesiąca. W sądach okręgowych średni czas trwania postępowa- niasądowegowzrósłz7miesięcyw2011r.do8,4miesiąca w 2015 r., po czym minimalnie spadł do 8,2 miesiąca w 2018 r. W przypadku kategorii spraw rozstrzyganych w tych sądach średni czas trwania postępowania wy- nosił w miesiącach: w sprawach cywilnych:

• w 2011 6,8 miesiąca,
• w 2015 7,7 miesiąca,
• w 2018 7,8 miesiąca, w sprawach karnych:
• w 2011 9,3 miesiąca,
• w 2015 10,3 miesiąca,

–w 2018 r. 7,7 miesiąca, w sprawach z zakresu ubezpieczeń i prawa pracy:

• w 2011 7,7 miesiąca,
• w 2015 9,2 miesiąca,
• w 2018 8,9 miesiąca, w sprawach gospodarczych:
• w 2011 6 miesięcy,
• w 2015 9 miesięcy,
• w 2018 9 miesięcy.

W sądach rejonowych średni czas trwania po- stępowania sądowego wzrósł z 3,9 miesiąca w 2011 r. do 4 miesięcy w 2015 r. i następnie do 5,2 miesiąca w 2018 r. W przypadku kategorii spraw rozstrzyganych w tych sądach średni czas trwania postępowania wynosił w miesiącach: w sprawach cywilnych:

• w 2011 4,1 miesiąca,
• w 2015 4 miesiące,
• w 2018 r. 5,5 miesiąca, w sprawach karnych:
• w 2011 3,3 miesiąca,
• w 2015 3,5 miesiąca,

–w 2018 r. 3,4 miesiąca, w sprawach z zakresu ubezpieczeń i prawa pracy:

• w 2011 5,8 miesiąca,
• w 2015 7,6 miesiąca,
• w 2018 6,2 miesiąca, w sprawach rodzinnych:
• w 2011 3,6 miesięcy,
• w 2015 4,6 miesiąca,
• w 2018 r. 4,7 miesiąca w sprawach gospodarczych:
• w 2011 3,6 miesiąca,
• w 2015 4,5 miesiąca,
• w 2018 r. 6,7 miesiąca, w sprawach upadłościowych:
• w 2011 7,5 miesiąca,
• w 2015 6,4 miesiąca,
• w 2018 8,4 miesiąca.