Andrzej Duda wygłaszał tę obietnicę dwukrotnie na konwencjach programowych w lutym 2015 roku. W obu przypadkach obiecywał wprowadzenie ustawy, która zablokuje możliwość kupna ziemi przez cudzoziemców i nie pozwoli na uwolnienie obrotu gruntami. Raz obiecywał, że taką ustawę wprowadzi, a drugi raz, że zrobi to dopiero, gdy nie wprowadzi jej rząd. W naszej analizie ocenimy, czy ustawa w takim kształcie rzeczywiście weszła w życie.

W programie Prawa i Sprawiedliwości z 2014 roku znajduje się rozdział zatytułowany „Ochrona ziemi – polska ziemia dla polskich rolników”. Można w nim przeczytać, że „Od 1 maja 2016 roku obywatele UE praktycznie bez ograniczeń będą mogli nabywać polską ziemię rolną i grozi nam masowy wykup polskiej ziemi, zagrażający podstawom polskiej własności.” Propozycją programową PiS było uchwalenie takiej ustawy, która zapewni możliwość kupna ziemi tylko i wyłącznie polskim rolnikom – takim, którzy na tej ziemi pracują i dla których praca ta jest istotnym źródłem utrzymania.

O postulacie mówiła również Beata Szydło podczas swojego exposé. Miał on być zrealizowany w ciągu pierwszych 100 dni nowego rządu. Szczegółowa analiza realizacji tej obietnicy znajduje się tutaj.

Od 1 maja 2016 roku zniesione zostały ograniczenia w zakresie możliwości kupna ziemi przez cudzoziemców nałożone na obywateli Unii Europejskiej w związku ze wstąpieniem Polski do Wspólnoty. Do tego momentu zakup wymagał zezwolenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Zmiany

Po uwzględnieniu poprawek Senatu Sejm VII kadencji 5 sierpnia 2015 roku uchwalił nową ustawę o kształtowaniu ustroju rolnego (projekt złożony przez posłów Polskiego Stronnictwa Ludowego). Wprowadziła ona mechanizmy ochronne m.in. w postaci ograniczenia zdolności podziału gospodarstw rolnych (wymagana zgoda dyrektora oddziału Agencji Nieruchomości Rolnych), ale także nadmiernej koncentracji gruntów. Dodatkowo rozszerzyła krąg podmiotów z przysługującym prawem pierwokupu ziemi o rolnika indywidualnego będącego właścicielem sąsiedniej do zbywanej nieruchomości i sam zakres tego prawa przysługujący ANR. Ustawa została niemal jednogłośnie uchwalona przez izbę, w tym przez posłów Prawa i Sprawiedliwości. Prezydent Andrzej Duda podpisał ją 27 sierpnia 2015 roku. Przepisy miały wejść w życie 1 stycznia 2016 roku, jednak termin ten został przesunięty przez Sejm nowej kadencji na 1 maja 2016 roku, a ostatnia ustawa opisana w kolejnym akapicie uchyliła ustawę z 5 sierpnia 2015 roku.

Nowa ustawa

Rządowy projekt ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw wpłynął do Sejmu 4 marca 2016 roku. Prace nad nim trwały w Sejmie przez cały miesiąc, a 31 marca projekt został przyjęty głosami PiS i 2 posłów niezależnych. 14 kwietnia Senat zgłosił poprawki, a jeszcze tego samego dnia Sejm je przyjął, po czym Marszałek przekazał ustawę Prezydentowi. 26 kwietnia Andrzej Duda podpisał ustawę, która zaczęła obowiązywać 30 kwietnia 2016 roku.

Głównym założeniem nowych przepisów było wstrzymanie na 5 lat od wejścia aktu w życie sprzedaży nieruchomości wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa (z wyjątkami). Uznano także, że nabywcami nieruchomości rolnych będą mogli być rolnicy indywidualni, ale również osoby bliskie sprzedającemu, jednostki samorządu terytorialnego, Skarb Państwa oraz kościoły i związki wyznaniowe. Prezes Agencji Nieruchomości Rolnych (więc już nie Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji) może jednak wydawać zgody na sprzedaż nieruchomości podmiotom innym niż wymienione. Po zakupie ziemi nabywca będzie musiał ją przez 10 lat prowadzić oraz nie będzie mógł jej zbyć ani wydzierżawić. Zgodę na przedwczesną sprzedaż w wyjątkowych przypadkach będzie wydawał sąd. Przepisom tym nie podlegają grunty do 0,3 ha.

Podsumowanie

30 kwietnia 2016 roku, a więc przed upływem okresu ochronnego dla obrotu polską ziemią, zostały wprowadzone przepisy, które ograniczają obrót ziemią do rolników indywidualnych i enumeratywnie wyliczonych podmiotów. W związku z powyższym obietnicę uznajemy za zrealizowaną.

Zgodnie z danymi Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w poszczególnych latach cudzoziemcy nabywali ziemię rolną o następującej powierzchni:

• 2016 rok – 496,08 ha,
• 2017 rok – 962,48 ha,
• 2018 rok – 617,37 ha,
• 2019 rok – 972,41 ha.