Afrykański pomór świń (African Swine Fever – ASF) to szybko szerząca się, zakaźna choroba wirusowa, na którą podatne są świnie domowe, świniodziki oraz dziki. Zakażenie przebiega powoli i obejmuje zwykle znaczny odsetek zwierząt w stadzie, przy czym śmiertelność zwierząt sięga nawet 100%. Ludzie nie są wrażliwi na zakażenie wirusem ASF, w związku z czym choroba ta nie stwarza zagrożenia dla ich zdrowia lub życia.

Walka z afrykańskim pomorem świń stanowiła jedną z kluczowych obietnic z exposé premiera Mateusza Morawieckiego w zakresie rolnictwa:

“Afrykański pomór świń to ogromne zagrożenie dla hodowli trzody chlewnej. Ta choroba, idąca od wschodu, która pustoszy Europę Środkową, przekroczyła już linię Wisły. Dlatego będziemy wzmacniać, wdrażać takie środki, aby ograniczyć jej rozprzestrzenianie się, aby ją zwalczyć”. Ponieważ premier położył nacisk na konkretne efekty dotyczące ograniczenia występowania ASF na obszarze Polski, weryfikacji poddany zostanie nie tylko zakres działań podejmowanych przez rząd, lecz także ostateczne ich rezultaty. Walkę z ASF można podzielić na trzy główne kierunki działań: monitoring, zwalczanie i bioasekurację.

Szczegółowy zakres działań podejmowanych w zakresie zwalczania ASF reguluje wielokrotnie nowelizowane (ostatnio – 31 lipca 2019 r.) Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 6 maja 2015 r. w sprawie środków podejmowanych w związku z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń, a także, w wymiarze bardziej ogólnym, Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt.

Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi przyjął 24 stycznia 2018 roku Rozporządzenie w sprawie  wprowadzenia  „Programu  mającego  na  celu  wczesne  wykrycie  zakażeń  wiru- sem wywołującym afrykański pomór świń i poszerzenie wiedzy na temat tej choroby oraz jej zwalczanie”. Jest on kontynuowany do końca 2019 r. na podstawie Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 20 marca 2019 r. Działania podejmowane na podstawie tego programu obejmują:

• redukcję populacji dzików prowadzoną zarówno przez polowania, jak i odstrzał sanitarny;
• skierowane na zwiększenie udziału samic dzika w obniżaniu populacji tego gatunku zwierząt;
• wprowadzenie zakazu karmienia dzików.

Szacowane koszty realizacji programu w roku 2019 mają wynieść około 40 mln zł.

Ogłoszona w styczniu 2019 r. zapowiedź wielkopowierzchniowych polowań dzików wywołała sprzeciw organizacji ekologicznych. Greenpeace ostrzegał przed „wybiciem prawie wszystkich polskich dzików”. Zarząd PZŁ w swoim późniejszym oświadczeniu sugerował jednak, że skoordynowane działania w styczniu nie wyjdą poza przyjęty plan. Ostatecznie, odstrzelono wówczas jedynie 918 dzików.

1 marca 2018 roku weszły w życie nowe przepisy dotyczące obowiązkowej bioasekuracji w gospodarstwach. Przestrzegania zasad bioasekuracji monitorują służby weterynaryjne, które w okresie od 1 marca 2018 r. do 30 czerwca 2019 r. skontrolowały 107 313 gospodarstw utrzymujących świnie.

Zgodnie z danymi Inspekcji Weterynaryjnej, koszty „Programu mającego na celu wczesne wykrycie zakażeń wiru- sem wywołującym afrykański pomór świń i poszerzenie wiedzy na temat tej choroby oraz jej zwalczanie” wyniosły w 2018 roku 77 mln zł.

Ze środków Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa na walkę z ASF w 2018 r. wydatkowane zostały następujące środki na:

1. pomoc finansową w ramach rekompensaty za nieprzerwane nieutrzymywanie w gospodarstwie świń objętych programem bioasekuracji – 3,7 mln zł,
2. refundację wydatków poniesionych przez producentów świń na bioasekurację – 24,4 mln zł,
3. pomoc finansową dla producentów świń na wyrównywanie kwoty dochodu w związku ze zwalczaniem ASF – 54,5 mln zł,
4. pomoc w formie nieoprocentowanej pożyczki na sfinansowanie zobowiązań cywilno-prawnych dla producentów świń, którzy utrzymywali świnie na obszarach ASF – 63,1 mln zł.

Jak do tej pory, w samym tylko 2019 roku wyznaczone zostały 44 nowe ogniska ASF wśród świń (stan na 26.08). W 2019 roku odnotowano także 1507 przypadków ASF wśród dzików (stan na 20.08). Mimo podjętych działań, w 2019 roku w dalszym ciągu odnotowywane są przypadki ASF za linią Wisły. Ze szczegółowymi informacjami na temat zasięgu występowania ASF w Polsce można zapoznać się dzięki interaktywnej mapie przygotowanej przez Główny Inspektorat Weterynarii.

Działania podjęte przez rząd Mateusza Morawieckiego nie poskutkowały, jak dotąd, ograniczeniem epidemii ASF. W szczególności, nie doprowadziły one do ograniczenia zasięgu terytorialnego występowania tej choroby, co obiecywał w swoim exposé premier. Odnotowywane są bowiem kolejne przypadki ASF na terenach za linią Wisły. Dlatego też obietnicę tę uznajemy za niezrealizowaną.