Aktualnie obowiązujące prawo regulujące obowiązek szkolny to wielokrotnie nowelizowana ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 roku.

Geneza obietnicy

Kwestie dotyczące zmian w wieku rozpoczęcia obowiązku szkolnego były poruszane przez PiS już w 2014 roku w programie partii, gdzie postulowano obowiązek szkolny rozpoczynający się w wieku 7 lat oraz możliwość wyboru przez rodziców, czy chcą posłać dziecko do szkoły w wieku 6 lat.

W lutym 2015 roku Andrzej Duda, będąc jeszcze kandydatem na prezydenta, mówił o konieczności przywrócenia rodzicom możliwości wyboru, w jakim wieku ich dzieci rozpoczną naukę.

Wprowadzenie obowiązku szkolnego dla 6-latków

Poruszany w obietnicy obowiązek szkolny dla 6-latków wprowadziła ustawa z 19 marca 2009 roku. W 2008 roku do Sejmu wpłynął obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty, obniżający wiek rozpoczęcia obowiązku szkolnego z 7 do 6 lat.

W lutym 2009 roku ustawę przekazano do podpisu prezydentowi Lechowi Kaczyńskiemu, który ją zawetował. Jako przyczyny decyzji podał m.in. brak odpowiednich warunków w przedszkolach i szkołach oraz niegotowość budżetu państwa na sfinansowanie niezbędnych zmian. Ustawa została uchwalona 19 marca 2009 roku po ponownym głosowaniu nad jej przyjęciem (bez żadnych poprawek). „Za” głosowali wszyscy obecni tego dnia posłowie PO (198), 35 posłów Lewicy, 27 posłów PSL oraz 5 posłów niezależnych. „Przeciw” natomiast byli wszyscy głosujący posłowie PiS (146), 3 posłów niezależnych, 4 posłów SDPL-NL oraz 2 posłów DKP. Ogółem za wprowadzeniem zmian było 265 na 429 posłów, a ⅗ wymagane do odrzucenia prezydenckiego veta wynosiło wówczas 258 głosów.

Według ustawy w latach szkolnych 2009/2010 i 2011/2012 rodzice mieli prawo decyzji, czy chcą, by ich 6-letnie dziecko poszło do szkoły podstawowej. Kolejna ustawa z 2012 roku przedłużyła tę możliwość do roku szkolnego 2013/2014.

Obowiązek szkolny w roku 2014/2015 nałożono na wszystkie 6-latki w 2013 roku kolejną ustawą o zmianie ustawy o systemie oświaty. Obowiązkiem tym objęto dzieci urodzone w pierwszej połowie 2008 roku, a reszta 6-latków z tego rocznika miała pójść do szkoły w 2015 roku. Bronisław Komorowski podpisał ustawę 11 października 2013 roku.

Społeczne reakcje na ustawę

W uzasadnieniu do projektu ustawy przywracającej rozwiązania sprzed reform zapoczątkowanych w 2009 roku przez PO czytamy, że projekt powstał jako odpowiedź na niezadowolenie rodziców dotyczące reformy.

Rodzice niezadowoleni z reformy skupieni byli wokół inicjatywy „Ratujmy maluchy”, której inicjatorami było małżeństwo Anny i Tomasza Elbanowskich. W ramach akcji „Ratujmy maluchy i starsze dzieci też” złożono wniosek o referendum, który został odrzucony w Sejmie w głosowaniu z 8 listopada 2013 roku wynikiem 232 do 222.

19 listopada 2013 roku wpłynął do Sejmu poselski wniosek o zarządzenie ogólnopolskiego referendum w sprawie zniesienia obowiązku szkolnego 6-latków, który także został odrzucony w głosowaniu wynikiem 254 do 174.

Realizacja obietnicy

Po zaprzysiężeniu prezydent Duda złożył wniosek o referendum, który został odrzucony przez Senat.

Poselski projekt zniesienia obowiązku szkolnego dla 6-latków i zapewnienie rodzicom możliwości wyboru wpłynął do Sejmu 9 grudnia 2015 roku.

W nowelizacji ustawy art. 15 zyskał brzmienie:

Obowiązek szkolny dziecka rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 7 lat, oraz trwa do ukończenia gimnazjum, nie dłużej jednak niż do ukończenia 18 roku życia.

Dodano także możliwość wysłania dziecka do szkoły w wieku 6 lat, zależnie od woli rodzica. Art. 16:

Na wniosek rodziców naukę w szkole podstawowej może także rozpocząć dziecko, które w danym roku kalendarzowym kończy 6 lat.

Możliwość ta istnieje pod warunkiem, że dziecko uczęszczało do przedszkola w roku szkolnym poprzedzającym rok szkolny, w którym ma rozpocząć naukę w szkole. W przeciwnym razie konieczna jest opinia poradni psychologiczno–pedagogicznej o możliwości rozpoczęcia przez dziecko nauki w szkole podstawowej.

Oprócz tego dzieci, które poszły do szkoły jako 6-latki w ramach wcześniejszego obowiązku szkolnego, mogą zostać ponownie zapisane do klasy pierwszej.

Ustawa wprowadza też obowiązek przedszkolny dla dzieci 6-letnich oraz nakazuje zapewnienie (na wniosek rodzica) odpowiedzialnym jednostkom samorządów terytorialnych miejsc w przedszkolach dla dzieci 4- i 5-letnich, a od 1 września 2017 roku również dla 3-latków.

Ustawę przekazano prezydentowi do podpisu 31 grudnia 2015 roku. Andrzej Duda dokonał tego 7 stycznia 2016 roku.

Przepisy bezpośrednio dotyczące obowiązku szkolnego weszły w życie 1 września 2016 roku.

Zgodnie ze statystykami Centrum Informatycznego Edukacji MEN, według stanu podanego w Systemie Informacji Oświatowej, w roku szkolnym 2015/2016 było 317 tys. 6-latków uczęszczających do szkoły podstawowej, w tym samym czasie do przedszkola chodziło 90 tys. dzieci w wieku 6 lat. Natomiast już po zmianach w roku szkolnym 2016/2017 6-latków w szkole podstawowej było niecałe 75 tys., z kolei jeśli chodzi o rok szkolny 2017/2018 według danych zamieszczonych w Systemie Informacji Oświatowej (stan na 30 września 2017 roku) do szkoły podstawowej uczęszczało ponad 21 tys. dzieci w wieku 6 lat. W roku szkolnym 2018/2019 do przedszkola uczęszczało 371 760 dzieci w wieku 6 lat, podczas gdy do szkoły podstawowej w tym samym wieku uczęszczało 12 769 (stan na 30 września 2018).