Projekt ustawy „W obronie chrześcijan” trafił do Sejmu

Podczas 68. posiedzenia Sejmu 14 grudnia debatowano nad zmianami w Kodeksie karnym. Według projektu ustawy obywatelskiej z art. 195 kk, który mówi o przeszkadzaniu publicznemu wykonywaniu aktu religijnego lub obrzędu religijnego, należy usunąć słowo „złośliwie”. Ma to pozwolić na uniknięcie subiektywnych przesłanek kwalifikacji.

Projekt ustawy „W obronie chrześcijan” przewiduje również nowelizację art. 196 o obrazie uczuć religijnych. Inicjatorzy podkreślają, że obecny kształt przepisów nie odpowiada współczesnym realiom. W ich opinii należy zrezygnować z określenia „obraza uczuć religijnych”, rozszerzając znamiona przestępstwa o publiczne lżenie lub wyszydzanie dogmatów lub obrzędów religijnych.

Zamysł ideowy projektu został powtórzony w Sejmie przez Mateusza Wagemanna – wicewojewodę zachodniopomorskiego, jednego ze zwolenników zmian. W jego opinii nie przystoi, aby w Polsce obowiązywały nadal przepisy, które mają rodowód w czasach komunistycznych, w trakcie których w Polsce miał być szerzony ateizm.

 Pierwsze próby sankcji

Przestępstwa przeciwko wolności sumienia i wyznania sankcjonowano już w Kodeksie karnym z roku 1932. Wtedy też w rozdział XXVI zatytułowano „Przestępstwa przeciw uczuciom religijnym”. Art. 172 stanowił, że za publiczne bluźnienie przeciwko Bogu grozi 5 lat więzienia. Z kolei art. 174 sankcjonował pod groźbą kary 2 lat aresztu złośliwe przeszkadzanie publicznemu i zbiorowemu nabożeństwu.

Jednak w kontekście przedłożonych zmian najważniejszy tutaj pozostawał art. 173, mówiący, że za publiczne lżenie lub wyszydzanie uznanych prawnie wyznań lub związków religijnych ich dogmatów i obrzędów oraz znieważanie przedmiotów czci lub miejsc groziła kara 3 lat więzienia.

Walka komunistów z kościołem

Dekret stanowił odpowiedź na dekret papieża Piusa XII, który w lipcu 1949 zapowiedział, że wszystkim katolikom należącym do partii komunistycznych grozi ekskomunika (wykluczeniu z życia kościoła). Fakt ten wykorzystały propagandowo polskie władze, przedstawiając Kościół katolicki jako instytucję odbierającą wolność.

Dekret ten był na tyle nieprecyzyjny, że władze komunistyczne wykorzystywały go przeciw księżom. Jak czytamy w artykule Dariusza Śmiechrzalskiego-Wachocza przepis ten stosowano chociażby przeciw duchownym, którzy odmówili włączenia dzwonów kościelnych w związku ze śmiercią Stalina w 1953 roku i Bieruta w 1956 roku (który podpisał dekret w 1949 roku).

Z kolei, jak podkreśla Wioleta Wasil, pomimo że nowym przepisom towarzyszył szczytny cel ochrony wolności sumienia i wyznania, w rzeczywistości artykuły dekretu skutecznie ograniczały prawa i wolności polityczne i społeczne wierzących.

Kodeks karny z 1969 roku mniej represyjną wersją dekretu

W 1969 roku dekret został włączony do Kodeksu karnego (art. 198). Przepis zawarto w rozdziale XXVIII zatytułowanym „Przestępstwa przeciwko wolności sumienia i wyznania”. Zapis jednak poddano modyfikacji dotyczącej penalizacji czynu. Za przestępstwo groziło do 2 lat pozbawienia wolności, ograniczenie wolności lub grzywna. 

Ponadto w art. 198 doprecyzowano pojęcie uczuć religijnych o uczucia „innych osób”. Co istotne, obrażanie przedmiotu czci bądź miejsca kultu osób, religii bądź wyznania nie wyczerpywało znamion tego czynu. Kodeks karny z 1969 roku nie chronił więc przed krytyką i wyszydzaniem wiary.

Kodeks karny powtórzeniem zapisów z okresu komunistycznego

Obecnie przepis o obrazie uczuć religijnych znajduje się w art. 196 (rozdział XXIV), jednak jego treść pozostała bez większych zmian w stosunku do art. 198 z Kodeksu karnego z 1969 roku. Zamieniono jedynie kolejność kar. W 1969 roku karą pozbawienia wolności wymieniona jaką pierwszą, z kolei w obecnej wersji – jako ostatnią.

Obecny wydźwięk przepisów w pewnym stopniu nawiązuje do dekretu z 1949 roku. Natomiast jeżeli obywatelski projekt ustawy wejdzie w życie, zapisy art. 196 będą zbliżone do regulacji z kodeksu karnego z roku 1932. Projekt „W obronie chrześcijan” przewiduje, że art. 196 będzie składał się z dwóch paragrafów.

• § 1. Kto publicznie lży lub wyszydza kościół lub inny związek wyznaniowy o uregulowanej sytuacji prawnej, jego dogmaty lub obrzędy, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
• § 2. Tej samej karze podlega, kto publicznie znieważa przedmiot czci religijnej lub miejsce przeznaczone do publicznego wykonywania obrzędów religijnych.