Kontekst wypowiedzi

Podczas 36. Posiedzenia Sejmu IX Kadencji, 11 sierpnia 2021 roku, odbyła się dyskusja na temat poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o radiofonii i telewizji, nazywanego potocznie „Lex TVN”. Założeniem projektu jest uszczelnienie przepisów koncesyjnych tak, aby ograniczyć wpływ zagranicznego kapitału na polskie media. Projekt przewiduje, że koncesja nie będzie mogła zostać udzielona podmiotowi zależnemu od osoby zagranicznej, której siedziba lub stałe miejsce zamieszkania znajduje się w państwie niebędącym państwem członkowskim Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

Szerzej o sprawie „Lex TVN” pisaliśmy w naszej analizie w lipcu, natomiast o tym jak wyglądają przepisy ograniczające obcy kapitał w innych państwach europejskich pisaliśmy przy okazji analizy wypowiedzi Marcina Horały.

Głos w trakcie debaty zabrał także Artur Dziambor. Poseł Konfederacji zwrócił uwagę na wciąż niewykonany przez obecne władze wyrok Trybunału Konstytucyjnego, zgodnie z którym kierownictwo TVP powinno być wybierane przez Krajową Radę Radiofonii i Telewizji, nie zaś przez utworzony – po przejęciu władzy przez PiS – nowy organ, Radę Mediów Narodowych.

Czym jest Rada Mediów Narodowych?

Rada Mediów Narodowych (RMN) została utworzona w roku 2016. Jest to organ kolegialny, powołujący i odwołujący zarządy i rady nadzorcze (w tym także prezesów) Telewizji Polskiej, Polskiego Radia oraz Polskiej Agencji Prasowej. Działalność Rady reguluje regulamin i ustawa z 22 czerwca 2016 r. o Radzie Mediów Narodowych.

W skład Rady wchodzą trzy osoby wybierane przez Sejm i dwie wskazane przez największe kluby opozycyjne (powołuje je prezydent). Członkowie Rady muszą „wyróżniać się wiedzą i doświadczeniem w sprawach związanych z zadaniami i działaniem mediów”.

Obecnie w Radzie Mediów Narodowych zasiadają: przewodniczący Krzysztof Czabański (PiS), Elżbieta Kruk (PiS), Joanna Lichocka (PiS), Juliusz Braun (zgłoszony przez klub parlamentarny KO) oraz Robert Kwiatkowski (zgłoszony przez klub parlamentarny Lewica).

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego

Wyrok Trybunału, do którego odwołał się Artur Dziambor, został opublikowany 13 czerwca, jednak nie odnosił się sensu stricto do ustawy powołującej do istnienia Radę Mediów Narodowych, lecz do wspomnianej powyżej ustawy z dnia 30 grudnia 2015 r. o zmianie ustawy o radiofonii i telewizji. Ustawa ta przekazywała kompetencje powoływania i odwoływania zarządu oraz prezesa TVP i Polskiego Radia ministrowi właściwemu do spraw Skarbu Państwa. Wcześniej zajmowała się tym Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji (KRRiT), co określała ustawa z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji.

W sprawie małej ustawy medialnej do TK skierowane zostały dwa wnioski: najpierw 24 marca 2016 roku przez Rzecznika Praw Obywatelskich, a następnie 5 kwietnia przez grupę posłów. Trybunał rozpatrywał te dwie sprawy łącznie. Wnioskodawcy argumentowali, że przekazanie kompetencji KRRiT ministrowi właściemu do spraw Skarbu Państwa może być niezgodne z Konstytucją. Ponadto zdaniem RPO rozwiązania te nie były możliwe do pogodzenia z zasadą niezależności mediów publicznych, wynikającą z konstytucyjnych gwarancji wolności słowa (art. 54 ust. 1 konstytucji) w powiązaniu z wolnością mediów (art. 14 konstytucji). Swobodne i dowolne powoływanie i odwoływanie władz mediów przez ministra oznaczałoby, w ocenie wnioskodawcy, stałą zależność od rządu. Dodatkowo wnioskujący posłowie podkreślali, że przyjęte w kwestionowanej ustawie rozwiązania zakładające bezpośredni i nieograniczony wpływ rządu na media publiczne stanowiły przejaw skrajnej ingerencji w niezależność tych mediów w zakresie kształtowania składu ich organów oraz statutów, co było ich zdaniem niezgodne z art. 14 i 54 ust. 1 konstytucji w zakresie, w jakim odnosi się ona do mediów publicznych.

Trybunał zadecydował, że nowe przepisy, które wyłączyły udział Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z procedury powoływania i odwoływania członków zarządu spółek publicznej radiofonii i telewizji, były niezgodne z art. 213 ust. 1 w związku z art. 14 i art. 54 ust. 1 konstytucji. Sięgając do konstytucji, przekonamy się, że chodzi o artykuł 213, stwierdzający, że:

Art. 14 dotyczy gwarancji wolności prasy i innych środków przekazu publicznego, zaś art. 54 gwarantuje obywatelom wolność wyrażania własnych poglądów i reguluje kwestię zakazu cenzurowania prewencyjnego środków społecznego przekazu. W uzasadnieniu swojego wyroku TK argumentował także, że: „ustawodawcy przysługuje dosyć spora swoboda w kształtowaniu organizacyjnego wymiaru działania radiofonii i telewizji. Nie może jednak normować tej sfery w taki sposób, który skutkować będzie pozbawieniem KRRiT kompetencji służących wykonywaniu jej konstytucyjnych zadań”.

Do zarzutów o niekonstytucyjność funkcjonowania RMN odniósł się w grudniu 2016 roku przewodniczący Krzysztof Czabański, który stwierdził, że: „To jest odniesienie się do ustawy, która już nie obowiązuje. Sytuacja prawna już się zmieniła, w związku z tym orzeczenie TK tyczy się przeszłości, a nie obecnej sytuacji”, a ponadto „TK odnosił się do przepisów zgodnie z którymi KRRiT straciła swoje uprawnienia na rzecz ministra skarbu, a to już jest sytuacja nieaktualna, nieistniejąca”.

Warto dodać, że Trybunał odniósł się także do faktu powołania Rady Mediów Narodowych i zaznaczył w swoim uzasadnieniu, że:

Wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich

Swoją opinię w kwestii Rady Mediów Narodowych i wyroku Trybunału Konstytucyjnego wyraził w lutym 2017 roku także Rzecznik Praw Obywatelskich w piśmie do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Zwrócił on uwagę na to, że:

RPO argumentował, że Trybunał wydał swój wyrok wobec tzw. „małej ustawy medialnej” z grudnia 2015 r., kierując się wątpliwościami co do tego, czy podjęte działania mieściły się w ramach przysługującej ustawodawcy swobody, a więc, czy nie doprowadziły do naruszenia konstytucyjnie determinowanych zasad funkcjonowania szeroko rozumianej sfery mediów publicznych. Rzecznik przypomniał również, że:

Zdaniem Adama Bodnara argumenty przytoczone przez TK przy ocenie nowelizacji ustawy z grudnia 2015 r., czyli między innymi odwołanie do art. 213 ust. 1 w związku z art. 14 i art. 54 ust. 1 Konstytucji RP, powinny służyć jako punkt wyjścia do oceny innych przepisów regulujących funkcjonowanie mediów publicznych. Tym samym powinny być one także odniesione do ustawy z czerwca 2016 r., powołującej Radę Mediów Narodowych, która także odebrała KRRiT uprawnienia do powoływania zarządu i prezesa państwowej telewizji. RPO zaapelował do Rady Ministrów i zaznaczył, że: