Kontekst wypowiedzi

11 sierpnia na portalu Super Expressu pojawił się wywiad z posłem Prawa i Sprawiedliwości Radosławem Foglem. Rozmowa dotyczyła budzącego spore kontrowersje projektu ustawy o zmianie ustawy o radiofonii i telewizji, który 11 sierpnia został przegłosowany w Sejmie i trafił do Senatu. Jeśli nowe przepisy wejdą w życie, media nadające w Polsce nie będą mogły być własnością spółek, których kapitał należy do osób spoza Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Wielu komentatorów oraz polityków opozycji przekonuje, że projekt jest wymierzony w stację TVN, której właścicielem jest amerykańska spółka Discovery Inc.

Radosław Fogiel przekonywał, że planowana nowelizacja „to nie ustawa przeciw TVN, lecz legislacja, która uszczelnia prawo tam, gdzie przy tej okazji wyszły na jaw luki. Jeśli chcemy być poważnym państwem, nie możemy udawać, że mamy prawo ograniczające udziały podmiotów zagranicznych w spółkach medialnych, ale nie trzeba go przestrzegać”. Wskazał ponadto, że Amerykanie również mają przepisy ograniczające zagraniczne udziały w mediach. Według posła limit ten wynosi w USA 20 proc.

Kapitał zagraniczny i amerykańskie media w świetle prawa

Amerykańska komunikacja telefoniczna, telegraficzna, telewizyjna i radiowa regulowana jest przez ustawę o środkach łączności z 1934 roku (Communications Act). W części b) sekcji 310 znajdziemy następujące zapisy:

Przyznawaniem koncesji zajmuje się Federalna Komisja Łączności (ang. Federal Communications Commission, FCC). Pierwotnym celem funkcjonowania organizacji było zaprowadzenie porządku w dziedzinie komunikacji telegraficznej i radiowej. Z czasem rozszerzono jej kompetencje o radiofonię, telekomunikację i telewizję.

Jak nakładanie koncesji wygląda w praktyce?

W 2012 roku FCC zadecydowała, że rezygnuje ze stosowania ograniczeń dotyczących własności zagranicznej w przypadku publicznych dostawców usług telekomunikacyjnych, w których kapitał zagraniczny należy do podmiotów pochodzących z USA i niemających kontroli nad właścicielem danego przedsiębiorstwa. Taka zagraniczna własność musi być jednak zgodna z interesem publicznym i procedurami przyjętymi przez Komisję. Inaczej koncesja nie zostanie wydana.

Rok później Federalna Komisja Łączności przyjęła dokument, w którym zezwoliła publicznym dostawcom usług telekomunikacyjnych wnioskującym o koncesję na zawarcie we wniosku prośby o zgodę dla dowolnego wskazanego inwestora zagranicznego na zwiększenie jego kapitału własnego i/lub udziału w głosach do 49,99 proc. w przyszłości. W odniesieniu do art. 310(b)(4) – dotyczącego przedsiębiorstw kontrolowanych przez inne przedsiębiorstwa z kapitałem zagranicznym –­ wprowadzono możliwość zwrócenia się o szczególne zezwolenie dla dowolnego wskazanego inwestora zagranicznego, który proponuje nabycie pakietu kontrolnego mniejszego niż 100 proc. w celu zwiększenia udziału do 100 proc. w przyszłości.

I bez tego art. 310(b)(4) ustawy o środkach łączności sugeruje, że FCC może zatwierdzić przyznawanie licencji na nadawanie podmiotom bezpośrednio lub pośrednio kontrolowanym przez inwestorów zagranicznych, nawet jeśli poziom kontroli zagranicznej przekracza 25 proc., ale nie stanowi to zagrożenia dla interesu publicznego. Mimo to pomiędzy 1934 a 2013 rokiem FCC zatwierdziła tylko jeden wniosek o licencję, w przypadku gdy zagraniczny podmiot posiadał ponad 25-procentowy udział w przedsiębiorstwie ubiegającym się o koncesję. Sytuacja ta miała miejsce w latach 90., kiedy australijska firma News Corporation kontrolowała kilka stacji telewizyjnych.

Łagodzenie ograniczeń własności zagranicznej dotyczących licencji powszechnych operatorów (np. firm telefonii komórkowej, firm telefonicznych) rozpoczęło się w latach 90. XX wieku, częściowo ze względu na zobowiązania Stanów Zjednoczonych podjęte w ramach porozumienia Światowej Organizacji Handlu w sprawie podstawowych usług telekomunikacyjnych. To rozluźnienie umożliwiło znaczne inwestycje zagraniczne w amerykańskich dostawców usług telekomunikacyjnych, w tym np. w duże firmy telekomunikacyjne.

O ile zmiana z 2012 roku dotyczyła tylko publicznych dostawców usług telekomunikacyjnych, o tyle kolejny dokument FCC, z 2016 roku, rozszerzył tzw. pobłażliwe podejście (ang. forbearance approach) również na pozostałe media. Nowe rozwiązania uzasadniono m.in. potrzebą zwiększenia inwestycji zagranicznych. Jak czytamy w dokumencie:

Zgodnie z nowymi postanowieniami nadawcy od 2016 roku mogą stosować uproszczoną procedurę wnioskowania o zgodę na:

• posiadanie do 100 proc. łącznej własności zagranicznej (głosowanie i/lub kapitał) przez anonimowych przyszłych inwestorów zagranicznych w amerykańskiej spółce macierzystej, pod pewnymi warunkami,
• obecność dowolnego wskazanego inwestora zagranicznego, który zaproponuje nabycie pakietu kontrolnego poniżej 100 proc. w celu zwiększenia udziału do 100 procent w przyszłości,
• zwiększenie przez dowolnego wskazanego inwestora zagranicznego niesprawującego kontroli swojego udziału w prawach głosu i/lub kapitale do 49,99 proc. udziałów.

Nadawcy ubiegający się o pozwolenie na przekroczenie 25-procentowego progu własności zagranicznej muszą złożyć wniosek zawierający szczegółowe informacje wymagane przez przepisy FCC. Jak wskazuje w swoim oświadczeniu prezes Komisji, każdy taki wniosek ma być rozpatrywany indywidualnie, a zwiększenie udziału kapitału zagranicznego – zgodne z interesem publicznym. Cele, jakie muszą realizować nadawcy, by otrzymać koncesję, obejmują m.in. zachęcanie do inwestycji, innowacji, różnorodności mediów czy lokalnej aktywizacji.