Laboratoria Przyszłości to program edukacyjno-technologiczny, którego celem jest budowanie kompetencji kreatywnych i technicznych wśród uczniów szkół samorządowych, niesamorządowych, ministerialnych i polskich szkół za granicą.

Jego realizację rozpoczęto w okresie, kiedy funkcję ministra edukacji i nauki pełnił obecny poseł PiS Przemysław Czarnek. W ramach tego programu szkoły otrzymywały „wsparcie finansowe na zakup wyposażenia technicznego niezbędnego do rozwoju umiejętności praktycznych wśród dzieci i młodzieży”.

Zasady udziału w programie Laboratoria Przyszłości

Decyzja o powołaniu programu weszła w życie 15 października 2021 roku. Wcześniej przeprowadzono dwutygodniowe konsultacje, w których zdecydowano, o jakie wyposażenie będą mogły się ubiegać szkoły. 

Ostatecznie zdecydowano, że wśród urządzeń, które mogły trafić do polskich szkół, były m.in. drukarki 3D z akcesoriami oraz sprzęt do prezentacji swoich osiągnięć przez uczniów (kamery, mikrofony, oświetlenie itp.). 

Do końca listopada 2021 roku pierwsze szkoły samorządowe mogły zgłaszać chęć udziału w projekcie. Te placówki miały otrzymać sprzęt najpóźniej do 1 września 2022 roku. Dlatego na potrzebę weryfikacji słów Przemysława Czarnka zakładamy, że uczniowie mogli skorzystać z programu wraz z rozpoczęciem roku szkolnego 2022/2023.

Według danych ministerstwa dotychczas w programie wzięło udział ponad 13 tys. szkół. Wysokość wsparcia [s. 1] zależy od liczby uczniów – najmniejsze szkoły (do 100 uczniów) mogą liczyć na wsparcie w wysokości 30 tys. zł. 

Placówki mające do 200 uczniów dostaną sprzęt o wartości do 60 tys. zł, a mające 234 uczniów: 70 tys. zł. Większe szkoły mogą liczyć na wartość wsparcia stanowiącego „iloczyn liczby uczniów w danej szkole i kwoty 300 zł”.

Według aktualnych danych rządowych dotychczas w programie wzięło udział 11 765 szkół samorządowych, 1 395 szkół niesamorządowych, 51 szkół ministerialnych oraz 70 szkół polskich za granicą. Rządowy program objął 94 proc. wszystkich szkół podstawowych w Polsce [s. 2].

Ocena programu? Fundacja EdTech Poland chwali, ale wskazuje problemy. NIK zapowiada kontrolę 

W lutym 2023 roku Fundacja EdTech Poland opublikowała wyniki badania pilotażowego przeprowadzonego na próbie 103 szkół [s. 5], mającego „na celu sprawdzenie przebiegu programu Laboratoria Przyszłości prowadzonego przez Ministerstwo Edukacji i Nauki we współpracy z Centrum GovTech na terenie Polski”. Jak wynika z raportu, 87,4 proc. zbadanych szkół przed otrzymaniem wsparcia z programu nie posiadało wyposażenia do realizacji edukacji STEAM (czyli obejmujących następujące kompetencje: nauka, technologia, inżynieria, sztuka oraz matematyka) [s. 19], a 47,6 proc. zbadanych szkół przed przystąpieniem do programu nie prowadziło zajęć rozwijających tzw. kompetencje przyszłości [s. 21].

W dokumencie wskazano także problemy, na jakie trafiły szkoły uczestniczące w programie Laboratoria Przyszłości.

Fundacja EdTech Poland: „Program spełnił swoje funkcje i spotkał się z pozytywną oceną szkół”

Z kolejnego, datowanego na sierpień 2023 roku, badania Fundacji EdTech Poland, przeprowadzonego na próbie 970 szkół z całej Polski, dowiadujemy się, że szkoły zdecydowały się na zakup [s. 2] sprzętu audio-video (89 proc. badanych szkół) i robotyki (81 proc.), a 99 proc. badanych placówek wykorzystało sprzęt w edukacji uczniów w roku akademickim 2022/2023 [s. 3]. W zajęciach uczestniczyło 76 proc. wszystkich uczniów [s. 23].

W raporcie napisano, że „jak wynika z niniejszego badania, program spełnił swoje funkcje i spotkał się z pozytywną oceną szkół” [s. 28].

Jednocześnie nauczyciele wskazują potrzebę dalszych szkoleń.

Wyniki kontroli NIK nie są jeszcze znane

Według planu pracy na 2023 rok Najwyższa Izba Kontroli na przełomie drugiego i trzeciego kwartału miała przeprowadzić kontrolę „Czy program »Laboratoria przyszłości« został rzetelnie przygotowany oraz prawidłowo i efektywnie zrealizowany?” [s. 32]. 

Wyniki kontroli nie są znane opinii publicznej. 22 lutego Demagog zwrócił się do NIK z prośbą o informacje na temat przebiegu kontroli i wniosków.

Kompetencje cyfrowe polskich uczniów szkół podstawowych

Kompetencje cyfrowe obejmują krytyczne i odpowiedzialne korzystanie z technologii cyfrowych i wykorzystywanie ich do uczenia się, pracy i udziału w życiu społecznym.

Rządowy serwis biznes.gov.pl zwraca uwagę, że kompetencje cyfrowe to nie tylko obsługa komputera i programów. Wraz z postępem technologicznym zmienia się zakres tych kompetencji. 

Dziś kompetencje cyfrowe to także umiejętności: korzystania z danych i informacji, porozumiewania się i współpracy, tworzenia treści cyfrowych, programowania, oraz kompetencje związane z cyberbezpieczeństwem.

Polscy uczniowie na tle Czechów, Węgrów i Słowaków

Już dwukrotnie polscy uczniowie i nauczyciele wzięli udział w badaniu IT Fitness Test. To test umiejętności cyfrowych online, który pozwoli zbadać poziom kompetencji IT wśród uczniów i nauczycieli. Swoim zakresem obejmuje takie obszary jak internet i bezpieczeństwo, a także zdolności wykorzystywania narzędzi do współpracy online oraz z zakresu rozwiązywania złożonych problemów. 

IT Fitness Test ma długą tradycję na Słowacji. Od 2022 roku test jest obecny także w Polsce. Dotychczas projekt realizowały Związek Cyfrowa Polska we współpracy Ministerstwem Edukacji i Nauki, GovTech Polska przy wsparciu Janusza Cieszyńskiego, Sekretarza Stanu ds. Cyfryzacji w KPRM. Brali w nim udział uczniowie i nauczyciele szkół z całej Polski. Wówczas  minister edukacji i nauki Przemysław Czarnek objął to przedsięwzięcie honorowym patronatem.

Jak wynika z publicznie dostępnej analizy, w 2023 roku średni wynik z testu wśród polskich uczniów szkół podstawowych wzrósł w stosunku do 2022 roku o dwa punkty proc. [s. 21]. W 2023 roku w teście wzięło udział 7 743 uczniów polskich szkół podstawowych [s. 7].

Źródło: IT Fitness Test 2023

Związek Cyfrowa Polska na prośbę Demagoga udostępnił informacje, które ukazują wyniki badania z 2023 roku w Polsce na tle pozostałych państw Grupy Wyszehradzkiej. Warto pamiętać, że w przypadku szkół bierze się pod uwagę wyniki zarówno uczniów, jak i nauczycieli oraz innych pracowników placówki (średni wynik dla szkół podstawowych w 2023 roku w Polsce to 46 proc., s. 20). Wykres wyraźnie ilustruje, że w kategorii szkół podstawowych Polacy zajmują ostatnie miejsce. W obu kategoriach liderami są Słowacy.

Czarnek: „Opierałem się na badaniach i opiniach Fundacji EdTech Poland”

Zwróciliśmy się do posła Przemysława Czarnka z prośbą, by wyjaśnił, na podstawie jakich badań oparł swoje stwierdzenie. 

„Opierałem się na badaniach i opiniach Fundacji EdTech Poland” – napisał Przemysław Czarnek. Raporty Fundacji EdTech Poland opisywaliśmy w pierwszej części tekstu, zatem przypominamy, że można się z nimi zapoznać tu i tutaj.

Były minister edukacji i nauki zwracał także uwagę na przytaczaną przez nas już opinię Fundacji, według której „program spełnił swoje funkcje i spotkał się z pozytywną oceną szkół” [s. 28]. Polityk zwrócił także uwagę na wyniki badania IT Fitness Test, które wskazują wzrost średniego wyniku dla uczniów szkół podstawowych o dwa punkty proc. Poseł Przemysław Czarnek w wiadomości wysłał nam stronę nr 32 omawianego już raportu.

Jednocześnie w wiadomości przesłanej Demagogowi napisał:

W dalszej części tłumaczył:

„Post hoc, ergo propter hoc”, czyli błąd wnioskowania

Poseł Przemysław Czarnek nie był w stanie przedstawić żadnego wiarygodnego dowodu na fakt, że „młodzi Polacy w szkołach podstawowych zdecydowanie bardziej rozwijają swoje kompetencje cyfrowe dzięki Laboratorium Przyszłości”.

„Post hoc, ergo propter hoc” to określenie logicznego błędu w rozumowaniu, który polega na przypisaniu związku przyczynowego między dwoma zdarzeniami wyłącznie na podstawie faktu ich związku czasowego.

Nie są nam znane wyniki badań, które dotyczyłyby wpływu programu Laboratorium Przyszłości na kompetencje cyfrowe uczniów szkół podstawowych.