Kontekst wypowiedzi

W ostatnim czasie jednym z głównych tematów w debacie publicznej jest inflacja, a w szczególności wzrost ceny paliwa. W tygodniu 13–20 października cena za litr benzyny wynosiła średnio 5,89 zł, a na niektórych stacjach benzynowych w tych dniach przekroczyła granicę 6 zł. Na temat podwyżek ceny paliwa debatowano 17 października w programie „Śniadanie Rymanowskiego w Polsat News i Interii”. Dyskusję rozpoczęto od przytoczenia wypowiedzi Jarosława Kaczyńskiego, który w ostatnim wywiadzie dla RMF FM stwierdził, że:

Jednocześnie przytoczono wypowiedź prezesa Prawa i Sprawiedliwości z sierpnia 2011 roku, kiedy wzywał on ówczesny rząd Donalda Tuska do obniżki akcyzy:

Marcin Horała pytany przez redaktora Bogdana Rymanowskiego, „który Jarosław Kaczyński jest prawdziwy?”, odparł, że „obaj Jarosławowie Kaczyńscy są prawdziwi”. Polityk stwierdził, że rząd obniżył i nadal planuje obniżać podatki. Poza tym poseł PiS zwrócił uwagę, że przy obecnym wzroście cen paliwa Polacy są w stanie nabyć go więcej w stosunku do zarobków, niż miało to miejsce w roku 2011. Co więcej, dodał on, że mimo wzrostu cen Polska wypada na tle państw europejskich przyzwoicie, a tańsza benzyna jest tylko w Rumunii i Bułgarii.

Ceny benzyny w Europie

Ceny benzyny w państwach europejskich są gromadzone m.in. przez portal e-petrol.pl. Co tydzień w każdą środę na stronie dokonywana jest aktualizacja uśrednionych cen.

Zestawienie portalu e-petrol.pl nie uwzględnia jednak wszystkich państw europejskich. Z pomocą przychodzi strona Global Petrol Prices. Z danych z 11 października wynika, że cena benzyny (przeliczona po kursie euro 4,612 zł z 11 października) była niższa niż w Polsce (gdzie wynosiła ona średnio 5,88 zł) w 9 państwach:

• w Rumunii: 5,77 zł,
• w Macedonii Północnej: 5,51 zł,
• w Bośni i Hercegowinie: 5,45 zł,
• w Bułgarii: 5,36 zł,
• w Mołdawii: 4,89 zł,
• na Ukrainie: 4,56 zł,
• w Turcji: 3,49 zł,
• na Białorusi: 3,38 zł,
• w Rosji: 2,79 zł.

Najdroższe paliwo było w Holandii, Norwegii oraz Danii. Z kolei za paliwo w Niemczech i Francji po przeliczeniu trzeba było zapłacić odpowiednio 7,60 zł i 7,53 zł.

Siła nabywcza w Europie – czy naprawdę mamy tak tanie paliwo?

To, że w danym kraju paliwo jest tańsze, nie oznacza jeszcze, że społeczeństwo może sobie pozwolić na zakup większej jego ilości. Bardziej miarodajnym wskaźnikiem jest to, ile paliwa można zakupić w danym kraju za średnią pensję netto. Na problem ten zwrócił uwagę Artur Dziambor, który stwierdził, że w takim zestawieniu Polska jest dopiero na 21. miejscu w Europie. Nasze obliczenia plasują Polskę na miejscu 20. Nie zmienia to jednak znacząco wydźwięku informacji przekazanej przez Artura Dziambora.

W wymienionych przez Marcina Horałę państwach – Niemczech, Francji i Włoszech – średnia pensja pozwala na zakup znacznie większej ilości benzyny (odpowiednio): 1265,4 l, 1460,2 l oraz 1108,5 l. I to pomimo faktu, że litr paliwa jest tam znacznie droższy. Na 29 państw, które wzięliśmy pod uwagę, Francja jest na 10. miejscu, Niemcy na 13., a Włochy na 14. Najwięcej paliwa za średnią pensję można kupić w Szwajcarii (3053,7 l) i Luksemburgu (2478 l).

Z odwrotną sytuacją mamy do czynienia w przypadku Rumunii i Bułgarii. Mimo że paliwo jest tam tańsze, ilość, na zakup której może sobie pozwolić przeciętny mieszkaniec, jest jedną z niższych w Europie. Rumun zarabiający średnią krajową może kupić 585,7 l (piąte miejsce od końca), a Bułgar – 503,8 l (przedostatnie miejsce).

Najsłabszy wynik odnotowała Turcja, gdzie za średnie wynagrodzenie można zakupić zaledwie 358,1 l paliwa.

Z czego wynika wzrost cen?

Analizując zmiany cen paliwa, warto znać jej składowe. W przypadku Polski na cenę paliwa składają się:

• w 51,6 proc. cena hurtowa w rafinerii,
• w 25,5 proc. opłata akcyzowa,
• w 18,6 proc. podatek VAT,
• pozostałe 4,3 proc. – opłata paliwowa oraz opłata emisyjna.

Wspomniana cena hurtowa w rafinerii jest determinowana przez cenę ropy, z której pozyskuje się paliwo. Ta z kolei dynamicznie wzrasta. Obecnie za baryłkę ropy należy zapłacić 84–85 dolarów, co jest najwyższym poziomem od 3 lat.

Na cenę paliwa jednocześnie wpływa również kurs walutowy. Rozliczenia z rafineriami są dokonywane w dolarach. Obecnie za jednego dolara płacimy ok. 3,95 zł, co jest prawie że najwyższym wynikiem od 3 lat (z wyjątkiem marcowego/kwietniowego skoku do ponad 4 zł związanego z pandemią COVID-19).

Eksperci wskazują także, że determinantą ceny paliwa są koszty produkcji koncernów paliwowych, wewnętrzny popyt na paliwo oraz wspominane obciążenia podatkowe. Marża stacji paliwowych stanowi marginalny odsetek ostatecznej ceny za litr paliwa.

Artykuł powstał w ramach projektu „Fakty w debacie publicznej”, realizowanego z dotacji programu „Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy”, finansowanego z Funduszy EOG.