Według przewodniczącego PO Adam Glapiński jest nielegalny

Paweł Kowal z Koalicji Obywatelskiej podczas debaty w TVN24 zapytał Władysława Teofila Bartoszewskiego o pomysły Polskiego Stronnictwa Ludowego na rozwiązanie kilku ważnych kwestii. Jedną z nich jest konieczna zmiana, jaka zdaniem polityków opozycji musi nastąpić w Narodowym Banku Polskim.

Rok temu w Radomiu przewodniczący PO Donald Tusk tłumaczył, że jego zdaniem prezes NBP Adam Glapiński zajmuje swoje stanowisko nielegalnie. Powołując się na ekspertyzy prawników przygotowane dla prezydenta Andrzeja Dudy, stwierdził, że wybór obecnego szefa banku centralnego na drugą kadencję był niezgodny z prawem. Tusk gwarantował wtedy wyborcom, że bez problemu „wyprowadzi gościa z NBP-u”.

Zdaniem Władysława Teofila Bartoszewskiego jest to niemożliwe. Polityk PSL uważa, że konstytucja nie przewiduje odwołania prezesa NBP. Sprawdziliśmy, kto w tym sporze ma rację.

To druga czy trzecia kadencja Adama Glapińskiego?

Zgodnie z art. 227 ust. 3 konstytucji prezes Narodowego Banku Polskiego jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta na 6 lat. Tyle na interesujący nas temat zapisano w konstytucji. Cała reszta zasad powoływania i odwoływania organów tej instytucji znajduje się w ustawie o Narodowym Banku Polskim.

Wątpliwości wzbudza jednak treść art. 17 ust. 2b., odnosząca się do członków zarządu NBP. Podobnie jak prezes są oni powoływani na 6 lat. W sprawie liczby dopuszczalnych kadencji w zarządzie „przepisy art. 9 ust. 2 […] stosuje się odpowiednio”. To właśnie ten zacytowany fragment sprawia, że według niektórych prawników Adam Glapiński mógł sprawować funkcję prezesa tylko przez jedną kadencję, ponieważ przed pierwszą kadencją był przez kilka miesięcy członkiem zarządu NBP.

Prawnicy nie są jednomyślni

Redakcja portalu Konkret24 dotarła do opinii w tej sprawie przygotowanych dla Kancelarii Prezydenta i Platformy Obywatelskiej. Konkret zebrał także inne opinie przygotowane na zlecenie mediów.

Z drugiej strony Platforma Obywatelska dysponuje swoją własną opinią, przygotowaną przez dr. hab. Bogusława Ulijasza z Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. Uznał on, że prezesa NBP trzeba traktować jak członka zarządu banku. Dlatego kadencje spędzone w funkcji członka zarządu i prezesa trzeba liczyć łącznie. Tak samo uważa prof. Stanisław Hoc z Uniwersytetu Opolskiego, który także przygotował swoją opinię na zlecenie PO.

Odwołanie prezesa NBP jest teoretycznie możliwe

Ostatecznie to Trybunał Konstytucyjny mógłby rozstrzygnąć, czy prezesa NBP należy traktować jako część zarządu banku centralnego czy nie. W opinii prawników właśnie ten element wywołuje niezgodności. Przez rozstrzygnięcie tej kwestii stałoby się jasne, czy kadencje spędzone w funkcji członka zarządu i prezesa należy liczyć łącznie czy oddzielnie.

Tymczasem ustawa o NBP przewiduje, że kadencja prezesa może wygasnąć w razie odwołania (art. 9 ust. 4). Może ono nastąpić, gdy:

• nie wypełnia on swych obowiązków na skutek długotrwałej choroby;
• został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za popełnione przestępstwo;
• złożył on niezgodne z prawdą oświadczenie lustracyjne, stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu;
• Trybunał Stanu orzekł wobec niego zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych
  ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych.

Zdaniem Dominiki Sitnickiej z OKO.press skazanie Adama Glapińskiego np. za naruszenie art. 231 Kodeksu karnego (działanie na szkodę interesu publicznego) byłoby trudne do realizacji przez brak twardych dowodów na popełnienie winy. Z kolei sprawa przed Trybunałem Stanu, np. za naruszenie art. 227 konstytucji (NBP odpowiada za wartość polskiego pieniądza), mogłaby się ciągnąć latami i nie musiałaby skończyć się odwołaniem ze stanowiska.

Czy Sejm może stwierdzić, że wybór prezesa był nieważny?

Pozostaje opcja stwierdzenia przez Sejm nieważności wyboru prezesa. Z podobną sytuacją mieliśmy do czynienia w roku 2015, gdy posłowie VIII kadencji przyjęli uchwałę uznającą wybór sędziów Trybunału Konstytucyjnego przez posłów VII kadencji za nieważny. Trzeba jednak pamiętać, że fakt ten wywołał długi konflikt o obsadzenie TK między różnymi instytucjami państwa.

Art. 9a ustawy o NBP nakazuje, aby do wybrania nowego prezesa funkcję sprawował dotychczasowy prezes, czyli Adam Glapiński. Wszystko to nie daje wielkich szans na legalne usunięcie Adama Glapińskiego z Narodowego Banku Polskiego dopóki między parlamentem a prezydentem będzie trwał pat.