PiS obiecuje 800+ od stycznia 2024 roku, Tusk chce zmian od czerwca 2023 roku

Na zakończenie konwencji wyborczej Prawa i Sprawiedliwości 14 maja prezes Jarosław Kaczyński zapowiedział, że po wygranych wyborach jego partia zwiększy świadczenie 500+ do 800+. Propozycja ta wywołała poruszenie w mediach.

Jedną z osób, która odniosła się do propozycji obozu rządzącego, był lider Platformy Obywatelskiej – Donald Tusk. Polityk zaproponował, aby świadczenie zostało wprowadzone od 1 czerwca jako akt sprawdzenia dobrej woli PiS. Posłowie Koalicji Obywatelskiej złożyli również w tej sprawie projekt ustawy.

Na odpowiedź Jarosława Kaczyńskiego nie trzeba było długo czekać. Prezes PiS skrytykował pomysł Tuska, twierdząc, że budżet państwa jest planowany z wyprzedzeniem i nie jest możliwa tak duża zmiana w trakcie roku. Do tych słów odniósł się z kolei były premier – Leszek Miller – który przypomniał podczas rozmowy w Radiu ZET, że PiS w 2019 roku przeprowadził nowelizację ustawy w trakcie roku budżetowego, rozszerzając to świadczenie także na pierwsze dziecko.

Plany budżetowe w momencie wprowadzania 500+

Program „Rodzina 500+” został wprowadzony na mocy ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci z dnia 11 lutego 2016 roku. Obietnica świadczenia na drugie i każde kolejne dziecko była jednym z głównych punktów kampanii wyborczej PiS. Zapowiedź utworzenia świadczenia 500+ znaleźć możemy m.in. w programie wyborczym Prawa i Sprawiedliwości z roku 2014 (s. 108).

Zgodnie z początkowymi założeniami wypłata 500 zł została zlecona gminom. Od 2022 roku świadczenie to wypłaca ZUS.

Kluczem do sprawdzenia, czy program ten był uwzględniony w budżecie na dany rok, są publikowane corocznie ustawy budżetowe oraz zawarte w nich załączniki. Jeżeli spojrzymy na rok 2015, to w załączniku 7 dostrzeżemy, że dotacje dla gmin w ramach zleceń ustawowych wynosiły 9 mld 857 mln zł. Liczba pozycji zawartych w rozpisce wynosiła 23. 

Fot. Załącznik nr 7 do ustawy budżetowej na rok 2015 / Ministerstwo Finansów

Z kolei w ustawie budżetowej na rok 2016 kwota dotacji dla gmin wzrosła do 26 mld 227 mln zł, czyli o ok. 16 mld 370 mln zł. Dodatkowo w ustawie pojawia się pozycja numer 24 podpisana jako „realizacja świadczenia wychowawczego na dziecko”. Zapis był tak ogólny, ponieważ ustawa wprowadzająca 500+ w tym momencie jeszcze nie weszła w życie.

Wzrost wysokości dotacji dla gmin pokrywa się z Oceną Skutków Regulacji (OSR) zawartą w projekcie ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci. Koszty programu w momencie wejścia w życie oszacowano w dokumencie na ok. 17 mld zł (s. 28).

Fot. Załącznik nr 7 do ustawy budżetowej na rok 2016 / Ministerstwo Finansów

W sprawozdaniu z wykonania budżetu w roku 2016 Ministerstwo Finansów wskazało, że na program „Rodzina 500+” przewidziano pierwotnie 15 mld 355 mln zł. Po zmianach kwotę tę zwiększono do 17 mld 730 mln zł (s. 90).

Rozszerzenie świadczenia w roku 2019

26 kwietnia 2019 roku ustawa o 500+ została znowelizowana. Program rozszerzono na pierwsze dziecko, bez względu na dochód. Nowa wersja ustawy zaczęła obowiązywać od 1 lipca 2019 roku.

W omówieniu sprawozdania za budżet roku 2019 wyczytać możemy, że w ustawie budżetowej wydatki na program 500+ przewidziano w wysokości 21 mld zł. Z kolei kwota po zmianach, czyli po rozszerzeniu programu na pierwsze dziecko, wzrosła do 31 mld 318 mln zł. Przełożyło się to na wzrost o ok. 10 mld względem planu zawartego w ustawie (s. 85).

Fot. Omówienie sprawozdania budżetowego za rok 2019 / Ministerstwo Finansów

Powyższe dane zostały także potwierdzone w szacunkach zawartych w OSR i opublikowanych w momencie procedowania rozszerzenia programu 500+. W dokumencie tym oszacowano, że przed zmianą w 2019 roku koszt świadczenia wynosić będzie ok. 21 mld 992 mln zł, a po rozszerzeniu wzrośnie on do 31 mld 568 mln zł. Mamy więc do czynienia ze wzrostem wydatków o ok. 10 mld zł, który nie został zaplanowany w budżecie na rok 2019.