Dyskusja na temat reformy OFE

Centrum Informacyjne Rządu 2 marca poinformowało, że Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z przeniesieniem środków z otwartych funduszy emerytalnych na indywidualne konta emerytalne. Autorem nowelizacji jest minister finansów, funduszy i polityki regionalnej.

Projekt zakłada przebudowanie otwartych funduszy emerytalnych (OFE). Każdy, kto dotychczas odkładał środki na tego typu funduszu, będzie miał do wyboru dwa warianty:

• przeniesienie środków z OFE na indywidualne konto emerytalne (IKE) – opcja domyślna,
• złożenie deklaracji o przeniesieniu swoich środków w całości do ZUS – opcja alternatywna.

Jak czytamy w komunikacje rządu, drugi wariant „daje realne prawo wyboru emerytury opartej na dwóch filarach i gwarantuje prywatny charakter oszczędności na IKE, które będą podlegały dziedziczeniu”. Pieniądze w ramach IKE – w przeciwieństwie do OFE – będą zatem prywatne. System ten ma umożliwić oddzielenie systemu dobrowolnego i prywatnego oraz powszechnego i obowiązkowego. Zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 2015 roku środki zgromadzone w OFE są środkami publicznymi, bezpieczeństwa których gwarantem ma być państwo.

Przeniesienie środków z OFE na IKE nie będzie wymagało wykonywania żadnych czynności i dostarczania dodatkowych dokumentów. Ze względu na to, że emerytury z ZUS są opodatkowane podatkiem dochodowym PIT stawką 17 proc. lub 32 proc., ze środków OFE zostanie pobrana jednorazowa opłata przekształceniowa na rzecz Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w łącznej wysokości 15 proc. wartości aktywów OFE. Rozwiązanie to ma umożliwić zachowanie równowagi podczas przenoszenia środków. Opłata zostanie rozłożona na dwie raty, obie płatne w 2022 roku.

Przygotowana przez rząd reforma była jednym z głównych tematów programu „Kawa na ławę” z 7 marca. Przedstawiciel opozycji Paweł Poncyljusz przekonywał, że „celem tej operacji jest zagarnięcie pieniędzy Polaków, które zgromadzili”. Zdaniem posła Koalicji Obywatelskiej 15-procentowa jednorazowa opłata w przypadku rezygnacji z ZUS będzie stanowić formę „haraczu”. Z kolei Urszula Pasławska z Polskiego Stronnictwa Ludowego przekonywała, że od 2014 roku Polacy mieli wybór: oszczędzać w OFE lub przenieść pieniądze do ZUS, podczas gdy po wejściu w życie planowanej obecnie reformy „nieadekwatna kwota” opłaty sprawi, że większość osób wybierze opcję domyślną, czyli oszczędzanie w IKE.

Posłanka odwołała się do tzw. reformy OFE, na mocy której od lutego 2014 roku oszczędzanie ramach OFE stało się dobrowolne. Wcześniej przynależność do OFE była obowiązkowa dla osób objętych ubezpieczeniem emerytalnym i urodzonych po 31 grudnia 1968 roku. Na mocy nowelizacji nastąpiło również przekazanie części środków z OFE do ZUS – łącznie około 153 mld zł. Do tej kwoty w trakcie dyskusji w „Kawie na ławę” odniósł się z kolei poseł Prawa i Sprawiedliwości Jarosław Sellin (piszemy w osobnej analizie), który poinformował, że obecnie planowana reforma pozwoli pozyskać do budżetu państwa około 20 mld zł.

Poparcie dla projektu wyraził także Andrzej Dera z Kancelarii Prezydenta, który stwierdził, że w ramach OKE ogromne środki „wypływały (…) do prywatnych pieniędzy”. Według ministra jedną z zalet wprowadzenia IKE ma być również fakt, że reforma umożliwi dziedziczenie pieniędzy z funduszu emerytalnego, co w przypadku OFE miało nie być możliwe.

Jak wygląda sprawa dziedziczenia środków na koncie indywidualnym w OFE?

Otwarte fundusze emerytalne powstały na mocy ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych. Dzięki nim od 1999 roku możliwe stało się gromadzenie środków pieniężnych na emeryturę w tzw. II filarze.

Członek OFE może wybrać dowolną osobę uposażoną, a także w każdej chwili odwołać bądź zmienić swoją decyzję. Wzór oświadczenia powinien być częścią umowy z Otwartym Funduszem Emerytalnym.

Zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym (art. 31 par. 2 ust. 3) środki z OFE wchodzą także w skład majątku wspólnego małżonków, o ile istnieje między nimi wspólność majątkowa. W sytuacji śmierci członka OFE połowa środków zgromadzonych na rachunku zostaje przekazana na rachunek emerytalny jego współmałżonka. Natomiast jeśli małżonek zmarłego nie posiada lub nie wskaże rachunku, na który mają być przekazane środki, konto zostanie założone tej osobie automatycznie, a ona sama stanie się członkiem funduszu.

Warto pamiętać, że dziedziczeniu nie podlegają środki emerytalne gromadzone w ZUS.